ԼԵՄ-ի Խօսքը
Հայոց ցեղասպանութեան 109-ամեակի ոգեկոչումը այս տարի մեզ միայն 1915 չփոխադրէր, այլ նաեւ` հայրենիք: Արցախցի մեր հայրենակիցները ենթարկուեցան 21-րդ դարուն հայութեան դէմ գործադրուած ցեղասպանական գործողութեան տակաւին սեպտեմբեր 2023-ին:
1915-ին Միութիւն եւ յառաջդիմութիւն կուսակցութեան ղեկավարներ` Թալէաթ, Էնվեր եւ Ճեմալ, իրենց գործակիցներով իրականացուցին 20-րդ դարու առաջին ցեղասպանութիւնը: Այս ոճրագործները ձգտեցան գերազանցել Կարմիր սուլթանի հրէշային արարքները: Իսկ ներկայիս, այս վայրագ անձերու, այսպէս կոչուած, քաղաքակրթուած օրինակները` Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանը եւ Իլհամ Ալիեւը, կը ձգտին հայ ազգը բնաջնջելու ծրագիրը իր աւարտին հասցնել` զարգացնելով փանթուրանական գաղափարախօսութիւնը, որ աւելի քան երբեք այժմէական վտանգ կը հանդիսանայ ոչ միայն հայ ժողովուրդին, այլ նաեւ` ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհին:
ԼԵՄ-ականը իրապաշտ է: Հայրենիքի ողբալի իրավիճակը եւ ներկայ իշխանութիւններու անպատասխանատու ընթացքը անընդունելի են: Մեր հայրենակիցները ինչո՞ւ կուրօրէն պիտի հետեւին, այսպէս կոչուած, խաղաղութեան դարաշրջաններու, նաեւ` իրապաշտօրէն անդունդ առաջնորդող այս «ղեկավարին»:
Այս երեւոյթը ինքնին մեզի համար հրաւէր է` վերարժեւորելու ամէն բան: Վերաթարմացնելու աւանդականը` մնալով յառաջադէմ, ընկերվարական եւ յեղափոխական:
Այո՛, աւանդականն է պատասխանը: Ազգային արժէքները, մշակոյթը եւ պատմական սխալներէ դասեր քաղելն են պատասխանը:
Իրապա՛շտ ըլլանք: Ընդունինք, որ մեր ազգը կարիքը ունի բազմամակարդակ ԶԱՐԹՕՆՔ-ի: Մտքի, կամքի եւ խղճի զարթօնք է պէտք:
Վերականգնինք գաղափարական մեր աւանդներով: ԼԵՄ-ը եւ ԼԵՄ-ականը կը մնան պատնէշի վրայ:
Վերադառնանք մեր արմատներուն:
***
Արթնցի՛ր
Ահա հասաւ 20-րդ դարու առաջին ցեղասպանութեան` մարդկային մեծագոյն անարդարութեան տարեկան ոգեկոչումը:
Աւելի քան 1,5 միլիոն հայ նահատակուեցաւ. կորսնցուցինք Արեւմտահայաստանը, եւ այսօր մեր պապենական հողերը կը համարուին թրքական հողեր, որոնց վրայ հիմնուած շէնքերուն ներքեւ տակաւին չէ չորցած զոհերուն արիւնը:
Այս ցաւալի իրողութեան դիմաց, դժբախտաբար, հայաստանցիներուն մեծամասնութիւնը կ՛ապրի իր սովորական կեանքով, այնքան ատեն որ թուրքը զիրենք չի տեղահաներ: Սակայն անոնք չեն գիտեր, որ իրենց անհոգութեան ու անտարբերութեան իբրեւ հետեւանք` վաղը Հայաստանն ալ պիտի ունենայ Արցախի ճակատագիրը: Մինչեւ ե՞րբ մեր ժողովուրդը կուրօրէն պիտի հետեւի դաւաճաններու: Չի՞ բաւեր այսքան չարչարանք:
Դժբախտաբար կան «հայեր», որոնք կ՛ըսեն. «Է՜հ, ի՞նչ կրնամ ընել», «Է՜հ, Հայաստա՞ն մնաց», «Է՜հ, հայերէնը ինչի՞ս է պէտք», «Է՜հ, ուրիշը թող մտածէ», «Է՜հ, ի՞նչ պիտի փոխուի»: Չէ՛, մե՛նք պիտի փոխենք: Ասիկա իւրաքանչիւրիս նուազագոյն պարտականութիւնն է: Այս «էհ»-երուն պատճառով է, որ այսօր հոս հասանք:
Այո՛, «Միայն զէնքով կայ հայոց փրկութիւն», սակայն անոր կողքին, կայ նոյնքան կարեւոր կէտ մը` հպարտ ըլլալ մեր հայութեամբ: Չեմ կրնար երեւակայել, թէ ինչպէ՞ս մեծ թիւով հայեր, երբ գտնուին հայկական միջավայրի մէջ, կը պաշտեն Հայաստանը, իսկ հազիւ գտնուին արաբներու մէջ ու թրքական նիւթ մը դառնայ, ոչ միայն լուռ կը մնան, այլ երբեմն ալ կը գովաբանեն Թուրքիան: Ասոր կ՛ըսեն` ստորութիւն: Հայ ըլլալը պարզապէս արիւնով չէ, այլ` մտածելակերպով, ըլլալով հայրենասէր, պատուաւոր, անձնուրաց, հայրենիքը յարգող ու ամէն գնով պաշտպանող անձ մը: Ինչպէ՞ս պիտի հասնինք ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանին, երբ կարգ մը հայերուն առաջնահերթութիւնը քէֆ ընելն է:
Կան մարդիկ, որոնք թէեւ լսած ու արտասանած, սակայն չեն հաւատացած հետեւեալ նախադասութեան. «Ընկեր լինենք նոյն յուզմունքի, համոզմունքի, նոյն ճաշակի, դրօշակի, ոչ թէ ընկեր` լոկ բաժակի»: Հայաստանի կենացը խմելով գինովնալը մեր գրաւուած հողերը չի կրնար վերադարձնել: Իսկ հայ ըլլալը միմիայն քայլերգներուն բառերը անգիր սորվելով չէ, այլ` զանոնք հասկնալով ու անոնց հաւատալով: Սակայն մինչեւ ե՞րբ Հայոց ցեղասպանութեան տարելիցը պիտի ոգեկոչենք Հայաստանէն դուրս: Մինչեւ ե՞րբ Արարատ լեռը պիտի դիտենք մէկ կողմէն: Քանի՞ տարելից պիտի անցնի, մինչեւ կարգ մը «հայեր» արթննան իրենց խոր քուներէն ու սորվին ըլլալ հայ:
Հաւատալով, որ «Իրաւունքը ուժն է միայն», անկասկած պիտի յաջողինք վերատիրանալ մեր պապենական հողերուն, ու ամբողջ աշխարհին առջեւ երեւան պիտի գայ թուրքին պահած իսկական ոճրագործ երեսը:
ԱԼԻՆ ԱՅԱՆԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Հայաստան» մասնաճիւղ
***
Պահանջատիրութեան
Ճամբաներով
«Կը յիշեմ ու կը պահանջեմ»….
109 երկար տարիներ չկարողացան ջնջել հայոց պահանջատիրութեան զգացումը: Պահանջել` Ցեղասպանութեան ճանաչում, անմեղ զոհերու թափած արեան եւ չարչարանքներու հատուցումը, մեր բռնի տեղահանուած նախնիներու, հողերու, տուներու, աշխատանոցներու, խանութներու փոխհատուցումը:
Այս պահանջատիրութեան ոգին պէտք չէ նսեմանայ մանաւանդ այս օրերուն, երբ Ցեղասպանութիւնը ինքնին վտանգուած եզր մըն է: Հայաստանի իշխանութիւնները համատարած անտարբերութենէն օգտուելով` յառաջ կը քշեն ազգակործան, ամօթալի եւ քողարկուած օրէնքներ, որոնցմէ վերջինը եւ ամէնէն ահաւորներէն մէկը, Արցախի բռնի հայաթափումէն ետք, Ցեղասպանութեան ենթարկուած մեր հայրերուն, մայրերուն, եղբայր եւ քոյրերուն անուն-մականունները ցանկագրելն է:
Այն ժամանակ մարդահամարը կամ ծնունդներու արձանագրումը տոմարներու մէջ կ՛ամփոփուէին: Անոնցմէ շա՜տ շատերը հրոյ ճարակ եղան Ցեղասպանութեան ատեն: Հայաստանի դաւադիր իշխանութիւնները թերեւս այս ձեւով պիտի փորձեն Հայոց ցեղասպանութիւնը վերացնել, եթէ բաւականաչափ թիւ չհաւաքուի: Այս բոլորին ի տես` ինչպէ՞ս շարունակենք մեր բնականոն կեանքը, ի՞նչ ըսենք մեր ծնողներուն կամ մեծ հայր-մեծ մայրերուն: Ինչպէ՞ս պիտի արդարացնենք մեր ուխտը իրենց հանդէպ: Միայն մէկ ձեւով` երբեք վար չդնելով պահանջատիրութեան մեր միակ զէնքը:
ԱՐԵՒԻԿ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Արաբօ» մասնաճիւղ
***
Անվախճան Ուխտը
«Համարձակեցէ՛ք բնաջնջել Հայաստանը: Տեսէք, թէ կրնա՞ք: Աքսորեցէ՛ք դէպի անապատները առանց հացի եւ ջուրի, այրեցէ՛ք անոնց տուներն ու եկեղեցիները: Յետոյ տեսէ՛ք, թէ անոնք արդեօք կրկին չե՞ն խնդար, երգէր կամ աղօթէր: Որովհետեւ, երբ անոնց երկուքը աշխարհի որեւէ մասին մէջ հանդիպին, տեսէ՛ք, թէ անոնք արդեօք նոր Հայաստան մը չե՞ն ստեղծեր»:
ՈՒԻԼԻԸՄ ՍԱՐՈՅԵԱՆ
1915 թուականի ապրիլի 24-ին Կոստանդնուպոլսոյ մէջ շարք մը մտաւորականներ եւ արուեստագէտներ ձերբակալուեցան, որովհետեւ հայ էին: Բնաջնջման ծրագիրը սկիզբէն գոյութիւն ունէր, բայց ապրիլ 24-ը պատմութեան մէջ Հայոց ցեղասպանութեան սկիզբը հանդիսացաւ, որուն իբրեւ հետեւանք` 1,5 միլիոն զոհ եղաւ: Ապրիլի 24-ը ամէն հայու կրած ցաւի ապաւէնը եղած է եւ մեզի` զոհերու եւ նահատակներու զաւակներուս համար, այս օրը սուգի օր է: Մանաւանդ պահանջի օր է ժողովուրդի մը համար, որ ամէնէն սարսափելին ապրելով` կրցած է դիմադրել, պայքարիլ եւ գոյատեւել: Այսօր նաեւ այս պատկերը կը կրկնուի Արցախի մէջ, ուր կը շարունակուի անարդարութեան դէմ պայքարը, դժբախտաբար անոր կորուստը տակաւին չսորվեցուց մեզի` գիտնալ մեր սուրբ հողին արժէքը: Արդարեւ, Հայաստանի ներկայ կառավարութիւնը կը շարունակէ հողեր յանձնել` փորձելով համոզել, թէ ատիկա խաղաղութեան մը գինն է: Սակայն եղաւ հակառակը, ազերին օրէ օր, օգտուելով ներկայ իշխանութեան յանձնուողական քաղաքականութենէն, ճնշում կը բանեցնէ` պահանջելով նորանոր հողեր ու տարածքներ հասնելու համար իրենց դարաւոր երազանքին` հիմնել համաթուրանական մեծ կայսրութիւն մը:
Այսօր մենք` իբրեւ ԼԵՄ-ականներ, պիտի չհաշտուինք ներկայ իրադարձութիւններուն հետ, որոնք կրնան յուսալքել մեզ, եւ պիտի չխաբուինք թուրքերուն խաղաղութիւն խոստացող պիղծ խօսքերէն: Ինչպէս Ռուբէն Տէր Մինասեան կ՛ըսէ. «Պայքարէն յոգնածը պիտի մահանայ, պայքարի եռանդով լեցուածը պիտի ապրի ու տիրէ»: Համազգային մեր պայքարը պիտի շարունակենք մղել միասնական ոգիով եւ յաղթանակի տեսլականով: Յիշելով մեր անցեալը եւ մեր նախահայրերուն մղած աներեւակայելի պայքարը` պիտի պահանջենք մեր արդար իրաւունքը: Ապրիլ 24-ը կը յուշէ հայոց սերունդներուն` հայրենի բռնագրաւեալ հողին տէր կանգնելու պահանջատիրութեան մէջ կայացող հայ ժողովուրդի ամբողջական ազատագրումը եւ վերականգնումը: Մենք պիտի դառնանք վրիժառու նոր բազուկները ու պիտի շարունակենք ազգին պայքարը` դառնալով փարոս աննահանջ երթին, պիտի չենթարկուինք օտարամոլութեան ու ձուլումի, տէր պիտի կանգնինք Հայ դատին եւ վաղ թէ ուշ պիտի հասնինք մեր գերագոյն նպատակին` ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանին:
ԼՈՐԻ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Ա. Շիրակեան» մասնաճիւղ
***
Դարերու Իղձը
Մեր Թշնամիին
Պատմութիւնը այնպիսի փուլ մը գծագրեց հազարամեայ հայ ժողովուրդին դիմաց, որ դէմ յանդիման կանգնեցաւ 1915 թուականին: Թուական մը, որ իր մատնահետքերը ձգեց ամբողջ ազգին վրայ, նոր մարտահրաւէրներ ցցեց անոր յարատեւումին ու զարգացումին դէմ, երբ օսմանեան կառավարութիւնը պատեհ առիթը օգտագործեց Համաշխարհային Ա. պատերազմին ընձեռած խառնաշփոթը օգտագործելու եւ իր մեծ երազին հիմքը դնելու: Թրքախօս ցեղերը համախմբելով մէկ դրօշի տակ, ընթացք առաւ հետեւողական բնաջնջման քաղաքականութիւնը` ուսումնասիրուած կերպով գոյութենէ զրկելու Հայաստանն ու հազարամեայ հայ ժողովուրդը: Նպատակը մէկն էր` բռնի տեղահանութեամբ եւ պատմամշակութային կոթողներու կործանումով ոչնչացնել ստեղծագործ ու խաղաղասէր հայ ժողովուրդը եւ այդ հողին վրայ ձգած անոնց հազարամեայ հետքերը:
Արդէն դար մը եւ աւելի անցած են հայոց պատմութեան այդ արիւնոտ էջերէն: Պատմութիւնը ինքզինք կը կրկնէ, Թուրքիան իր արիւնակից եղբօր` Ազրպէյճանի հետ կը փորձէ իրականացնել 1915 թուականին ձախողած իր ծրագիրները, իսկ ներկայ աշխարհի զարգացումի եւ մարդու իրաւունքներու պաշտպանութեան կիզակէտ հանդիսացող Արեւմուտքը կը շարունակէ մնալ դիտորդի կարգավիճակի մէջ: Ուրեմն այս երկրագունդի մակերեսի վրայ բնակող ամէն մէկ հայ, չկորսնցնելով իր յոյսն ու հաւատքը եւ հաւատարիմ մնալով հայկեան դարաւոր ուխտին, պէտք է դառնայ պաշտպանը հայ մշակոյթին եւ ազգային արժէքներուն` անգամ մը եւս զսպելու մեր թշնամիին տարիներու կուտակուած արեան ծարաւը:
ԿԱՐԵՆ ՀԵՐԿԵԼԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Շ. Միսաքեան» մասնաճիւղ
***
Գոյատեւման Պայքար
24 ապրիլ 1915-ը սեւ էջ մըն էր մեր ազգի պատմութեան մէջ: Հայերը անգութօրէն ջարդուեցան նորաստեղծ երիտթուրքերու կառավարութեան կողմէ. անոնք շարունակեցին համիտեան օրերէն սկսած ցեղասպանութիւնը եւ հայ ժողովուրդի բռնի տեղահանումը: Այս պատճառով հայերը տարածուեցան աշխարհի բոլոր անկիւնները: Ժամանակի ընթացքին ստեղծեցին հզօր գաղութներ` հիմնելով մշակութային կառոյցներ, դպրոցներ, եկեղեցիներ եւ ակումբներ` պահպանելու համար հայ ինքնութիւնը: Թուրքը ձախողեցաւ իր ծրագիրը ամբողջացնելու մէջ: Ահա եւ հասանք 21-րդ դար, համաշխարհայնացման շեմին:
Անուղղակիօրէն տեղի կ՛ունենայ փոքր ազգերու, ինչպէս նաեւ հայերու, մասնաւորապէս արեւմտահայերու ձուլումը` ցեղասպանութիւնը, լռելեայն ձեւով: Այս մէկը առկայ է մեր բոլոր օճախներուն մէջ, եւ մենք կը մերժենք զայն նշմարել: Դժուար է այս մէկուն դիմադրել, երբ կ՛ապրինք հայրենիքէն դուրս: Մինչեւ ե՞րբ պիտի գոյատեւենք օտար երկիրներու մէջ, համոզուած, որ պիտի յառաջդիմենք: Ո՞ւր է այդ «Դէպի Երկիր» ծրագիրը: Ի՞նչն է իմաստը այդ անցեալի հզօր սփիւռքին, եթէ չունինք նման ծրագիրներ:
Երիտասարդութիւնը դարձած է անտարբեր իր ինքնութեան հանդէպ, զայն մեղադրելը անիմաստ է, երբ նուազագոյն ճիգը չկայ վերադառնալու հայրենիք: Ինչպէ՞ս պիտի ազատագրենք Արցախը: Ինչպէ՞ս նոյնիսկ պիտի երեւակայենք հասնիլ մեր իտէալին` ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանին, երբ կը գտնուինք հարիւրաւոր քիլոմեթրեր հեռու մեր նպատակէն: Պատճառները կրնան շատ ըլլալ: Գուցէ այդ պատճառաբանութիւնները աւելի ուժեղ են, քան` մեր հայրենասիրութիւնը: Ուրիշը մեղադրելը շատ դիւրին է: Մենք մեր հանգիստը կը նախասիրենք եւ ատոր հետեւանքները արդէն իսկ կը կրենք: Կը մերժենք ժամանակաւոր դժուարութիւններն ու չարչարանքը` անտեսելով ապագայի սերունդները եւ անոնց ինքնութեան պահպանումը:
Դժբախտաբար կ՛ապրինք գոյատեւման ժամանակաշրջան մը` գերի դարձած օտար մշակոյթներու եւ անոնց նորարութիւններուն: Դարը փոխուած է, մարտահրաւէրները` բազմացած: Հայաստանը պարտուածի կացութեան մէջ է, եւ մենք աշխարհի չորս կողմը սփռուած, մեր անձին հանգստութիւնը ապահոված` կը սպասենք, թէ ե՛րբ պիտի ազատագրուին մեր հողերը …
ՃՈՐՃ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Հայաստան» մասնաճիւղ
***
Վերանորոգ Կամքով
109 տարիներ առաջ հայ ազգը մատնուեցաւ տեղահանութեան եւ արիւնալի ծրագիրի մը, որուն նպատակն էր ոչնչացնել ամէն հայ անհատ: Այս բոլորը կրնանք Հայոց ցեղասպանութիւն անուանել:
109 տարուան ընթացքին հայ ազգը դատապարուեցաւ անարդարութեան եւ դժուարութեան, որովհետեւ իր դատը զրկուեցաւ ճանաչումէ եւ անոր համապատասխան հատուցումէ: Հայ դատը դարձաւ այն աշխատանքը, որ մեր ժողովուրդը պիտի առաջնորդէր դէպի իրաւունքներու վերատիրացում:
Արդարեւ, Հայոց ցեղասպանութենէն 50-ամեակէն ետք միայն Հայ դատի իսկական եւ տիրական թափ ստացան եւ մաս կազմեցին մեր ինքնութեան ու ազգային գաղափարախօսութեան: Բնականաբար Հայ դատի ծրագիրի յաջողութիւնը կախեալ դարձաւ քաղաքական, քարոզչական եւ բազմաթիւ այլ մարզերէ:
109 տարիներ շարունակուեցաւ` պայքարի ոգին սերունդէ սերունդ փոխանցուելով: Մենք` սփիւռքահայ երիտասարդներս, պէտք է զինուինք գիտելիքներով` հասնելու համար մեր արդար Դատի իրագործման:
Յիշենք մտաւորական, ուսուցիչ ու գաղափարապաշտ գործիչ Մուշեղ Իշխանի կարեւոր մէկ ընդգծումը, որուն մէջ ան կ՛ըսէ. «Սփիւռքահայ երիտասարդութեան վերապահուած դերն ու առաքելութիւնը շատ կենսական են… Երիտասարդութիւնը պէտք է գիտնայ պատասխանատուութիւններ ստանձնել սփիւռքի մեր պայքարին մէջ, որ անհաւասար ուժերով կը մղուի այլասերիչ հզօր հոսանքներու դէմ: Այդ պայքարը մեր կեանքն է, գոյութեան իմաստն ու պայմանը: Այդ պայքարը կը մղուի գլխաւորաբար երկու ճակատներու վրայ` հայապահպանում-հայակերտում եւ Հայ դատի հետապնդում: Մէկը կապուած է միւսին բնականաբար»:
109 տարիներ մենք` իբրեւ համայն աշխարհի հայեր, քալեցինք եւ պիտի քալենք դէպի արդարութիւն պայքարելով, յիշելով եւ պահանջելով:
ՅԱՐՈՒԹ ՄԱՎԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Շ. Մեղրեան» մասնաճիւղ
***
Հայուն «Թերեւս»-ները
Մեր պատմութիւնը ունի տառապանքի բազմաթիւ էջեր, որոնց գլխաւորը Հայոց ցեղասպանութիւնն է: Աւելի քան մէկ դար առաջ անգութ թուրքը որոշեց ոչնչացնել ամբողջ ազգ մը, ողջ ժողովուրդ մը` առանց սեռի ու հասակի խտրութեան: Մէկուկէս միլիոն մարդ զոհուեցաւ միայն այն պատճառով, որ պարզապէս հայ էին: Հազարաւոր մարդիկ ձգելով իրենց հայրենիքը` գաղթեցին օտար երկիրներ, շատեր մահացան գաղթի ճանապարհին, հազարաւոր երեխաներ լոյս աշխարհ չեկան, միլիոնաւոր աչքեր արցունքով լեցուեցան: Ամբողջ ազգ մը սպաննուեցաւ թուրքին ձեռամբ:
Անցան 109 տարիներ… հայուն վէրքը տակաւի՛ն բաց է, ու անոր ցաւը երբե՛ք պիտի չանցնի, որովհետեւ այդ հոգիի ցաւ է, այլ` ո՛չ մարմնի: Գիտէ՞ք` շատերս երջանկութեան մասին կրնանք գրել մէկ կամ երկու նախադասութիւն, ու այդ բաւական է` արտայայտելու մեր ուրախութիւնը, սրտի երջանկութիւնն ու հոգիին թռչող թիթեռներու բազմութիւնը: Իսկ ցաւի մասին կրնանք խօսիլ անվերջ, խօսի՜լ, խօսի՜լ ու ոչ մէկ կերպով չհանգստանալ. ինչո՞ւ, որովհետեւ մենք` հայերս, գիտե՛նք ցաւը: Ես չեմ ուզեր մանրամասնօրէն գրել Հայոց ցեղասպանութեան մասին, բռնի տեղահանութեան, մեր մարդկային իրաւունքներուն ու պահանջներուն մասին, որովհետեւ ա՛լ բոլորս լաւ գիտենք մեր պատմութիւնը եւ համաձա՛յն ենք, որ վաղ թէ ուշ թուրքը պատասխան պիտի տայ իր արարքներուն համար ու ոչ մէկ հայ` վրէժը սրտին, պիտի չհանգստանայ, մինչեւ չգայ արդարութեան օրը, մինչեւ թուրքը իր բերանով չխոստովանի եւ հատուցէ իր գործած ոճիրին դիմաց:
Եկէ՛ք, պահ մը խառնենք անցեալն ու ներկան: Առաջ խօսելու նիւթերը շատ էին, այո՛, կար «տգեղը»-ը, բայց անոր կողքին` «գեղեցիկ»-ը, ատելութեան կողքին սէրը, իսկ Ցեղասպանութեան կողքին` խաղաղութիւնը: Այսօր մեր միակ նիւթն է` պատերազմ. բոլորիս աչքերը նոյնը` արցունքով լցուած, բոլորս նոյն ձեւով խոր շունչ կը քաշենք: Բան չունիմ ըսելու, միեւնոյն ժամանակ այնքա՜ն շատ բան կայ ըսելու, որ կը նախընտրեմ լռել: Անընդհատ կը ծիծաղիմ, որ չխելագարիմ, սա՞ էր մեր վերջը, կամ ալ… խելագարուեր եմ, անոր համար կը ծիծաղիմ: Ես մէկ բան գիտեմ. իւրաքանչիւր նաւ կարիքը ունի իր նաւահանգիստին, ամենաբարձր թռչող թռչունը` իր բոյնին, իսկ հայը` կարօտ է իր հայրենիքին: Թերեւս օր մը կը հասնինք մեր նպատակին: Ե՞րբ: Ես ալ չեմ չգիտեր: Թերեւս այսօր, թերեւս վաղը` կէսօրին, ամիս մը ետք, թերեւս տարիներ ետք… թերեւս…
ՌԻԹԱ ՍԱԼԼՈՒՄ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Հայաստան» մասնաճիւղ
***
Համասփիւռ Հայերու
Պահանջատիրութիւն
Անվիճելի է այն իրողութիւնը, որ այսօր Հայոց ցեղասպանութեան հարցը միջազգային իրաւունքի հարց է: Այսօր ժամանակն է, որ խօսքէն անցնինք գործի եւ աղաղակենք բարձրաձայն «Ազատութիւն, ազատութիւն» կարգախօսով: Ամէն տարի նոյն յուսախաբութեան մէջ կ՛ապրինք` առանց որեւէ դաս մը քաղելու մեր նախորդ տարիներու փորձառութենէն: Այսուհետեւ չխանդավառուինք, թէ այսինչ կամ այնինչ երկրի կառավարութիւնը ճանչցեր է Հայոց ցեղասպանութիւնը: Սփիւռքը, որպէսզի կարողանայ տոկալ եւ շարունակել իր գոյութիւնը, պարտաւոր է պահել ու պահպանել իր ինքնութիւնը, մանաւանդ` իր լեզուն եւ մշակոյթը, որ անզգալաբար մաշումի եւ կորստեան ճանապարհի վրայ է:
Սփիւռքահայութիւնը իր հայեացքը դէպի հայրենիք ուղղելով հանդերձ, առանց շփոթելու հայրենասիրութիւնը, պարտաւոր է իր ամբողջ կարողութիւնը կեդրոնացնել բռնագրաւուած Արեւմտահայաստանի հողերուն վերատիրանալու հիմնախնդրին վրայ: Կ՛արժէ շեշտել այստեղ, որ առանց երիտասարդին մասնակցութեան` իրենց երազանքներով, թարմ յոյսերով եւ ստեղծագործ ոգիով, չկայ գիտակից պահանջատիրութիւն մեր նախնական իրաւունքներուն: Դժբախտաբար այս օրերուս չկայ այն երիտասարդութիւնը, որ զանգուածային կերպով պատրաստուած է իր մշակութային կոթողները վերադարձնելու: Հետեւաբար մեր գլխաւոր նպատակին հասնելու համար պէտք լրացնենք կարգ մը նախապայմաններ, մանաւանդ կարեւոր կը նկատուի սփիւռքի վերապրող հայութեան ազգային ծրագիրներուն բիւրեղացումը:
Այսուհետեւ մեզի կը մնայ ըլլալ հաւատարիմ եւ ուխտեալ: Չմոռնաք, որ հայ ժողովուրդի անբաժանելի իրաւունքն է հողի պահանջատիրութիւնը:
ԼԵՄ-ականը` միշտ պատնէշի վրայ, արթուն, կանգուն եւ շրջահայեաց:
ՍԷՐԼԻ ՃԵՆԱՆԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Ա. Շիրակեան» մասնաճիւղ
***
Յարատեւ Կռիւ,
Ապրելու Պայքար
Ապրիլ ամիսը հայոց պատմութեան մէջ միշտ կը յիշուի սեւ յիշատակներով` գրաւուած հայրենիք, թալանուած իրաւունք, անգութ կոտորած, բռնի տեղահանութիւն եւ այլն: Ապրիլ 24-ի խորհուրդը տարբեր ձեւով կը յիշուի այս տարի Արցախի կորուստէն ետք…
Սակայն, հակառակ այս վատ յիշատակներուն, հայութեան աննկուն կամքին շնորհիւ, թէեւ` հայրենիքէն հեռու, աշխարհի տարբեր ցամաքամասերու վրայ վերապրեցաւ հայ ժողովուրդը, որ արդէն իսկ ձախողութեան մատնեց սուլթանին երազը, որն էր` մէկ հայ մը պահել, այդ ալ` թանգարանին մէջ: Կիլիկիայէն ճողոպրած անտէր հայեր օտար երկիրներու մէջ կառուցեցին եկեղեցիներ, տուներ, դպրոցներ ու ակումբներ, կազմեցին հայ գաղութ մը` փոքրիկ Հայաստան մը, որ կոչուեցաւ սփիւռքահայութիւն:
Արցախի վերջին իրադարձութիւնները մեզի վերյիշեցուցին 1915 թուականին կատարուած ցեղասպանութիւնը: Տարբեր երկիրներ, սակայն` միեւնոյն ոճրագործութիւնը: Այսօր ազրպէյճանա-թրքական դաշինքը կը շարունակէ իրականացնել հրէշային երազը` թուրանական կայսրութիւնը: Ազրպէյճանի կողքին, Հայաստանի ներկայ իշխանութիւնը կը շարունակէ իր ազգակործան ու ապազգային քաղաքականութիւնը` յանձնելով հայկական հողամասեր, կարծելով, թէ խաղաղութիւն պիտի տիրէ:
Այսօր մենք` իբրեւ ՀՅԴ ԼԵՄ-ի հաւատարիմ անդամներ պիտի չհաշտուինք այս իրականութեան հետ: Մենք պիտի ըլլանք ո’չ ըսողները բոլոր այն բաներուն, որոնք կը խոչընդոտեն մեր նպատակի իրագործումը: Առանց երիտասարդութեան` ո՛չ դատ կայ, ո՛չ ազգ կայ, ո՛չ ալ ապագայ: Հետեւաբար մենք ենք, որ պիտի դառնանք մեր արդար իրաւունքի վահանը:
Կ’ապրինք բազմաթիւ դժուարութիւններու եւ մարտահրաւէրներու դիմաց, բայց այս չի նշանակեր, որ պէտք է յուսալքուինք: Թող որ ապրիլ ամիսը ըլլայ այն պայքարի եւ դէպի ազատութիւն հայեացք ունեցող ամիսը, որ նոր յոյսով եւ յեղափոխական եռանդով պիտի լեցնէ հայութեան հոգիները ու լուսաւորէ անոնց միտքը:
Սորվինք մեր պապերու օրինակէն, ըլլանք անոնց նման հայրենասէրներ ու աշխատասէրներ, անցեալի ցաւերը, վիշտերն ու տառապանքը մէկ կողմ դնելով, կեդրոնանանք ներկան ամրապնդելու վրայ` կերտելու համար յաղթական ապագայ:
Ինչպէս Քրիստափոր Միքայէլեան կ’ըսէ` «Ուժն է, որ կը կառավարէ աշխարհը, եւ մենք ձեռք կը բերենք մեր բոլոր ուզածները, երբ ուժ կ’ունենանք»: Սակայն այդ սարսափեցնող ու ցնցիչ ուժը ծնունդ կ’առնէ միասնականութենէն: Այս օրհասական պայմաններուն մէջ անհրաժեշտ է միասնութիւնը: Միասնական բռունցքով է, որ կը փշրենք ստրկութեան, օտարամոլութեան եւ ձուլումի բոլոր շղթաները: Պահն է համախմբուելու` յանուն մեր հայրենիքի պաշտպանութեան, բարգաւաճման եւ մեր նպատակներու իրագործման:
Պայքար` մինչեւ արդար հատուցում,
Պայքար` մինչեւ հզօր հանրապետութիւն,
Պայքար` մինչեւ ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստան:
ՆԵՐՍԷՍ ԱՊՐԻԼԵԱՆ
ՀՅԴ ԼԵՄ-ի «Ա. Շիրակեան» մասնաճիւղ
