Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Պատերազմներէ, ներքին հակամարտութիւններէ եւ արտաքին ներխուժումէ մեծ վնասներ կրած երկիրներէ այլ վայրեր ապաստանող երեխաներ, աշակերտներ յաճախ կը յաջողին իրենց նոր դպրոցներուն մէջ եւ այդպէս կը շարունակեն: Անշուշտ այս իրողութեան մէջ մեծ բաժին ունին ուսուցիչները: Այս մասին «Ուորլտ Ռիլիֆ» կայքը հրատարակած է յօդուած մը, որմէ կը ներկայացնենք հատուածներ:
Ն.
Անոնք Իսկապէս Կրնան Թռչիլ
«Երեխաները կը հասկնան, երբ մէկը հոգ կը տանի իրենց, նոյնիսկ եթէ անոնք չեն խօսիր այդ լեզուով», կ՛ըսէ Կուլուար Աթուալ, որ գլխաւոր ուսուցիչն է Լոնտոնի արեւելեան շրջանին մէջ: Աթուալ տագնապահար վայրերէ գաղթականներ ընդունելու մեծ փորձառութիւն ունի:
Երեխաները շատ աւելի արագ կը կապուին իրարու, քան` մեծերը, կ՛ըսէ ան: «Երբեմն մենք երեխաներուն կը նայինք մեծերու աչքերով, բայց անոնք չեն տեսներ այն, որ մեծերը կը տեսնեն: Անոնց մէջ խտրական կողմնակալութիւնը չէ զարգացած, այնպէս որ, անոնք ուղղակի կը սուզուին»:
Երբ կը սկսի ամառնային կիսամեակը, բազմաթիւ դպրոցներ կը պատրաստուին ընդունիլ երեխաներ, որոնք լքած են Ուքրանիան: Որոշ դպրոցներու համար, յատկապէս` գիւղական վայրերու մէջ, ասիկա կրնայ ըլլալ գաղթականներու դասաւանդելու առաջին փորձառութիւնը:
Աթուալ իր տեղական խորհուրդին ըսած է հետեւեալը. որպէսզի կարելի ըլլայ օգտուիլ դպրոցի փորձառութենէն, ինք Իլֆորտի մէջ գտնուող իր Ափհոլ նախակրթարանին մէջ, ուր 60 լեզուներ կը խօսուին, պիտի ընդունի կարելի եղածին չափ մեծ թիւով ուքրանացի երեխաներ:
«Կ՛ուզեմ կարեւոր պատգամ մը յղել մեր երեխաներուն` ցոյց տալու, որ մենք լաւ գործ մը կ՛ընենք», կ՛ըսէ ան:
Յաճախ ծանր, ահաւոր դէպքերէ եկած երեխաներուն համար, որոնք անգլերէն չեն գիտեր, նոր երկրին մէջ նոր դպրոց սկսիլը սարսափելի կը թուի: Բայց անոնք սովորաբար կը շարունակեն համակերպիլ: Կրթութեան նախարար Նատիմ Զահաւի 9 տարեկանին ժամանած էր Իրաքէն եւ անգլերէն չէր գիտեր: Ինչպէ՞ս ուսուցիչները կը յաջողին օգնել նման երեխաներուն` յարմարելու եւ յառաջդիմելու:
«Երբ անոնք կը հասնին այս երկիրը, մենք զանոնք կը յանձնենք ընկերոջ մը` այլ աշակերտի, որ ամբողջ օրը կ՛օգնէ անոնց,- կ՛ըսէ Աթուալ.- Բոլորն ալ կ՛ուզեն կամաւոր ըլլալ: Այս աշխատանքը կը սիրեն»:
Ափհոլի մէջ կը գործէ յուզումնային գրաճանաչումի հարցերով խորհրդատու մը, որ կ՛օգնէ այն երեխաներուն, որոնք ցնցուած կրնան ըլլալ սարսափելի դէպքերէ: Եթէ երեխան շատ չի խօսիր անգլերէն, խորհրդատուն կը գործածէ նկարներ, որոնք ցոյց կու տան զայրացած դէմք եւ կը հարցնեն. «Դուք բնաւ այսպէս զգացա՞ծ էք»:
Աթուալ կ՛ընդգծէ, որ իւրաքանչիւր երեխայի հետ պէտք է վերաբերիլ որպէս անհատի: Ոմանք սկիզբը շատ հանգիստ կ՛ըլլան` ընդունելով ամէն բան, բայց այդ չի նշանակեր, որ անոնք ապահով կը զգան:
«Բազմաթիւ երեխաներ, որոնք փախուստ տուած են երկրէն, շատ կրթուած են,- կ՛ըսէ ան: – Մենք մամուլին մէջ կը տեսնենք գաղթականներու խումբեր, բայց իւրաքանչիւր երեխայ ունի իր պատմութիւնը»:
Յունուարին Աթուալ լսեց իր շրջանին մօտակայքը ապաստանած մեծաթիւ գաղթական երեխաներու մասին: Ան տեղեր առաջարկեց անոնց եւ ընտանիքները ներս հրաւիրեց` հանդիպելու իրեն: Անոնք անգլերէն չէին խօսեր եւ ակներեւօրէն սարսափած էին իրենց ապրածէն: Ծնողներէն ոմանք պատերազմի պատճառով հաշմանդամ եղած են: Չունենալով պետական միջոցներու մատչելիութիւն, ոչ ոք կրնար դպրոց երթալ հանրակառքով:
Այս արմատախիլ եղած ընտանիքներէն շատերուն համար Աթուալ կ՛ըսէ, որ իրենց երեխաները ամէն օր դպրոց հասցնելու գործնական մարտահրաւէրները չափազանց շատ էին: Բայց քանի մը երեխաներ միացան եւ երջանիկ տեղաւորուեցան:
Ուսուցիչները, որոնք կը պատրաստուին դիմաւորել ուքրանացի երեխաներու նոր խումբեր, խորհուրդներ կու տան ընկերային ցանցերու մէջ, եւ բարեգործական փոքր կազմակերպութիւններէ օգնութեան խնդրանքները սունկերու պէս կ՛աճին:
Օ. Ուիլսըն` Վուտհաուսի նախակրթարանի տնօրէնը, կ՛ըսէ. «Ամէնէն կարեւորը ջերմ ընդունելութիւնն է»:
Ուիլսընի դպրոցը ընդունած է երեխաներ, որոնք փախուստ տուած են` Սուրիայէն, Աֆղանիստանէն, Իրաքէն, Իրանէն եւ Քոնկոյէն: Նախքան երեխաներուն դպրոց սկսիլը, ան դպրոց կը հրաւիրէ ընտանիքները` իրեն եւ իր խումբին հետ տեսակցելու: Թարգմանիչը այնտեղ կ՛ըլլայ օգնելու: Ուիլսըն միշտ կը գիտակցի, որ նոր ընտանիքը կրնայ սարսափելի ճամբորդութեան եւ դէպքերու ականատես եղած ըլլալ: «Փոքր բան մը` ժպտիլը, կրնայ օգնել», կ՛ըսէ ան:
Դպրոցը ունի անգլերէնի մասնագէտ` որպէս լրացուցիչ լեզուի ուսուցիչ, որ այժմ բազմաթիւ դպրոցներու մէջ կը բացակայի վերջին 10 տարուան մէջ, խնայողութեան պատճառով:
Լաւ գործող միջոց մը կը համարուի խամաճիկներու տնակէն օգտուիլը: Այդ կարելիութիւն կը ստեղծէ սորվելու գործնական առօրեայ բառեր` մատնացոյց ընելով առարկաները եւ խաղալով: Ուիլսըն կ՛ըսէ. «Դուք չէք կրնար զանոնք դասարանի մը մէջ տեղաւորել բոլորովին նոր համակարգով, լեզուով եւ ակնկալել, որ անոնց ինքնավստահութիւնը զարգանայ: Մենք անոնց կու տանք ժամանակ, չափահասներու զրոյց եւ ինքնավստահութիւն զարգացնելու կարելիութիւն»:
Ուիլսըն նոյնպէս կ՛ըսէ. «Երբ երեխաներուն ժամանակ տրուի հաստատուելու, սկսելու լեզուն սորվիլ եւ յաղթահարելու այնպիսի մարտահրաւէրներ, ինչպիսիք են վիշտը, վախը, անոնք իրօք կրնան ակադեմական թռիչքներ կատարել: Բայց ամէնէն կարեւորն այն է, որ դպրոցը գտնեն ապահով եւ հիւրընկալ վայր մը»:
Բայց դպրոցի ծրագիրի համակարգող Մեկան Կրինվուտ կոչ կ՛ընէ զգուշ ըլլալ: «Աշակերտներու կողմէ մեծ ողջոյնը անպայմանօրէն օգտակար կրնայ չըլլալ այն մարդուն համար, որ շատ նոր է երկրին մէջ եւ ինքն իրեն անհանգիստ կը զգայ»:
Անոր խորհուրդը. «Նոր ժամանած երեխան ժողովի բեմ մի՛ բերէք»: Ան կ՛առաջարկէ աւելի փոքր, «քիչ աչքի զարնող» շարժուձեւեր, ինչպէս, օրինակ, դասընկերներու կողմէ ուքրաներէնով ցուցանակներ տեղադրել:
Տրուրոյի դպրոցը քանի մը տարի առաջ ընդունած է սուրիացի գաղթականներ, անոնցմէ ոմանք այժմ կ՛արծարծեն իրենց փորձառութեան կապուած խնդիրներ, քանի որ ուքրանական պատերազմը զանոնք կրկին ուշադրութեան առարկայ դարձուցած է: Յաճախ երեխաները չեն ալ պատկերացներ, որ իրենք յատուկ աջակցութիւն կը ստանան, որ կրնայ ըլլալ նկարելու կամ խօսելու միջոցով:
Այս երեխաներուն անձնակազմին մէջ «անվտանգ անձնաւորութիւն» պէտք է, որուն անոնք միշտ կրնան դիմել, նոյնպէս պէտք է ապահով տարածք, ուր կրնայ իրենց ճնշումը նուազիլ: Որոշ դպրոցներ ունին ուսուցիչ, որ կը ղեկավարէ գաղթականներու աջակցութիւնը: Եթէ երեխան դասի ժամանակ կը բարձրացնէ ձեռքը եւ կ՛ըսէ, որ կ՛ուզէ տեսնել այս ուսուցիչը, անձնակազմի բոլոր անդամները կը հասկնան, թէ այդ ինչ կը նշանակէ:
Անգլերէնի բացակայութիւնը ամէնէն ակներեւ խոչընդոտներէն մէկն է: Պել հիմնադրամը` լեզուական կրթութեան բարեգործական կազմակերպութիւնը, առցանց սեմինարներ կը կազմակերպէ գաղթականները դիմաւորելու վերաբերեալ ու կ՛առաջարկէ ուսուցում եւ անվճար միջոցներ` գաղթական երեխաները ընդունող դպրոցներուն:
Կը նշուի, որ երեխաները վեց տարի անգլերէն լեզուի աջակցութեան կարիք ունին: Որքան կարելի է, այդ պէտք է ըլլայ դասարանին մէջ, որպէսզի երեխաները ուղղակի հաղորդակցին իրենց տարեկիցներուն հետ:
Մասնագէտներ խորհուրդ կու տան դպրոցներուն` երեխաներուն սորվեցնել յուզական հիմնական լեզու, որպէսզի անոնք կարողանան մէկուն ըսել, երբ յոգնած են, տխուր են կամ հանգիստի կարիք ունին: Նոր լեզուի մէջ ընկղմիլը կրնայ յոգնեցնել: Ուղեղի ընդմիջումներ, խաղալու, հանգստանալու յաւելեալ ժամանակը կրնան անհրաժեշտ ըլլալ:
Աշակերտներ վերջերս բացիկներ պատրաստեցին տեղւոյն գաղթական ընտանիքներուն համար: Նոր երեխաներ ընդունիլը հնարաւորութիւն կու տայ դպրոցներուն խօսիլ գաղթի եւ այն մասին, թէ բազմազանութիւնը հզօր է, նոյնպէս կը ստիպէ աշակերտներուն մտածել, թէ ինչպէս կը զգային, եթէ իրենք ստիպուած ըլլային փախչիլ: «Մենք պէտք է համերաշխութիւն դրսեւորենք մեր մերձաւորներուն եւ անոնց հետ վերաբերինք այնպէս, ինչպէս կ՛ուզէին, որ մեզի հետ վարուէին, եթէ դերերը փոխուին», կը նշէ ուսուցչուհի մը:
Գաղթական սարսափահար աշակերտներու օգնելու համար 5 միջոցներ
Ուսուցիչները կրնան նախաձեռնել իրենց դասարաններուն եւ դպրոցներուն մէջ անվտանգ, հիւրընկալ տարածքներ ապահովել:
1980 թուականէն ի վեր Միացեալ Նահանգներ վերաբնակեցուցած է շուրջ 3 միլիոն գաղթական, եւ Աֆղանիստանէն ամերիկեան ուժերու վերջին հեռացումէն ետք բազմաթիւ նահանգներու դպրոցներուն մէջ դասարաններ աւելցած են: Գաղթական աշակերտներու ներկայիս հոսքի պայմաններուն մէջ ուսուցիչները խնդիր կ՛ունենան օգնելու անոնց համարկման ամերիկեան հասարակութեան, միաժամանակ նկատի ունենալով անոնց կրած սարսափները:
Ամէնէն կարեւորը այն է, որ ուսուցիչները հասկնան եւ ցուցաբերեն կարեկցանք, որ անհրաժեշտ է աշակերտներուն աջակցելու համար` դասարաններ մտնելու եւ բուժման հոլովոյթին մէջ:
Հետազօտել անոնց բնիկ երկիրները եւ մշակոյթը:
Պատմականօրէն Միացեալ Նահանգներու մէջ վերաբնակեցուող գաղթականները եկած են աշխարհի տարբեր ծայրերէ: Նոյնպէս կան հազարաւոր հայիթիցի գաղթականներ, որոնք 2010 թուականէն ապաստան կը խնդրեն Միացեալ Նահանգներէն: Անոնց բնիկ երկրի մշակոյթը կրնայ ներառել` լեզուն, կրօնը, հաւատալիքները, կանոնները, ընտանեկան եւ հասարակական սովորութիւնները եւ վարքագիծը, խորհրդանիշները, ճաշերը, երաժշտութիւնն ու արուեստը: Ուսուցիչները կրնան պարտաւորուիլ հասկնալ մշակութային նրբութիւնները եւ սովորութիւնները, որոնք կրնան խանգարել յարաբերութիւններ հաստատելու եւ սորվելու գործընկերային յարաբերութիւններ` իրենց գաղթական աշակերտներուն հետ:
Գաղթականներու մշակութային ինքնութիւնն ու արժէքները կը դիրքաւորուին որպէս ստորակայութիւն նոր հասարակութիւններու մէջ, ուր անոնք մուտք կը գործեն, եւ կրնան զգալ ու ապրիլ իրենց կեանքի կարեւոր պահերը (դպրոց/աշխատանք)` որպէս կողմնակի մարդիկ: Այս կը յանգեցնէ մշակութային լուսանցքայնացման, որովհետեւ անոնք կ՛ապրին երկու մշակոյթներու մէջ, բայց անոնցմէ ոչ մէկուն ամբողջովին համարկուած են: Ասիկա դժբախտ իրավիճակ է, որուն մէջ պէտք է յայտնուիլ` առանց իրենց մեղքին: Այդ կը խանգարէ անոնց յառաջընթացը եւ թոյլ կու տայ ուրիշներուն խուսափիլ օգնելէ, երբ անոնք կրնան:
Դպրոցներուն մէջ գաղթական աշակերտներու մշակոյթներու եւ ծագման ճանաչումը մշակութային իրազեկում կը ստեղծէ անոնց եւ իրենց տարեկիցներու միջեւ, նոյնպէս կ՛ողջունէ զանոնք դպրոցին եւ համայնքին մէջ` անոնց մշակոյթները դասակարգելով որպէս ուժեղ կողմեր եւ դրական յաւելումներ ուսումնական համայնքին մէջ:
Ուսուցիչները կրնան օգնել գաղթական աշակերտներու ապաքինման հոլովոյթին մէջ` աշխատելով անոնց հետ, ստեղծելով առողջ յարաբերութիւններ եւ ապահով տարածքներ դպրոցներու մէջ, ուր դրական փոխազդեցութիւնները, ընդունումը, անվերապահ վերաբերմունքը եւ բարի խօսքերը կանոն են:
Այնպէս ընել, որ անոնք ապահով զգան. վախը կրնայ փոխել ուղեղի եւ ջղային կեդրոնական համակարգի գործառոյթը բազմաթիւ երիտասարդներու համար եւ կրնայ պատճառ դառնալ անոնց անապահով զգալու: Ծայրայեղ պարագաներու մէջ տառապողները կրնան վտանգ, սարսափ կամ մնայուն սպառնալիք զգալ: Ցաւօք, անապահովութեան եւ վախի այս խոր զգացումները կրնան դրսեւորուիլ անոնց կեանքի այլ ոլորտներուն մէջ, ներառեալ` խաղը, յարաբերութիւնները եւ դպրոցը:
Ուսուցիչները կրնան օգնել իրենց դասարանները ֆիզիքապէս, մտային եւ հոգեկան առումով աւելի անվտանգ դարձնել` հաստատելով լաւ կանոններ:
Ահաւասիկ` քանի մը լաւ թելադրանքներ
Ձեր նախասիրած անձը դասարան բերէք:
Ուշադիր եղէք ուրիշներու սահմաններուն:
Յարգեցէք ուրիշներու գաղտնիքները:
Խօսելու ատեն նկատի ունեցէք ժամանակը:
Խօսեցէք ձեր սրտէն եւ բաց եղեք արձագանգներու համար:
Լսեցէք սրտով եւ յարգեցէ՛ք ուրիշները, երբ անոնք կը խօսին:
Մնացէք հետեւողական եւ կանխատեսելի: Սարսափի փորձառութիւններ ունեցող բոլոր տարիքի երեխաները կրնան ըլլալ բարձր զգօնութեան մէջ: Հետեւողականութիւն եւ կանխատեսելիութիւն ապահովելը ձեր վարքագիծին, արդարութեան, դասակարգային կանոններու եւ ակնկալութիւններուն, ընդհանուր համաձայնութիւններու, արձանագրութիւններու, մտածողութեան, արագութեան, եւ ժամանակացոյցի միջոցով կրնայ օգնել դիւրացնել ատոնք:
Գիտցէք մեր սահմանափակումները: Երբ հոգեբանական տագնապը կը դառնայ ճնշող` գաղթական աշակերտներու համար, թերեւս անհրաժեշտ ըլլայ օգնել ընտանիքներուն` իրենց երեխայի համար մասնագիտական բուժումի մատչելիութիւն փնտռելու հարցին մէջ:
