Այս տարուան ամառնային մեծարենցեան երեկոներու վերջին ձեռնարկը տեղի ունեցաւ կիրակի, 24 սեպտեմբեր 2023-ին, Այնճարի «Հիւղը» բնակարանի բակին մէջ: Ան նուիրուած էր Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի «Մարգարէն» գիրքին հրատարակութեան 100-ամեակին (28 սեպտեմբեր 1923):
Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի «Մարգարէն» գիրքը ունկնդիրներուն ներկայացուց Այնճարի բնակիչ, երկրագործական ճարտարագէտ Ուաժտի Պրպերին: Օրուան հանդիսավարն էր Նաթալի Քենտիրճեան:
Քենտիրճեան շնորհակալութիւն յայտնեց տէր եւ տիկին Զաւէն եւ Մարիա Ղարիպեաններուն, որոնք 11 տարիներէ ի վեր ամառները շարունակ կը կազմակերպեն մշակութային ձեռնարկներ:
Նաթալի Քենտիրճեան յայտնեց, որ այսօր բոլորիս համար ցաւ է Արցախին մէջ պատահածները: Ան ըսաւ, որ Ժըպրան Խալիլ Ժըպրան առաջիններէն էր, որ խօսեցաւ հալածուածներուն եւ տառապեալ ժողովուրդներուն մասին, ինչպէս նաեւ խօսեցաւ Հայոց ցեղասպանութեան մասին, եւ կարծես այսօր պատմութիւնը կը կրկնուի «Մարգարէն» գիրքին 100-ամեակով:
Նաթալի Քենտիրճեան նաեւ ըսաւ, որ Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի «Մարգարէն» գիրքը բովանդակալից է, մեր կեանքի բոլոր ելեւէջներուն հետ, անոր համար է, որ ան մինչեւ այսօր մեզի հետ է եւ կը մնայ մեզի հետ առյաւէտ:
Ապա հանդիսավարը խօսքը փոխանցեց օրուան դասախօս Ուաժտի Պրպերիին:
Պրպերի յայտնեց, որ 2023 տարին Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի երկու գիրքերուն հրատարակութեան 100-ամեակն է:
Առաջին գիրքը` «Ալ պատայի ուաթ թարաէֆ»,
տպուած է Գահիրէի մէջ, յունիս 1923-ին: Անիկա հաւաքածոյ է յօդուածներու եւ բանաստեղծութիւններու, որոնք կազմուած են գիրքին տպուած տարուան նախորդող տասը տարիներուն ընթացքին:
Երկրորդ հատորը կը հրատարակուի կիրակի, 23 սեպտեմբեր 1923-ին: «The Prօphet» «Մարգարէն» անունով, որ մեր այսօրուան օրակարգին նիւթն էր:
Ուաժտի Պրպերի ըսաւ, որ եթէ նկատի առնենք Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի գրական աշխատանքները, իրենց ամբողջութեան մէջ ծառի մը կը նմանցնենք, անոր մէկ ճիւղը «Մարգարէն» է, որ աճած է շատ բարձր եւ իր շուքը կը ձգէ մնացեալ բոլոր ճիւղերուն վրայ:
«Մարգարէն» գիրքը, հակառակ անոր որ սկիզբը մեծ խանդավառութեամբ չընդունուեցաւ, բայց հետագային 112 լեզուներու թարգմանուեցաւ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ անոր տպաքանակը կը հասնի 10.000.000-ի, երբեմն շաբաթական սպառումը 5000 օրինակի կը հասնի:
Գիրքը նուէր կը բաժնուէր հարսանեկան եւ թաղման հաւաքոյթներուն:
Պարզ ընթերցողին, դասախօսին, բանաստեղծին, փիլիսոփային, իմաստունին բարձի գիրքն էր:
– Ցուցահանդէսներ կը կազմակերպուէին «Մարգարէն» գիրքին համար: Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն եւ զանազան երկիրներու մէջ:
– Ինչպէս նաեւ Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի հայրենիքին մէջ, Պալամանտ համալսարան, Պշարրէի Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի տուն-թանգարանին մէջ, նաեւ` Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններուն մէջ:
Ի՞նչ բան Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի «Մարգարէն» գիրքին մէջ զինք դարձուց միջազգային դէմք: Ժըպրան Խալիլ Ժըպրան 12 տարի (1911-1923) ծանր աշխատանք տարած է` հաւաքելով անգնահատելի գիտելիքներ` զանազան գրողներէ, երկիրներէ, իր ծննդավայր Լիբանանէն, արաբական երկիրներէն, Ֆրանսայէն, Անգլիայէն եւ Գերմանիայէն: Հետեւած է ժամանակակից պատմութեան ու գրականութեան:
Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանին մօտիկ ընկերուհին` Մերի Էլիզապեթ Հասքել, ամերիկացի գրականագէտ, 12 տարի շարունակ մեծապէս օգտակար եղած է «Մարգարէն» գիրքին անգլերէն լեզուի սրբագրութիւններուն եւ գեղարուեստական զարգացման աշխատանքին մէջ:
Ժըպրան Խալիլ Ժըպրան կը մահանայ 10 ապրիլ 1931-ին, հիւանդանոցին մէջ, Նիւ Եորք: Անոր մարմինը Լիբանան կը փոխադրուի նոյն տարուան 10 օգոստոսին եւ կը թաղուի իր հայրենի Պշարրէ գիւղաքաղաքին մէջ:
Դասախօսը Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի կողմէ «Մարգարէն» գիրքին մէջ գծուած 12 գունաւոր նկարները ցոյց տուաւ ներկաներուն:
«Մարգարէն» գիրքէն Վահէ Վահեանի ձեռամբ անգլերէնէ հայերէնի թարգմանութենէն հատուածներ կարդացուեցան ներկաներուն կողմէ (ստորեւ` արձանագրուած):
Հանդիսավարը շնորհակալութիւն յայտնեց Ուաժտի Պրպերիին իր հետաքրքրական եւ շինիչ դասախօսութեան համար` մաղթելով, որ յաջորդ տարին կրկին կը հանդիպինք «Հիւղը» բնակարանին բակը:
—————————
Հատուածներ Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի
«Մարգարէն» Գիրքէն
Ա.- Սիրոյ Մասին
Ալմիթրան իրմէ խնդրեց այն ատեն,
– խօսէ՜ մեզի, տէ՜ր, Սիրոյ մասին նախ:
Վեր առաւ գլուխն ու նայեցաւ ինք
Բազմութեան վրայ, եւ անդորրութիւն
Մը տարածուեցաւ բոլորին վերեւ:
Ու ձայնով մը վեհ ըսաւ ինք անոնց.
«Սէրը երբ կանչէ ձեզ նշանացի`
Գացէք ետեւէն,
«Թէեւ ճամբաներն ըլլան զառիվեր
Ու տաժանելի:
«Երբ թեւերն անոր փաթթուին ձեզի`
Եղէք անձնատո՜ւր,
«Թէեւ փետուրին միջեւ ծածկուած
Սուրն անոր կրնայ վիրաւորել ձեզ:
Բ.- Ամուսնութեան մասին
Ալմիթրան ապա խօսք առաւ կրկին ու հարցուց իրեն.
– Իսկ Ամուսնութեան մասին չէ՞ք ուզեր
Խօսիլ նոյնպէս, տէ՜ր:
Պատասխանեց ինք եւ ըսաւ այսպէս,
«Աշխարհ էք եկած դուք միասնաբար
Ու պիտի մնաք միասին յաւէտ:
Երբ մահուան թեւերն սպիտակ ձեր կեանքի
օրերն ընեն ցիրուցան
«Սիրեցէք զիրար, բայց մի՜ վերածէք
սէրը կապանքի.
«Թող նախընտրաբար ըլլայ անիկա
Ծով մը յարաշարժ` ափերուն միջեւ
Ձեր հոգիներուն:
«Բաժակ լեցուցէք մէկդ միւսին, բայց
Նոյն բաժակէն մի՜ փորձուիք խմել:
«Ձեր հացէն բաժին տուէք իրարու,
Բայց մի՜ ուտէք դուք նոյն նկանակէն:
Գ.- Զաւակին Մասին
Կին մը, որ ունէր մանկիկ մը գիրկին,
Աղաչեց իրեն,
– Խօսէ մեզի, տէ՜ր, Զաւակի մասին:
Եւ էլմուսթաֆան խօսեցաւ այսպէս,
«Ծնունդները ձեր… չե՜ն ձեր զաւակներն,
այլ` տղաքն անոնք եւ աղջիկներն են
Այն կարօտին զոր
Կեանքը կը տածէ ինքնիրեն հանդէպ:
«Կու գան ձեր մէջէն, սակայն ո՛չ ձեզմէ:
«Թէեւ ձեզի հետ` բայց չեն պատկանիր
Անոնք ձեր անձին:
«Կրնաք տալ իրենց սէր ու գուրգուրանք,
Բայց ո՛չ մտածում:
Դ.- Տալու Մասին
Ըսաւ այն ատեն մարդ մը ունեւոր.
– Խօսէ՜ մեզի, տէ՜ր, Տալո՜ւ մասին այժմ:
Պատասխանեց ինք,
«Տուած կ՛ըլլաք դուք շատ քիչ բան` երբ տաք
Ձեր ստացուածքէն:
«Ձեր անձէ՛ն տալով միայն կ՛ըլլաք դուք
Իսկապէ՛ս տուած:
«Վասնզի, ի՞նչ են ձեր ստացուածքներն,
Եթէ ոչ բաներ,
Զորս կը պահէք ու կը պահպանէք,
Վախով, թէ կրնաք վաղը դուք` կարիք
ունենալ անոնց: