ՄԻՀՐԱՆ Ք.
7 փետրուարի առաւօտուն Աթէնքի հողին յանձնուեցաւ յոգնատանջ մարմինը սիրեցեալն Պերճ Գոյումճեանի, որ գաղութիս եւ յատկապէս մեր շրջանի վերջին մոհիկաններէն էր: Անոնցմէ էր, որոնք իրենց ողջ-առողջ կեանքի ընթացքին աշխատեցան, պայքարեցան ազգի պահպանութեան համար, մշտատեւ մտահոգուեցան եւ իրենց կարելին չխնայեցին գաղութի գործօնները պահելու եւ անոնց գործունէութիւնը անխափան դարձնելու ջանքին մէջ` դպրոց կամ եկեղեցի, ակումբ թէ մամուլ, սկաուտական, մարզական թէ մշակութային աշխուժութիւններ կամ կուսակցութիւն: Փոխանակ աւելորդ-պակաս բարոյախօսելու կամ յորդորներու` համեստ գործերու տրամադրուածութեան ու կամաւոր ծառայութեան իրենց անձնական օրինակը տուին նորերուն:
Հանգուցեալ Պերճին եւ սերնդակիցներուն կեանքը մշտական կռիւ մը եղաւ: Պատանեկան տարիքին չքաւորութեան եւ պատերազմի արհաւիրքին մէջ կռիւ մը` փողոցի հրապոյրին դէմ, որպէսզի անոր ճանկին մէջ չիյնան, երիտասարդութեան` գործի մէջ յաջողելու, սեփական վաստակով ու արդար քրտինքով տուն-տեղ դառնալու, ընտանիք կազմելու, ընտանիքը հայախօսութեամբ ու աւանդապահ բարքերով ապրեցնելու կռիւ մը: Զուգահեռաբար ու միաժամանակ հանգուցեալ Պերճն ու իր սերունդը այդ կռիւը նոյն եռանդով տարածեցին նաե՛ւ ազգային ճակատ եւ պայքարի մէջ մտնելով` բազմաբնոյթ պարտականութիւններ յանձն առին եւ իբրեւ «անկեղծ զինուոր» գաղութային գործօններու ճամբով անշահախնդիր ծառայեցին հայ կեանքին: Դժուար կռիւ մըն էր անոնցինը, կամաւոր ու անսակարկ, այլեւ` չերեւցող աշխատանք: Պարզ գործերն անգամ կատարեցին վեհութեամբ եւ մանաւանդ` հաւատքով:
Պիտի չմոռնամ երբեք: 70-ական թուականներուն էր, իբրեւ վարժարանի տնօրէն` աշակերտահաւաքի համար վարժարանը սեփական ինքնաշարժով մը օժտելու մտածումով կարգ մը ազգայիններէ դրամական փոխառումի միջոցին դիմեցի: Տատամսկոտ առաջին դիմումս Պերճին եղաւ, որ առանց այլեւայլի` սիրով ընդառաջեց եւ այդ օրերուն համար նշանակալի գումար մը տրամադրեց, ինչ որ թթխմոր ու քաջալերանք հանդիսացաւ, որ հետագայ տարիներուն յաւելեալ ինքնաշարժներ ունենանք եւ կանոնաւորենք աշակերտներու փոխադրութեան գործը:
Հանգուցեալը մէկն էր նաեւ Դաշնակցութեան «անկեղծ զինուոր»-ներէն: Թէեւ քիչ չէ թիւը անոնց, որոնք այնքա՜ն հաւատարմութեամբ կառչած ըլլան իրենց պատկանած կուսակցութեան ու այդ ճամբով նաեւ հայրենիքի գաղափարին, բայց տարբեր էր Պերճին կառչածութիւնը: «Աչքը գոց» դաշնակցական էր, որուն համար իր կուսակցութիւնը չէր սխալեր երբեք: Ի՛նչ ալ ըլլար կուսակցութեան ուղեգիծը կամ որոշումը, կ՛ենթարկուէր ան` առանց այլեւայլի, առանց մաղելու, առանց սեփական դատումին ենթարկելու: Այնպիսիներէն էր, որոնք մեծ գաղափարներով նոյնիսկ հետաքրքրուած չեն, բայց ունին տոկուն հաւատք, եւ այդ հաւատքը տոկուն կը պահէ կուսակցութիւնը: Տեսակ մը նոր ժամանակներու «Բալապեխ Կարապետ»-եր…
Կուսակցական ժողովի մը մէջ էր, չեմ յիշեր քննուող օրակարգը, բայց կը յիշեմ Պերճին պոռթկումը. «Գիտցէ՛ք, ընկերներ, Դաշնակցութիւնը հայ ժողովուրդին թէ՛ տէրն է եւ թէ՛ ծառան. տէ՛ր պիտի ըլլանք մեր ազգին եւ պիտի ծառայենք անոր, ա՛յս է մեր գիտցածը, ա՛յս է մեր սորվածը…»: Շարունակած խօսքերէն կը հասկցուէր, որ ըսել ուզածը այն էր, թէ իսկական տիրութիւնը իմաստ ու արժէք կը ստանայ ծառայութեամբ եւ փոխադարձաբար` ծառայութեան մէջ կը գտնուի իսկական տիրութեան զգացումը:
Տէր ու ծառայ ըլլալու նկարագիրը հարազատ բնութագիծն էր հանգուցեալ Պերճին ինչպէս հաւաքական, նոյնպէս իր անձնական կեանքին մէջ: Տէրն էր իր սեփական գործին, բայց միաժամանակ անոր ծառան` առաւօտեան կանուխ ժամերէն մինչեւ ուշ իրիկուն: Այդ ծառայութիւնը իր մէջ մշակած էր անօրինակ աշխատասիրութիւն մը, որ կը տարածուէր նաեւ արձակուրդի օրերուն վրայ` իբրեւ ժամանց:
Տէ՛րն էր իր ընտանիքին, միաժամանակ անոր ծառան` բառին ազնուագոյն իմաստով:
Օրը գիշեր ու գիշերը ցերեկ կը դարձնէր, որ իր երեք զաւակներէն ոչինչ պակսէր, որ` տուն-ընտանիք կազմեն անոնք, ազնուասիրտ տիկին Անահիտը ոչ մէկ բանի կարօտ մնար:
Իսկ վերջին ինն-տասը տարիներուն հանգուցեալը իր կեանքի ամէնէն ահաւոր ու դաժան կռիւը մղեց ճակատագրին դէմ: Ուղեղային ահաւոր խռնում մը զինք հաշմանդամ դարձուց, քալելու անկարող, անկողնի ծառայ, որմէ կը խորշէր ան: Երբեք չհանդուրժեց, չհամակերպեցաւ հաշմանդամի յուսահատ կացութեան: Անյուսահատ կռուեցաւ իր վիճակին դէմ, եւ այդ կռիւն էր, որ ինն-տասը տարի ապրեցուց զինք` հաշմանդամ վիճակով, մինչեւ որ ուժերը մաշեցան, հիւծուեցաւ եւ անկարող դարձաւ դիմադրելու հողի կանչին:
Ճշմարիտ է, երբ կ՛ըսուի, թէ սրտամօտ կամ հաւաքականութեան մէջ բարի վարքով ու կամքով ճանչցուած մարդը չի մեռնիր: Պարզապէս կ՛անշնչանայ ան, անոր մարմնեղէն ներկայութիւնը կը բաժնուի մեզմէ, եւ ինք կը դառնայ յիշատակ: Ողջ մնացողներուն մէջ ան կ՛ապրի իբրեւ այդպիսին:
Վերջին ամիսներուն, գրեթէ ամէն այցելութեանս կ՛ըսէր ինծի. «Անահիտս մեռաւ (հանգուցեալ իր տիկինը), ես ալ գրեթէ մեռայ: Դիմանալու ուժս հետը տարաւ:
Հիմա արդէն միացած է Անահիտի հոգիին:
Յիշատակդ անթառամ, սիրեցեալդ Պերճ: Երթա՜ս բարով, լոյս հոգիիդ…
Երեքշաբթի, 6 փետրուար 2023, Աթէնք
