ԽԱԺԱԿ ՄԿՐՏԻՉԵԱՆ
Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնը հայ իրականութեան մէջ ծանօթ է իբրեւ խստապահանջ եւ կարգապահ կառոյց: Իսկ այդ կարգապահութեան սահմանները ճշդուած են ՀՅԴ Կազմակերպական կանոններով, աւելի ճշգրիտ` Կազմակերպական կանոններու Կարգապահական բաժնին մէջ, ուր կանոնազանց ընթացքներուն համար նախատեսուած են կարգապահական տնօրինումներ, այլ խօսքով` դաշնակցական պատիժներ:
Պատիժ բառը կրնայ ոմանց համար դաժան հնչել, եթէ չեն գիտեր դաշնակցական պատիժի էութիւնն ու իմաստը: Ի տարբերութիւն այլ պատժական տնօրինումներու` Դաշնակցութեան տնօրինած պատիժը ունի դաստիարակչական բնոյթ եւ երբեք չունի հալածանքի ու ատելութեան բաղադրիչներ: Այս իսկ պատճառով տիպար դաշնակցականին համար պատիժի տնօրինումը ինքնասրբագրութեան կոչ մըն է: Այս գիտակցութեամբ մօտենալով` դաշնակցականը իր նկատմամբ եղած պատժական տնօրինումը պէտք չէ ընկալէ իբրեւ հաշուեյարդար կամ հալածանք: Դաշնակցական պատիժի տրամաբանութիւնը կազմակերպական կեանքէն մեկուսացնելն է ինքնասրբագրման մասին մտածել տալու համար: Ուստի, մեկուսացուած ու կարգապահական տնօրինման ենթարկուած անհատը ինքնասրբագրումով կը վերագտնէ դաշնակցականի իր կարգավիճակը, դարձեալ կանոնագրով ճշդուած կարգով:
Կը պատմուի, որ Լիբանան ապրած տարիներուն ՀՅԴ Կանոնագրի մեծագոյն գիտակ Նիկոլ Աղբալեանի նկատմամբ մարմիններէն մին պատիժ տնօրինած է: Վաստակաւոր դաշնակցականին շուրջ կը հաւաքուին զայրացած երիտասարդ ընկերներ եւ կ՛ըսեն, թէ, ընկե՛ր Աղբալեան, բողոքեցէ՛ք, անարդար է այս պատիժը: Աղբալեան իրեն յատուկ ծանրութեամբ երիտասարդներուն կը պատասխանէ` ըսելով. «Արդար պատիժները ամէն մարդ կրնայ տանիլ, իսկական դաշնակցականը ա՛յն է, որ անարդար պատիժներն ալ կրնայ տանիլ»:
Այսուհանդերձ, Դաշնակցութիւնը բծախնդրութեամբ կը մօտենայ պատժական տնօրինումներու հարցին, եւ ճիշդ ատոր համար, ի տարբերութիւն այլ որոշումներու, պատժական որոշումները կրնան տրուիլ միայն երկու երրորդով:
Ընդունուած կարգ է նաեւ, որ պատիժի ենթարկուած ընկերոջ հետ բոլոր տեսակի կապերը, կազմակերպական կեանքի քննարկումները կը դադրին, ոչ թէ իբրեւ ատելութեան եւ քինախնդրութեան արտայայտութիւն, այլ` իբրեւ զրկանք դաշնակցական ընկերական միջավայրէն ու մթնոլորտէն, որ պիտի նպաստէ ենթակայի ինքնասրբագրման ու կազմակերպական կեանքի վերադարձին:
Այստեղ հարց կը ծագի, իսկ եթէ՞ ենթական ինքնասրբագրման ճիգ չընէ եւ շարունակէ իր կանոնազանց ընթացքը: Այս պարագային, ենթական ընդմիշտ զրկուած կ՛ըլլայ ընկերական միջավայրէն ու մթնոլորտէն: Հաւանաբար ան կրնայ մնալ դաշնակցականամիտ, Դաշնակցութեան գաղափարներուն ու սկզբունքներուն կրողը, բայց անատակ` Դաշնակցութեան շարքերուն մաս կազմելու եւ անոր կազմակերպական կեանքին մասնակից դառնալու: Աղբալեանի օրինակով` պատժական տնօրինումի մը նոյնիսկ «անարդար» նկատելը իրական դաշնակցականի մը բարոյական իրաւունք չի տար սուր ճօճելու եւ ինքնասրբագրման ուղին մերժելու, եթէ զինք առաջնորդողը դաշնակցականութիւնն է: Իսկ եթէ ուղեցոյցը դաշնակցականութիւնը չէ, ապա ենթակային դաշնակցականամտութիւնը, գաղափարներն ու սկզբունքները կրելը չեն կրնար փրկել դաշնակցականի իր պատկանելիութիւնը եւ շատ յաճախ զինք կը մօտեցնեն հակադաշնակցականութեան: Իսկ այդ պարագային, դաշնակցական պատիժի ընկերական ու դաստիարակիչ հանգամանքները տեղ չունին:
