Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Միջազգային հանրութիւնը եւ մանաւանդ լրատուամիջոցները իրենց հրահանգները նոյն տեղէն ստանալով` հակամարտութիւնները կը ներկայացնեն եւ կը մեկնաբանեն ի նպաստ «ընտրեալին», մինչ զոհին մասին քար լռութիւն կը պահեն` նոյնիսկ զոհը որպէս դահիճ ներկայացնելով: Պարբերաբար զգուշաւոր հաղորդումներ եւ հրապարակումներ կը յայտնուին մակերեսային մօտեցումով` առանց հիմնականը ըսելու: Այդպիսին է բրիտանական «Պի.Պի.Սի.»-ի յօդուածը, ուր ոչինչ կ՛ըսուի հիմնական բռնագրաւողին եւ քանդողին մասին:
Ն.
Ինչո՞ւ 800 Մարդ Փախած Է
Միջերկրականեան Արեւածագ Գիւղէն
«Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ մենք», կը ճչայ Միլատ Իտ: Անոր վիշտը զգալի է` հակառակ ընդհատուող հեռաձայնային հաղորդակցութեան:
Ժամ մը առաջ ան կը մարէր իսրայէլեան հրթիռով հարուածուած տան հրդեհը: Մինչ ան այդ կ՛ընէր, ռումբը հարուածեց այլ տուն մը:
Անոր գիւղը` Ալմա Շաապ, կը գտնուի հարաւային Լիբանանի մէջ, Իսրայէլի սահմանէն միայն մէկ քիլոմեթր հեռաւորութեան վրայ: Անցեալ տարուան հոկտեմբերէն գիւղը մնացած է Իսրայէլի եւ Հըզպալլայի փոխադարձ ռմբակոծումներու միջեւ:
Առնուազն 800 բնակիչ փախած է, եւ այժմ մնացած է շուրջ 100 անձ, կ՛ըսեն պաշտօնատարները:
«Ոչ ոք գիտէ, թէ ինչո՛ւ անոնք կը յարձակին մեր տուներուն վրայ,- կ՛ըսէ պարոն Իտ:- Այդ մեր պատերազմը չէ»:
Լիբանանի միջերկրականեան ծովեզերքը զարդարուած է գեղատեսիլ քաղաքներով եւ գիւղերով, ուր գունագեղ ծաղիկները կը կախուին ոլորապտոյտ փողոցներու վրայ:
Ալմա Շաապ, ըստ անոր բնակիչներուն, բոլորէն գեղատեսիլն է:
Մեծամասնութեամբ շիի իսլամական հարաւին մէջ գտնուող միակ քրիստոնէական գիւղն է Ալմա Շաապ: Բլուրին վրայ անոր դիրքը կը բանայ հիանալի տեսարաններ դէպի շրջակայ գիւղերը, մինչեւ ծովը` հեռաւորութեան վրայ:
Այդ յստակ տեսանելի է նաեւ հիւսիսային Իսրայէլէն:
Սահմանամերձ ըլլալուն պատճառով գիւղը վերջին ինը ամիսներուն յաճախ թիրախաւորուած է իսրայէլեան ուժերու կողմէ: Իսրայէլի Հանիթա ռազմական դիրքը Ալմա Շաապէն շուրջ 2 քմ հեռաւորութեան վրայ է:
7 հոկտեմբերին Իսրայէլի վրայ Համասի յարձակումէն օր մը ետք Հըզպալլա եւ անոր դաշնակիցները Լիբանանէն հրթիռային կրակահերթեր արձակեցին սահմանի երկայնքով վիճելի տարածք` ակներեւօրէն ի նշան պաղեստինցիներուն աջակցութեան:
Իսրայէլ հակադարձեց անօդաչու սարքերու հարուածներով եւ այդ օրէն երկու կողմերն ալ կտրուկ սրեցին յարձակումներու ծաւալները եւ յաճախականութիւնը` իսրայէլ-լիբանանեան երկայնքին:
Ըստ Beirut Urban Lab-ի` հետազօտական կեդրոն մը, որ կ՛օգտագործէ Զինեալ հակամարտութիւններու տեղորոշման եւ իրադարձութիւններու տուեալներու նախագիծի (Acled) տուեալները, իսրայէլեան ուժերը մինչեւ մայիսի վերջաւորութեան Ալմա Շաապը հարուածած են 188 անգամ:
Իսրայէլեան բանակը կ՛ըսէ, որ կը թիրախաւորէ Հըզպալլայի մարտիկներն ու ենթակառոյցները եւ պատասխան հարուածներ կը հասցնէ Իսրայէլի հիւսիսային շրջանին մէջ գտնուող իրենց բանակի խարիսխներուն վրայ յարձակումներուն:
Սակայն Լիբանանի որոշ բարձրաստիճան պաշտօնատարներ մեղադրած են Իսրայէլը հրկիզուած հողի մարտավարութիւն իրականացնելու համար, ամբողջ տարածքը անմարդաբնակ դարձնելու համար:
Գիւղացիները, որոնց հետ զրուցած է «Պի.Պի.Սի.»-ն, դժկամութեամբ քննարկած են, թէ արդեօ՞ք Հըզպալլա կամ այլ զինեալ խումբեր կ՛օգտագործեն Ալմա Շաապը Իսրայէլի վրայ յարձակելու:
Ալմա Շաապի մէջ ոչ ոք զոհուած է:
Սակայն ցարդ Իսրայէլի ռմբակոծումները ամբողջութեամբ քանդած են 10 տուն, վնասներ պատճառած են 120 տուներու եւ հարուածած` քաղաքի ջրամբարը, ըստ փոխ քաղաքապետ Հատտատի:
Ան կ՛աւելցնէ, որ հրկիզուած է շուրջ 12 քառակուսի քիլոմեթր երկրագործական եւ անտառային տարածք:
Սովորաբար Ալմա Շաապի բնակչութեան թիւը 900 է, իսկ ամրան` շուրջ 1500, երբ գաղթողները կը վերադառնան իրենց պապենական գիւղին մէջ ժամանակ անցընելու, հանգստանալու համար:
Այժմ մնացած է միայն 100 մարդ, երեխաներ չկան, կ՛ըսէ Հատտատ: Անցեալի հակամարտութիւններու յիշողութիւնը մեծապէս կախուած է օդին մէջ:
Մարդիկ կը յիշեն` 1982 թուականին Իսրայէլի ներխուժումը Լիբանան եւ անոր յաջորդած հարաւի բռնագրաւումը մինչեւ 2000 թուականը, 2006 թուականի Իսրայէլ-Հըզպալլա պատերազմը եւ անհամար բախումները:
«Ալմա Շաապի բնակչութեան 90 առ հարիւրը (8 հոկտեմբերէն ետք) օրուան մը մէջ հեռացած է, քանի որ անոնք չեն ուզեր զգալ այն, որ ապրած են 2006 թուականին», կ՛ըսէ Հատտատ:
Երեսունամեայ Մարիա Շայան կը խօսի յարձակումներու եւ պայթումներու մանկութեան մասին, իր տան շուրջը բռնութեան մնայուն վախով: Ան 18 տարեկանին մեկնած է Պէյրութ` ուսանելու:
«Չեմ յիշեր ժամանակ մը, երբ հակամարտութիւն չէ եղած»:
Ան կրնայ մանրամասնօրէն յիշել ռումբերու, անօդաչու սարքերու եւ կործանիչներու ձայնը: Բայց վերջին տարիներուն տուն այցելութիւններու ժամանակ անոր «ուղեղը կը նախընտրէ ատիկա չլսել»: Անկէ ետք ան չայցելեց հօրը, որ կը մերժէ լքել գիւղը:
Այդ ցաւալի իրականութիւն է, որ կը հակասէ Մարիա Շայանի հպարտութեան` այդ վայրին վերաբերող:
«Ես կը սիրեմ Ալման,- կ՛ըսէ ան:- Այնտեղի օդը տարբեր կը բուրէ: Գիւղը այնքան կանաչ եւ փարթամ է, որ դուք շրջագայելով այդ վայրին մէջ` ամէն վայրկեան ուտելու բան կը գտնէք»:
Կիտրոնի ծառերու տակ իր մեծ մօր, մեծ հօր եւ զարմիկներուն հետ ժամանակ անցընելը այժմ հեռաւոր յիշատակ է: Ան, ինչպէս` հարիւրաւոր ուրիշներ, չի գիտեր, թէ ե՞րբ կը կարողանան վերադառնալ:
«Մենք չենք ուզեր պատերազմի մէջ ըլլալ,- կ՛ըսէ ան: – Ես պարզապէս կը կարօտնամ տուն գալը»:
Ներկայիս հակամարտութիւնը շատ կը տարբերի նախկիններէն,- կ՛ըսէ Հատտատ:
«Այն, որ տեղի ունեցաւ 2006 թուականին, աւարտեցաւ 30 կամ 33 օրուան մէջ,¬ կ՛ըսէ Հատտատ: – Հիմա եօթը ամիս եղաւ եւ դեռ կը շարունակուի: Ոչ ոք գիտէ, թէ որքա՞ն կրնայ տեւել»:
7 հոկտեմբերէն ի վեր Իսրայէլ աւելի քան 5300 յարձակում իրականացուցած է Լիբանանի մէջ` ըստ Beirut Urban Lab-ի: Հըզպալլա եւ անոր դաշնակիցները Իսրայէլի վրայ յարձակած են շուրջ 1200 անգամ:
Իսրայէլի բանակի բանբերը 6 յունիսին յայտնած էր, որ Լիբանանի տարածքէն Իսրայէլի ուղղութեամբ արձակուած է շուրջ 4850 հրթիռ: Ապրիլին կ՛ըսուէր, որ իսրայէլեան ուժերը Լիբանանի մէջ հարուածած են «Հըզպալլայի աւելի քան 4300 թիրախ»:
Երկու կողմերն ալ կ՛ըսեն, որ նպատակ կը հետապնդեն միայն ռազմական թիրախներ հարուածել, սակայն կռիւներէն մեծապէս տուժած են ե՛ւ լիբանանցի ե՛ւ իսրայէլացի քաղաքայիններ:
Ըստ ՄԱԿ-ի մայիսի վերջաւորութեան տուեալներու, Լիբանանի մէջ առնուազն 88 խաղաղ բնակիչ զոհուած է, աւելի քան 93 հազար անձեր տեղահանուած են:
Սահմանէն այն կողմ իսրայէլեան լրատուամիջոցները կը յայտնեն, որ 10 խաղաղ բնակիչ զոհուած է, շուրջ 60 հազար ուրիշներ տեղահանուած են:
Բռնութիւնը մտաւոր, ֆիզիքական եւ տնտեսական վնաս կը պատճառէ Ալմա Շաապի բնակիչներուն, որոնց մեծ մասը փախած է Պէյրութ եւ Սայտա քաղաքներ:
Անոնք, որոնք երկրորդ տուն կամ հարազատ ունին, բախտաւոր եղած են, կ՛ըսէ փոխքաղաքապետը: Միւսները ստիպուած տուներ վարձած են` յաճախ ապրելով երկու կամ երեք այլ ընտանիքներու հետ:
Շատեր կ՛ըսեն, որ եկամուտը ցամքած է, իսկ երեխաները չեն կարողանար դպրոց երթալ:
Որոշ բնակիչներ կը պնդեն, որ պիտի մնան` անկախ ամէն բանէ: Միլատ Իտ անոնցմէ մէկն է:
«Դուք չէք գիտեր, թէ ե՛րբ ամպերը կը յարձակին ձեր վրայ, կամ բան մը կը յարձակի ձեր վրայ», կ՛ըսէ ան:
Բայց եթէ Իտ հեռանայ, ան կը վախնայ, որ պիտի մատնուի պաղեստինցիներու ճակատագիրին, երբ անոնք լքեցին իրենց երկիրը»:
Միլատ Իտ նկատի ունի այն, ինչ որ պաղեստինցիներուն յայտնի է որպէս Նակպա կամ Աղէտ:
14 մայիս 1948-ին Իսրայէլը անկախութիւն հռչակեց, եւ յաջորդ օրը սկսած պատերազմի ժամանակ այդ հողին վրայ բնակող 750 հազար պաղեստինցիներ փախան կամ վտարուեցան իրենց տուներէն:
Ո՛չ անոնց, ո՛չ ալ անոնց սերունդներուն Իսրայէլ թոյլ տուած է վերադառնալ:
«Անոնք դարձան գաղթական եւ դեռ 70 կամ 75 տարի ետք կու լան իրենց երկրին, իրենց գիւղերուն եւ իրենց տուներուն համար», կ՛ըսէ ան:
Այսօր, երբ խօսքը կը վերաբերի Լիբանան-Իսրայէլ սահմանին, միջազգային դիտորդներու մեծ մասը դադրած է իրավիճակը անուանել համապարփակ պատերազմ:
Բայց այնտեղ ապրողներուն համար այլ բան չի կրնար ըլլալ:
Եարին
Եարինը միայն 1 քմ հեռաւորութեան վրայ կը գտնուի ՄԱԿ-ի նշանակած Կապոյտ գիծէն` Իսրայէլի եւ Լիբանանի միջեւ խիստ անկայուն, ոչ պաշտօնական սահմանէն:
Գիծին մօտ գտնուող իւրաքանչիւր քաղաքի մէջ կան նման վայրեր. շէնքերը քանդուած են կամ անհետացած են աւերածութիւններու մէջ: Անոնց կողքին` շէնքեր, որոնք վնասուած են, ապա` անվնաս մնացած տուներու շարքեր, որոնց կը յաջորդեն աւելի շատ աւերածութիւններ:
«Մենք կը վճարենք այս բոլորին գինը», կը ցաւի 75-ամեայ Նատիմ Սայահ:
Անոր շքեղ բնակարանին մնացորդները կը մնան պարտէզին մէջ, ուր նոյնպէս կան քանդուած ինքնաշարժներ: Կանգուն մնացած է միայն ցանկապատը, որ այժմ կը շրջապատէ փլատակներու կոյտը: Պայթումներու ուժգնութենէն փշրուած են մօտակայքը գտնուող տուներու պատուհաններու ապակիները:
Սայահ ըսաւ, որ ինք միշտ վառած կը պահէր լոյսերը` յոյս ունենալով, որ այդ կրնար խնայել ընտանիքի տունը հարուածներէն:
Հարաւ տեղակայուած միջազգային խաղաղապահ ուժերու զինուորը ըսաւ, որ հրթիռ մը այս բոլորը քանդեց:
Նատիմ Սայահ կ՛ըսէ.
«Ամէն բան կորսուած է` տունը, իրերը, ինքնաշարժները: Բայց ես կը վերադառնամ, որքան կարողանամ, նոյնիսկ եթէ այնտեղ ապրիմ վրանի մէջ»:
