Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Միջազգային
    • Հայ Դատ
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • Լիբանանեան Կեանք
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Միջազգային
    • Հայ Դատ
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • Լիբանանեան Կեանք
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Կապիկի Ծաղկախտ – Monkeypox

Յուլիս 4, 2022
| Առողջապահական - Բժշկագիտական
0
Share on FacebookShare on Twitter

ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Այս հիւանդութիւնը ժահրային կենդանախտային (zoonotic) հիւանդութիւն մըն է: Ան առաջին անգամ կապիկներու մէջ ախտաճանաչուած է 1958-ին, երբ ծաղկախտի որոշ հետազօտութիւն կը կատարուէր անոնց մէջ: Ուրեմն հիւանդութեան անուանումը եղած է ըստ այդմ: Կապիկի ծաղկախտը մարդոց մօտ առաջին անգամ ախտաճանաչուած է 1970-ին, Քոնկոյի մէջ, ուր աշխատանք կը տարուէր ոչնչացնելու ծաղկախտը (Small pox): Հետագային նման ախտաճանաչում կատարուած է Ափրիկէի կեդրոնական եւ արեւելեան երկիրներու մէջ: Անիկա տեսնուած է նաեւ Ափրիկէէն դուրս շատ մը երկիրներու մէջ` ափրիկեան երկիրներէ դուրս ճամբորդողներու միջոցով եւ կամ այդ երկիրներէն ներածուած վարակուած կապիկներու եւ մուկերու միջոցով: 2003-ին 47 պարագաներ տեսնուած են Միացեալ Նահանգներու մէջ, 2018-ին 3 պարագաներ` Անգլիոյ մէջ եւ մէկ պարագայ` Իսրայէլի մէջ:

Կապիկի ծաղկախտի յարուցիչը ժահր մըն է, որ ծաղկախտի ժահրի մէկ տարբերակն է: Այս ժահրին պահեստանոցը (reservoir)  նկատուած է կապիկը եւ ափրիկեան մուկը:

Կապիկի ծաղկախտի ախտանշանները կը նմանին ծաղկախտի ախտանշաններուն, սակայն անոր յատկանշական ախտանշանը աւշագեղձերու ծաւալումն է, որ ծաղկախտի պարագային տեղի չ՛ունենար: Աւշագեղձերու ծաւալումը կը պատահի մարմնի զանազան բաժիններուն վրայ, յատկապէս` վիզի եւ աճուկի: Անոր թխսաւորումը (incuparion period) կը տեւէ 5-21 օր, այսինքն ախտանշանները կը սկսին վարակումէն 5-21 օր ետք:

Վարակումէն ետք հիւանդութիւնը կ՛ունենայ երկու փուլ: Առաջին փուլը կը սկսի ջերմով, գլխացաւով, մկանային ցաւով եւ յոգնածութեամբ: Երկրորդ փուլը կը սկսի ջերմի յայտնութենէն 3-5 օր ետք: Տեղի կ՛ունենայ մորթային տարածուն ցան, որ յատկանշական է իր հեղուկային բշտիկներով: Այս բշտիկները կը թարախոտին եւ ետքը կամաց-կամաց կը սպիանան ու կը չորնան: Բշտիկները կրնան ըլլալ քանի մը հատ եւ կամ հազարներով` մարմնի զանազան մասերուն վրայ: Անոնք կրնան տեսնուիլ բերնին եւ քիթին մէջ, ինչպէս նաեւ` սեռային արտաքին օրկաններուն վրայ:

Ծաղկախտի պատուաստ ստացողներ աւելի նուազ ուժգնութեամբ ախտանշաններ կ՛ունենան, քան` պատուաստ չառնողները:

Կապիկի ծաղկախտի մորթային վէրքեր` կռնակի եւ ձեռքի վրայ

Ամբողջ հիւանդութիւնը կը տեւէ 2-4 շաբաթ: Կապիկի ծաղկախտը  ծաղկախտէն աւելի մեղմ ընթացք կ՛ունենայ, սակայն անիկա կրնայ մահացու դառնալ իր բարդութիւններուն իբրեւ հետեւանք:

Մարդ արարածը կը վարակուի այս հիւանդութեամբ հետեւեալ ձեւերով.

Առաջին` վարակուած կապիկին կամ մուկին լորձունքի մէջ գտնուող ժահրը առողջ մարդուն կը փոխանցուի, երբ անոնք խածնեն զայն եւ կամ վնասեն ճանկելով:

Երկրորդ`  վարակուած մարդու մը շնչառական օդակաթիլները առողջ մարդուն մարմնէն ներս կը մտնեն անոր քիթի, բերնի եւ կամ աչքի խլնաթաղանթէն:

Երրորդ` երբ առողջ անձ մը կը դպնայ վարակուած անձին լորձունքին, խլնահեղուկին, մորթի վէրքերուն եւ անոր գործածած անկողինին ու բարձին:

Չորրորդ` երբ առողջ անձ մը սեռական յարաբերութիւն ունենայ վարակուած անձի մը հետ: Սեռական յարաբերութեամբ վարակուած անհատին սեռական օրկաններու վրայ գտնուած վէրքերուն ժահրը կը ներխուժէ առողջ անձին սեռական օրկաններու խլնաթաղանթէն եւ կը յառաջացնէ վարակում:

Մինչեւ օրս յստակ չէ, թէ փոխանցումը տեղի կ՛ունենայ վարակուած անձին սերմնահեղուկի՞ն, թէ՞ հեշտոցային խլնահեղուկին միջոցով:

Վարակուած յղի կին մը կրնայ վարակել իր նորածինը` ծննդաբերութեան ընթացքին իր հեշտոցին վրայ գտնուած վէրքերուն միջոցով:

Վարակուած յղի կին մը կրնայ վարակել իր սաղմը փառի միջոցով:

Նորածին մը կրնայ վարակուիլ իր վարակուած մօրմէն` պարզապէս դպնալով մօրը ունեցած մորթային վէրքերուն:

Երեխաները աւելի հակամէտ են վարակուելու այս հիւանդութեամբ:

Վարակուած անհատը կրնայ վարակել առողջ անհատ մը` իր վարակումէն մինչեւ չորրորդ շաբթուան վերջը:

Կապիկի ծաղկախտի ախտաճանաչումը կը կատարուի տեսնելով ծաւալած աւշագեղձերը եւ մորթային բշտիկներու հեղուկին յատուկ քննութեամբ, որով  կը փաստուի յարուցիչ ժահրի գոյութիւնը:

Ինչպէս յիշուեցաւ, նախապէս կրնան պատահիլ որոշ բարդութիւններ` հիւանդութեան զարգացումի ընթացքին: Այս բարդութիւններէն են` թոքատապ, մորթային երկրորդական մանրէական բորբոքում, աչքի բորբոքում եւ ուղեղատապ:

Այս հիւանդութիւնը յատուկ դարմանամիջոց չունի: Կարգ մը երկիրներու մէջ կը գործածուի ծաղկախտի պատուաստը: Վերջին տարիներուն պատրաստուած է ծաղկախտի դէմ նոր պատուաստ մը, որ Jynneos կը կոչուի եւ կը գործածուի որպէս դարմանամիջոց:

Բարդութիւնները կը դարմանուին յատուկ դեղերով եւ ըստ անոնց տարողութեան:

Կարելի՞ է կանխարգիլել այս հիւանդութիւնը: Այո՛, կարելի է, պարզապէս`

1.- Չայցելել այն երկիրները, ուր այս հիւանդութիւնը գոյութիւն ունի  տեղաճարակայի-մնայուն (endemic) ձեւով,
2.- Հեռու մնալով կապիկներէ եւ մուկերէ,
3.- Չդպնալով կասկածելի կապիկներու եւ մուկերու,
4.- Չդպնալով կասկածելի եւ մանաւանդ վարակուած անձերու, եւ չգործածել անոնց անկողինն կամ բարձը,
5.- Վարակուած անձի մը հետ սեռական յարաբերութիւն չունենալով,
6.- Շատ լաւ եփելով միսը ուտելէ առաջ,
7.- Վարակուած անձին վէրքերուն դպնալ միայն յատուկ ձեռնոցներ գործածելով:

Ներկայիս կապիկի ծաղկախտը համաճարակի չէ վերածուած:

Ըստ Համաշխարհային առողջապահական կազմակերպութեան (WHO), մինչեւ այս տարուան յունիս ամիսը Եւրոպայի, Միացեալ Նահանգներու եւ հարաւամերիկեան երկիրներու մէջ (28 երկիրներ) ախտաճանաչուած են 1285 պարագաներ: Ախտաճանաչուած պարագաները առաւելաբար եղած են Փորթուգալի, Անգլիոյ, Քանատայի, Գերմանիոյ, Միացեալ Նահանգներու, Իտալիոյ եւ Պելճիքայի մէջ: Ափրիկեան 8 երկիրներու մէջ ախտաճանաչուած են 59 պարագաներ, տեսնուած են 1536 կասկածելի պարագաներ եւ պատահած են 72 մահեր:

Ըստ Քանատայի պետական առողջապահական վիճակագրութիւններուն, մինչեւ օրս ախտաճանաչուած են 278 պարագաներ, որոնց 211-ը պատահած է Քեպեք նահանգին մէջ: Մայիս 27-էն ի վեր գործածուած են 8101 Imvamune պատուաստներ:

Մոնրէալ, 28 յունիս 2022

 

 

Նախորդը

Դար Մը Ետք Սնանկացած Թուրքիա Հսկայական Գումարներ Կը Վատնէ Հայոց Ցեղասպանութիւնը Ժխտելու Համար

Յաջորդը

Երուանդ Փամպուքեանի Նորագոյն Հրատարակութիւններուն Առիթով

RelatedPosts

Գետ-Գիտութեան
Առողջապահական - Բժշկագիտական

Գետ-Գիտութեան

Օգոստոս 9, 2022
Գետ-Գիտութեան. Որո՞նք Են Էկզեմայի Տարբեր Տեսակները
Առողջապահական - Բժշկագիտական

Գետ-Գիտութեան. Որո՞նք Են Էկզեմայի Տարբեր Տեսակները

Օգոստոս 2, 2022
Գետ-Գիտութեան. Մահուան Մտահոգութիւն.  Այն Վախը, Որ Կ՛ուղղորդէ Մեզ
Առողջապահական - Բժշկագիտական

Գետ-Գիտութեան. Մահուան Մտահոգութիւն. Այն Վախը, Որ Կ՛ուղղորդէ Մեզ

Յուլիս 5, 2022

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Միջազգային
    • Հայ Դատ
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • Լիբանանեան Կեանք
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In