Բրիտանացի-իրանցի Ալիրեզա Աքպարիի մահապատիժի գործադրութեան դիմաց դատապարտանքի ալիքը համընդհանուր է: Առաջին հայեացքով, նման արարք մը Թեհրանի կողմէ պիտի նկատուէր սադրանք կամ գրգռութիւն, ուղղուած միջազգային հանրութեան եւ բնականաբար ստուեր պիտի ձգէր Իրան-միջազգային ընտանիք բանակցութիւններու գործընթացին վրայ:
Դատապարտանքը ճիշդ է, որ ընդհանուր է, սակայն Վիեննայի բանակցութիւնները առկախելու կամ ընդհանրապէս կասեցնելու ո՛չ միայն որոշում չկայ, այլ նաեւ պաշտօնական յայտարարութիւնները այդ ուղղութեամբ ժլատ են: Այդ մասին ակնարկութիւն կատարած է միայն Մեծն Բրիտանիան, այն ալ առ ի դատապարտում իր քաղաքացիին մահապատժուելուն:
Այս կը նշանակէ, որ միջազգային ընտանիքը, այս պարագային յատկապէս Միացեալ Նահանգները, Թեհրանի մէջ կը շարունակեն տեսնել համագործակցութեան ենթահող: Այս մասին անշուշտ պաշտօնապէս չի յայտարարուիր, սակայն իրադարձութիւնները այս վարկածի հաւանականութեան մասին կը յուշեն:
Հիմա աշխարհը կեդրոնացած է Ռուսիոյ դէմ պատժամիջոցներ որդեգրելով, Ռուսիան տնտեսապէս մեկուսացնելով: Ասոր զուգահեռ Վիեննայի բանակցութիւնները կը շարունակուին ոչ անպայման բեկումնային արդիւնքներ արձանագրելով, այդուհանդերձ աշխարհաքաղաքական ընդհանուր միտումը նկատելով Իրանին որոշ հեռանկարներ պարզելով: Որքան սաստկանայ միջազգային հանրութիւն-Ռուսիա յարաբերութիւններու լարուածութիւնը, այնքան դրական շեշտ կը տրուի Իրանի հետ բանակցութիւններուն:
Լուսարձակը բանանք միջինարեւելեան տարածաշրջանին վրայ եւ մանրադիտակի տակ առնենք Իրանի դիւանագիտութեան առաջին դէմքին այցելութիւնը Սուրիա եւ Լիբանան: Դամասկոս-Անգարա մերձեցման ենթահողի վրայ է, որ Իրանի արտաքին գործոց նախարարը յայտարարութիւններ կը կատարէ, եւ որուն իբրեւ արձագանգ կը յստականայ այցելութեան առանցքային բաժինը: Պաշտօնական Դամասկոսը երախտագիտութիւն կը յայտնէ Իրանին` Սուրիոյ եւ Թուրքիոյ միջեւ յարաբերութիւններու բարեփոխումներու ուղղութեամբ իր գործադրած ջանքերուն համար:
Սուրիական տարածքներու վրայ բռնկած պատերազմին Իրանն ու Թուրքիան հակադիր խրամատներու մէջ էին: Իրանը հանդէս կու գար սուրիական կառավարական ուժերու պաշտպանութեամբ, մինչ Թուրքիան նախ միջնորդաւորուած, ապա ուղղակի կը պատերազմէր սուրիական կառավարական ուժերուն եւ յատկապէս քրտական զինեալ խմբաւորումներուն դէմ:
Հիմա զինադուլ է ընդհանրապէս, սակայն թէ՛ իրանեան եւ թէ՛ թրքական զօրքեր Սուրիոյ մէջ ներկայութիւն են: Ընդհանուր համաձայնութիւնը չէ կայացած տակաւին, եւ այնքան մօտալուտ չի թուիր ոչ սուրիական ուժերու հեռացումը սուրիական տարածքներէն: Պարզ է, որ հիմնականին մէջ ռուսական միջնորդութեամբ է, որ կը ձեւաւորուի Անգարա-Դամասկոս մերձեցման ենթահողը: Նոր ուրուագծուող գործընթացներուն մէջ Իրան իր տեղն ու ներկայութիւնը ապահովելու քայլերն է, որ կ՛առնէ գլխաւոր խաղցողներուն առընթեր:
Անցնինք Լիբանան եւ նկատենք, որ Իրան իր ներկայութեան ամրապնդման քայլեր առնելու պատրաստակամութիւն կը յայտնէ Պէյրութէն: Հիմնական քաղաքական հարցերու հանգուցալուծման համար նպաստելու իր պատրաստակամութիւնը յայտնելէ ետք, Ապտոլլահեան հաստատեց, որ իր երկիրը կ՛ողջունէ Սուրիոյ եւ Թուրքիոյ միջեւ բանակցութիւնները եւ երկխօսութիւնը, որոնք կրնան յանգիլ երկու երկիրներու հարցերուն լուծման: Փաստօրէն այս նիւթը առկայ է նաեւ Պէյրութի մէջ, ինչ որ կ՛ուղենշէ Իրանի արտաքին գործոց նախարարին տարածաշրջան այցելութեան առանցքային շարժառիթը:
Պէյրութեան յայտարարութիւններու մնացեալ բաժինը կը վերաբերի Լիբանանի մէջ իրանեան դերի ամրապնդման` լիբանանեան քաղաքական հրապարակին մէջ արձանագրուած մեծապետական լայնածիր թափանցումներուն լոյսին տակ:
Փորձաքարային երեւոյթ կայ Լիբանանի մէջ: Թեհրան պատրաստ է վառելանիւթի եւ ելեկտրականութեան հայթայթող պետութիւն դառնալ Լիբանանի համար: Եթէ նման հոսքեր արտօնուին Թեհրանին, ապա կը պարզաբանուի նաեւ բրիտանացի-իրանցի երկքաղաքացիին նկատմամբ գործադրուած մահապատիժին նկատմամբ միջազգային ընտանիքին ցուցաբերած համեմատական «կրաւորականութիւնը»:
«Ա.»
