Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Աշխարհի ամէնէն բարգաւաճ երկիրներուն մէջ իսկ գոյութիւն ունին անտուն մարդիկ, որոնք զանազան պատճառներով, բառին բուն իմաստով փողոցը մնացած են: Անշուշտ միշտ ալ կը գտնուին օգնութեան ձեռք մեկնողներ: Թորոնթոյի մէջ ատաղձագործ մը այդ փորձը կատարած է: «Նիւ Եորք Թայմզ» թերթին կայքը հրապարակած է այս առնչութեամբ Քաթրին Փորթըրի յօդուածը:
Ն.
Ատաղձագործը, Որ Տնակներ Կառուցած Է
Թորոնթոյի Անօթեւաններուն
Խալիլ Սիվրայթ իրեն համար փայտէ տնակ մը կառուցած է` բնակելով Թորոնթոյի Արեւմտեան ափ շրջանին մէջ: Յետոյ ան սկսաւ նման կացարաններ կառուցել Թորոնթոյի մէջ անօթեւաններու համար` ձմրան գոյատեւելու նպատակով:
Խալիլ Սիվրայթ կառուցած է մօտ 100 փոքր ապաստարան` Թորոնթոյի անօթեւան բնակչութեան համար
Շինարարութեան վայրը աշխատելու երթալու ճամբուն վրայ Խալիլ Սիվրայթ նշմարած է միջքաղաքային մայրուղիի եւ հանրային պարտէզներու մէջ բազմացող վրանները, որոնք յարմարաւէտ չեն թուիր:
Ինչպէ՞ս կրնային այս մարդիկ գոյատեւել Թորոնթոյի խոնաւ, ցուրտ ձմեռներուն, առաւել` «Քորոնա»-ի համաճարակի ատեն, որ բազմաթիւ անձեր դուրս մղած էր խճողուած ապաստարաններէն:
Ան յիշեց փոքրիկ տնակը, որ ժամանակին կառուցած էր փայտի տաշեղներով, երբ կը բնակէր այլ շրջանի մը մէջ:
Ուրեմն, ան ելեկտրածին նոր շարժակ մը զետեղեց իր ինքնաշարժին մէջ, 800 տոլար արժողութեամբ փայտ կապեց ինքնաշարժին տանիքին վրայ եւ գիշերուան կէսին իջաւ քաղաքի ձորերէն մէկը` կառուցելու փայտէ տուփ մը եւս, 2×1 մեթր չափերով:
Արտաքին կողմը այնպէս ծեփեց, որ ըստ իր մանրակրկիտ հաշուարկին, անիկա տաք կը պահէր այն գիշերները, երբ ջերմաստիճանը կ՛իջնէր մինչեւ նուազ 15-ի: Ան լոյսի համար պատուհան մը միայն բացաւ եւ ծուխի ու բնածխական կազի չափը ստուգող սարք տեղադրեց: Աւելի ուշ վրան փակցուց գրութիւն մը, ուր գրուած էր. «Ոեւէ անձ կրնայ մնալ այստեղ»:
Այդ ժամանակէն ի վեր 28-ամեայ Սիվրայթ կառուցած է մօտ 100 նման ապաստարաններ, 40 կամաւորներէ բաղկացած անձնակազմով եւ աւելի քան 200.000 տոլար նուիրատուութիւններով:
Ան զանոնք տարած է Թորոնթոյի հանրային այն պարտէզները, ուր տեղադրուած են անօթեւաններու վրանները` համաճարակի անհաւասար հետեւանքներու սարսափելի յիշեցումները:
Փոքր ապաստարաններ` Թորոնթոյի Ալեքսանտրա հանրային պարտէզին մէջ
Քաղաքի դիւանակալները, պետական պաշտօնատարները, ատոնք անուանեցին ապօրինի ու անապահով, եւ շատերուն ուղարկեցին խախտման եւ վտարման ազդարարագիրներ` տեղեկացնելով իրենց բնակիչներուն, որ քաղաքապետարանը անոնց համար պանդոկի սենեակներ վարձակալած է:
Անոնք պարոն Սիվրայթին հրամայեցին դադրեցնել կառոյցները քաղաքային սեփականութիւն հանդիսացող հողատարածքներու վրայ հաստատելը:
Բայց այդտեղ բնակող մարդոց համար ապաստարանները փոքր սենեակներ են, որոնք կը պաշտպանեն հիւանդութիւններէն եւ վտանգներէն: Եւ անոնք ապտակ են օրէնսդիրներուն, հզօր յիշեցում Քանատայի` վերջին 25 տարիներու ընթացքին ժողովրդային բնակարաններ կառուցելու ձախողութեան մասին:
«Այս մարդը հերոս է», ըսաւ Տոմենիկօ Սաքսիտան, որ կը բնակէր քաղաքին կեդրոնը գտնուող հանրային պարտէզին փոքր ապաստարաններու խմբակին մէջ, քանի տակաւին «Քորոնա»-ն կը տարածուէր քաղաքին մէջ:
«Ան Քանատայի կառավարութեան յիմարի երեւոյթ մը տուաւ: Մարդ մը` իր սեփական ժամանակով եւ միջոցով»:
Կիրակի մը աւելի քան 200 մարդ հաւաքուած էր հանրային պարտէզին մէջ` բողոքելու համար վտարման ծանուցագիրներու դէմ եւ լսելու Սիվրայթը, որ այնքան առանձնացած եւ ներամփոփ է, որ անոր ընկերային ցանցերու հաշիւները երկար ժամանակ կեղծ անուններով էին:
Բայց Սիվրայթը կը մղեն անոր դաւանած բարոյական հրամայականները, նոյնպէս` իր սիրելի փիլիսոփաներու գրածները:
«Մարդոց համար այստեղ ապրիլը աւելի ու աւելի անմատչելի կը դառնայ,- ըսաւ ան հաւաքուածներուն: – Կարծես մենք բոլորս կանգնած ենք կարգով` սպասելով, որ մեզ դուրս մղեն: Եւ բոլոր անոնք, որոնք կը մնան այստեղ` դուրսը, այդ գիծի վերջաւորութիւնն են»:
Սիվրայթ զգացած է անօթեւանութիւնը, թէեւ աւելի շատ որպէս ինքնապահովման փորձ, քան` դժբախտութեան հետեւանք:
2017 թուականին ան վրան լարեց Պերնապի լիճի մեծ պարտէզին մէջ, Վանքուվըրի կեդրոնէն 30 վայրկեան հեռաւորութեան վրայ, երբ կ՛աշխատէր շինարարական ընկերութեան մը մէջ:
Հինգ ամսուան ընթացքին ան գիտցաւ, թէ ի՛նչ է դողալով արթննալը, երբ ձիւնը փլած էր նայլոնէ առաստաղը, եւ չէր կրցած քնանալ` շնագայլերու յարձակման պատճառով:
Ան ոգեշնչուած Հենրի Տէյվիտ Թորոյի յայտնի փորձառութենէն` փաստագրուած 1854 թուականին «Ուոլտեն» գիրքէն, որ կը վերաբերէր «միայն կեանքի էական փաստերուն», եւ տեղափոխուած է անտառին մէջ գտնուող փայտէ տնակ մը:
«Ինծի համար շատ հետաքրքրական էին այն գաղափարները, թէ իրականութեան մէջ ի՛նչ բանի կարիք ունիք ապրելու համար, – ըսաւ Սիվրայթ: – Այդ ընելէ ետք, ես աւելի քիչ կը վախնամ, որ կը կորսնցնեմ տեղս կամ չեմ գիտնար, թէ ո՛ւր պիտի քնանամ»:
Կին մը, որ տուած է միայն իր անունը` Սամանթա, կ՛ապրի պարոն Սիվրայթի եւ անոր կամաւորներու խումբին կառուցած ապաստարաններէն մէկուն մէջ:
Ան նոյնպէս անձնական փորձառութեամբ գիտէ վարկով առնուող բնակարաններուն կարեւորութիւնը:
Սիվրայթ մեծցած է Թորոնթոյի արուարձաններու ծայրամասին գտնուող ցած եկամուտ ունեցող համագործակցականին մէջ, Ճամայքայէն աշխատաւոր դասակարգի գաղթական ընտանիքի մը միջնեկ զաւակն է:
Անոր մայրը դպրոցի տնտեսուհի է, իսկ հայրը` վարպետ ելեկտրագործ, որ սկսաւ Սիվրայթը եւ անոր կրտսեր եղբայրը` Ալին, իրեն հետ տանիլ աշխատավայր, երբ անոնք 12 եւ 11 տարեկան էին:
Երկրորդական վարժարանէն ետք Սիվրայթը աշխատանք գտաւ` կառուցելով տուներ:
Անոր վարպետը զայն աշխատանքի կը մղէր խոստումով. իւրաքանչիւր նոր հմտութեան, որուն կը տիրապետէ, ան կը ստանար յաւելեալ տոլար մը: Քանի մը տարուան ընթացքին ան բաւական սորվեցաւ ղեկավարել իր անձնակազմը:
Ապա ան միացաւ հիւսիսային Բրիտանական Քոլոմպիա աւանի փոքր համայնքի մը, ուր սորվեցաւ ինչպէս մորթել հաւերը, բացայայտել սունկը, կառուցել ջերմոց եւ այլ աշխատանք:
Ան առաւօտները կանուխ կ՛արթննար անտառին մէջ ոտաբոպիկ քալելու համար, որպէսզի կարողանար «մօտիկ կապ զգալ բնութեան հետ»:
Երբ դրամը վերջացաւ, ան աշխատանք գտաւ քաղաքին մէջ:
«Ինչպէս կ՛ուզէի ապրիլ, – ան ըսաւ: Այդ ամբողջովին ինձմէ կախուած էր: Ես ստիպուած չէի կարգի մտնելու»:
Անոր ընկերները, քոյրերն ու եղբայրները Սիվրայթը կը նկարագրեն որպէս կրքոտ աշխատող, ինքնազարգացող: Ան ջուրին մակերեսին վրայ լողացող մը չէ, ան կը սուզուի:
Միջնակարգ դպրոցին մէջ ան դաշնամուրի կը հետեւէր եւ օրական ժամերով կը նուագէր, մինչեւ որ յաջողեցաւ նուագախումբ հիմնել եւ շրջագայիլ զանազան շրջաններ:
Ան «տարուած» էր ճատրակով եւ այնքան կը խաղար, որ այժմ դասեր կ՛առաջարկէ առցանց:
Ան ինքն իրեն սորվեցաւ նկարել եւ այնքան յաջող եղաւ, որ իր աշխատանքները վաճառեց մեթրոյի կայարաններուն մէջ:
Վերջերս ան կ՛անդրադառնար Ֆրետրիխ Նիցչէի յաւերժական վերադարձի գաղափարին, որ մարդիկ կարողանան ոգեւորուիլ իրենց կեանքը բազմիցս վերապրելու հայեցակարգով, «Groundhog Day» ոճով:
«Ինծի հաճելի կը թուի անոր զարմանքը կեանքի մէջ, այն զգացումը, որ կը բաւարարէ քու կեանքդ վատագոյն բաներով եւ հիանալի ճամբորդութիւն կ՛ընէ այն ամէնէն, որ դուն կ՛ընես», ըսաւ ան:
Այդ գաղափարը եղած է ապաստարաններ կառուցելու իր ոգեշնչման մէկ մասը:
Այսպիսով, մինչ անոր ընկերներէն քիչերը կը կանխատեսէին անոր վերջին հետապնդածը, անոնք չզարմացան անկէ:
Թորոնթոյի թենիսի դաշտին մօտ վրաններ տեղադրուած են: Աւելի քան 80 հազար մարդ կը գտնուի քաղաքի սպասարկման ցուցակին մէջ` հանրային բնակարաններու համար
Սիվրայթ իր երկրորդ փոքրիկ կացարանէն ետք, շաբաթը եօթը օր նուիրուեցաւ նախագիծին` տենդագին նետուելով վարձակալած պահեստի աշխատանքին:
Նախաձեռնութիւնը իրարանցում մը ստեղծեց ե՛ւ քաղաքային պաշտօնատարներու, ե՛ւ սովորական քաղաքացիներու շրջանակներուն մէջ: Անոնցմէ շատեր համաճարակի պատճառով հաւաքուած էին տունը, հեռու` խառնաշփոթ հարցերէ:
Սիվրայթ միացուց ուժերը խումբ մը երաժիշտներու եւ արուեստագէտներու հետ, որոնք կը կոչուին Encampment Support Network` տրամադրելով ուտեստեղէն եւ պաշարներ շուրջ 75 ճամբարներու մէջ, ուր, ըստ կառավարութեան, կը բնակին մինչեւ 400 անձեր:
Ան ստորագրահաւաք սկսաւ` կոչ ընելով քաղաքի հանրային պարտէզներէն չհեռացնելու իր ապաստարանները, ջանք մը, որ ստացաւ աւելի քան 100 հազար ստորագրութիւն:
Ստորագրահաւաքին հետեւեցան բազմաթիւ ուրիշներ` բժշկական ոլորտին մէջ աշխատողներ, երաժիշտներ, եկեղեցական խումբերու անդամներ, իրաւաբաններ, ակադեմականներ, արուեստագէտներու եւ գրողներ:
«Ես դարձած եմ բանի մը դէմքը, որ ինձմէ շատ աւելի մեծ է», ըսաւ ան:
Թորոնթոյի մէջ մատչելի բնակարաններու համար կազմակերպուած հանրահաւաքը, որ կազմակերպած էր Encampment Support Network-ը:
Առայժմ քաղաքի իշխանութիւնը եւ քաղաքական գործիչները չեն տուժած:
Ապաստաններուն մէջ բռնկած հրդեհները, որոնցմէ մէկը մահացու ելք ունեցաւ, խստացուցին անոնց ընդդիմութիւնը:
Օրէնքը իրենց կողմն է. Օնթարիոյի դատաւորը որոշեց, որ ճամբարները կը խոչընդոտեն հանրային պարտէզներու տարածքներու գործածութիւնը, եւ որ քաղաքը իրաւունք ունի հեռացնել զանոնք:
«Ես չեմ կրնար ընդունիլ, որ խոչընդոտուի հանրային պարտէզներուն մէջ մարդոց զբօսնելու առիթը», կ՛ըսէ Թորոնթոյի փոխքաղաքապետ Անա Պաիլաօ` աւելցնելով, որ` քաղաքը ունի 2040 մատչելի բնակարաններ, որոնք այժմ կը կառուցուին:
Այս զգալի աճ է նախորդ տարիներու համեմատ, բայց չի կրնար լուծել խնդիրը, որովհետեւ ժողովրդային բնակարաններու դիմումներու ցուցակին մէջ արձանագրուած են 80 հազար անձեր:
Սիվրայթ մտահոգ է, որ երբ հանրային պարտէզները դատարկուին, մատչելի բնակարաններու մասին հրատապ խօսակցութիւնը արագ կը մոռցուի:
Ան փաստաբաններ վարձած է` սահմանադրական հիմունքներով քաղաքի արգելքի դէմ պայքարելու համար: Մինչ ան կը սպասէ դատի օրուան, դադրեցուցած է ապաստարաններ պատրաստելը:
Ան նաեւ յետաձգած է իր ծրագիրները` տեղափոխուելու երկրի արեւելեան ափը` կառուցելու իր սեփական շրջապատը, աւելի քիչ կանոններով, երաժշտութիւն նուագելու, արուեստով զբաղելու եւ ընթերցելու:
«Այդ կ՛արժէ, – ըսաւ ան:- Ես զուարճալի միտք մը ունէի. կեանքը երկար է: Քիչ մը սպասելը այնքան ալ սարսափելի չէ»:
Ապաստարան մը Ալեքսանտրա հանրային պարտէզին մէջ
