ԱՆԷԹ ՄՈՍԿՈՖԵԱՆ
Գունաւոր յեղափոխութիւնները, ինչպիսին էր «Արաբական գարուն»-ը, զանգուածային մասնակցութիւն են ունեցել արդար հասարակութիւն ստեղծելու յոյսով: Յեղափոխութիւնները ձգտում էին ստեղծել իտէալական հասարակութիւն, որտեղ կը վերացուեն փտածութիւնը եւ նեփոթիզմը (ընտանեվարութիւն) արդար դատական համակարգը, անհատական իրաւունքները, սեռային իրաւունքները ընդհանուր առմամբ, ազատական եւ ժողովրդավարական արժէքների հաստատումը:
Մարդիկ դուրս եկան փողոց եւ մերժեցին փտած մենատիրական կարգավիճակը` ի նպաստ ժողովրդավարական քաղաքացիական պետութեան ստեղծմանը: Այնուամենայնիւ, ընկերային ցանցերը համաշխարհայնացրեցին այս բողոքի շարժումների աջակցութիւնը, զինկապատեցին դուրս գալու զանգուածները եւ աջակցութիւն ստացան արտաքին խմբերի ներգրաւումից` բողոքներին համերաշխօրէն զօրաշարժի ենթարկելու համար: Ցոյցերի մասնակիցները պահանջում էին արժանապատուութիւն, քաղաքացիական իրաւունքներ եւ ձերբազատուելով այն համակարգից,որ իրենք պատասխանատու էին համարում այդ անարդարութիւնների համար:
Յեղափոխութիւնները զուրկ էին ազգային օրակարգից եւ ազգային արժէքներից:. Նրանք հաւատում էին, որ պահանջելով իրենց իրաւունքները` շուտով աւելի լաւ երկիր է յայտնուելու:. Բայց անհատականութեան այս իտէալները շնչառական հիմք ստեղծեցին ազգային անվտանգութեան ոչնչացման համար, մասնաւորապէս` վտանգաւոր աշխարհաքաղաքական մթնոլորտում:
Դրա ցայտուն օրինակն է Հայաստանը, եւ թէ ինչպէ՛ս այն անցաւ անվտանգ երկրից (չնայած` փտածութեան) պատերազմի, անապահովութեան քաոսի:
Յեղափոխութիւնը Հայաստանում չի բերել իր խոստացած փոփոխութիւնները, ինչը յանգեցրել է զանգուածային անվստահութեան եւ քաղաքականութիւնից հեռանալու:. Նեփոթիզմն ու փտածութիւնը Հայաստանում դեռեւս տխուր իրականիւթն են, եւ օլիկարխիան ֆինանսաւորում է ներկայիս կառավարութեանը, իսկ նրանցից ոմանք ընտրուել են պատգամաւորներ, եւ նախկին մենաշնորհներից ոմանք ազդեցութիւն են ունենում քաղաքականութեան եւ տնտեսութեան վերահսկողութեան վրայ: Ապացոյցներ կան աւելի շատ քաղաքական ճնշումների, հետապնդութիւնների եւ բանտարկութեան մասին` ընդիմադրութեան պատկանող անձանց դէմ: Բողոքող ցուցարարների դէմ ոստիկանութեան դաժան վերաբերմունքը նոյնքան վատ է, որքան նախքան յեղափոխութիւնը: Երկիրը դարձել է ոստիկանական պետութիւն, եւ վարչապետը ի վիճակի չէ ազատ քայլել` առանց շրջապատուելու հարիւրաւոր ոստիկաններով եւ թիկնապահերով:
Որոշումների կայացումը կենտրոնացած է մէկ անձի եւ նրա համախոհների փոքր շրջանակի ձեռքում: Ընդդիմութիւնը անտեսուած է եւ մեկուսացուած: Փորձեր են արուել վերահսկել լրատուամիջոցները եւ ազատ խօսքի իրաւունքները:
Ազատականութիւնը չի բարելաւել հասարակութեան կեանքը: Հասարակութեան ազատական հաւատքին յաջորդեց նոր-ազատական մտածելակերպը, որն յանգեցրեց հասարակութեան մասնատման:. Արեւմտեան ազատական ժողովրդավարութեան այս ներմուծուած արժէքները քաոս առաջացրեցին աշխարհում, որտեղ հասարակութիւնը պատրաստ չէր այդ փոփոխութիւններին:
Ազատական ժողովրդավարութիւնները կապուած են այնպիսի պայմանների հետ, ինչպիսիք են բարեկամական հարեւանները, բարձր կրթութիւնը եւ կենսամակարդակը: Արեւմտեան երկրներում հասարակութիւններն աւելի անհատական են: Այս արժէքները չեն կարող իրականացուել այն հասարակութիւններում, որոնք ապրում են անկայուն եւ թշնամական շրջաններում, բարձր աղքատութեան մէջ, ուժեղ աւանդական ազգային արժէքներով եւ աւելի հաւաքական մշակոյթով:.
Ազատական յեղափոխութիւնը ոչնչացրեց Հայաստանը, ինչպէս 100 տարի առաջ` պոլշեւիկեան յեղափոխութիւնը: Երկու գաղափարախօսութիւններն էլ դէմ են ազգային արժէքներին եւ սկզբունքներին: Այնուամենայնիւ, վերջինս բերեց անվտանգութիւն եւ ընդունելի կենսամակարդակի` զանգուածների համար, մինչդեռ ազատական յեղափոխութիւնը բերեց` պատերազմ, անկայունութիւն, 30% աղքատութիւն եւ հսկայական տարածքային կորուստներ:
1918-1920 թուականների կարճատեւ Ա. Հանրապետութեան ընթացքում ժողովրդավարական արժէքները եւ քաղաքացիական իրաւունքները զուգորդւում էին արդարութեան ընկերվարական գաղափարախօսութեան, իսկ ընկերային արդարութիւնը` ուժեղ ազգային իտէալի հետ:. Երրորդ հանրապետութեան ստեղծումից եւ 90-ականների Արցախի պատերազմից ու ազգային ազատագրական շարժումից ի վեր ազգային նպատակներն ու իտէալները սօսնձեցին եւ միաւորեցին հասարակութիւնը, նոյնիսկ` ժողովրդավարական արժէքների եւ ընկերային արդարութեան ծանր գնով:.
Մենք ունէինք ազգային հպարտութիւն եւ արժանապատուութիւն, բայց հասարակութիւնը փտածութեան մէջ թաթխուած էր յետխորհրդային ազատ շուկայի անբարենպաստ պայմաններում: Խորհրդային վերահսկուող տնտեսութիւնը փոխարինուեց օլիկարխիայի եւ նոր- գաղութարարների (neo colonists) կողմից:.
երկարաժամկէտ ազգային օրակարգի բացակայութիւնը եւ ագահութիւնը, որը մեզ բերեց 2018-ի կեղծ յեղափոխութեան եւ հետագայում տեղի ունեցած ազգային աղէտի:
Դրամատիրութիւնը եւ ազատականութիւնը համակարգեր են, որոնք հաւատում են անհատական ազատութեան եւ իրաւունքների պաշտպանութեանը եւ ամրապնդմանը` ազատ շուկայի կարգավիճակում: Սակայն ազգայնականութեան հաւատքն է, որ իւրաքանչիւր ժողովուրդ պէտք է կառավարի իրեն զերծ մնալով արտաքին միջամտութիւնից, եւ որ` անհատի հաւատարմութիւնն ու նուիրուածութիւնը ազգ-պետութեանը գերազանցում են այլ անհատական կամ խմբակային շահերը: Իւրաքանչիւր ազգի բնական եւ անհերքելի իրաւունքները ներառում են իր հայրենիքը` իր պատմական, տարածքային բնակավայրը, որպէս իր յստակ միջավայր:. Սա պէտք է պաշտպանուած լինի, քանի որ այն շատ կարեւոր է ստեղծագործականութեան, գոյատեւման եւ զարգացման համար:.
Ազգային ինքնութան եւ ժողովրդավարութեան խնդրայարոյց կապը խեղաթիւրեց առողջ ժողովրդավարական հաստատութիւնների եւ ընկերային արդարութեան առաջացումը:
Կարեւոր է հաւասարակշռութիւն ստեղծել ազգայնական, ընկերվարական եւ ժողովրդավարական արժէքների միջեւ:
Ո՞րն է ելքը
Հասարակութիւնը, որը վերահսկւում եւ շահարկւում է այն համոզման համար, որ անհատական իրաւունքները աւելի կարեւոր են, քան` ազգային արժէքները, չի կարող փրկուել ազատական արժէքներով: Հետեւաբար, 44-օրեայ պատերազմի ընթացքում, ցաւօք, մի ամբողջ երիտասարդ սերունդ զոհուեց, եւ ժողովուրդը թմրել ու կտրուել է ներկայ իրողութիւններից, երկրի աղէտալի ողբերգութիւնից եւ սպառնալիքներից: Հասարակութիւնը մասնատուած է` յուսախաբ ապագայի նկատմամբ: Նրանց հպարտութիւնն ու արժանապատուութիւնը փոխարինուել են խաղաղութեան եւ տնտեսական աւելի լաւ հնարաւորութիւնների կեղծ խոստումով, որտեղ փոխարինուել է իտէալիզմը տրապաշտութեամբ:
Իսկապէս ուժեղ եւ նուիրուած, գաղափարական, ազգային ղեկավարը կամ քաղաքական ուժը կարող է երկիրը հանել յուսահատութիւնից` երկրում հաստատելով ընկերային արդարութիւն եւ ժողովրդավարական արժէքներ: Առաջնորդ, որն ունի ուժեղ ազգային օրակարգ եւ տեսլական, որը չի տեսնում իր թշնամիներին որպէս բարեկամական հարեւաններ: Առաջնորդ, որը չի քարոզում դատարկ խաղաղութիւն, երբ երկիրը շրջապատուած է ցեղասպան հարեւաններով, ում առաջնահերթութիւնը կը լինէր իր քաղաքացիների անվտանգութիւնը ապահովելը ու հզօր բանակ կառուցելը:
Առաջնորդ, կամ քաղաքական ուժ, որը չունի փտածութեան անցեալ եւ կապուած չէ արտաքին ուժերի հետ: Առաջնորդ, որը հաւատում է ապահով եւ անկախ Հայաստանին` առանց որեւէ այլ երկրի ստրուկ լինելու: Առաջնորդ, որը նշում է ազգի յաղթական անցեալը, հպարտութիւն է ներշնչում, բայց դասեր է քաղում իր դառը պատմութիւնից: Առաջնորդ, որը հաւատում է միասնական Հայաստանին, բայց արդար եւ իմաստուն է եւ ունի գործնական քաղաքականութիւն, յստակ տեսլական փառահեղ ապագայ կերտման եւ ամրապնդում է փլուզուած ազգային ու պետական հաստատութիւնները: Առաջնորդ, որը կը միաւորի ազգը եւ կ՛օգտագործի սփիւռքի ներուժը պետականաշինութեան եւ կ՛աջակցի Հայ դատի առաջխաղացմանը:
Երբ ազգը նշմարեց այդպիսի առաջնորդին, նրան կը հետեւեն եւ կը միաւորուեն փոխելու համար իր ճակատագիրը: Եթէ շուտով չճարուի նման ղեկավար, ապա ապագան ողբերգական է լինելու եւ` պետականութեան վերջը:
ժողովուրդը երբեք մեղաւոր չէ, այլ քաղաքական վերնախաւն (էլիտան) է, որ պիտի արթնանայ եւ ճանապարհ բացի նոր ղեկավարի համար եւ մի կողմ քաշուի յանուն երկրի:
Ապագայ առաջնորդը պէտք է պաշտպանի` մարդու իրաւունքները, ազգային ինքնորոշումը, անկախ պետականութիւնը, պետական ինքնիշխանութիւնը, ընկերային համերաշխութիւնը եւ տնտեսական բարեկեցութիւնը` անհատ հայի եւ հայ ազգի անխափան, բազմակողմանի եւ կայուն զարգացման ապահովման համար:
Շեշտը դրուած է ոչ թէ քաղաքական կուսակցութեան, այլ առաջնորդի վրայ, որովհետեւ, ցաւօք, քաղաքականութեան ներկայ իրականութիւնն այնպիսին է, որ մարդիկ հետեւում են ոչ թէ իտէալին, այլ` անհատականութեան:
Քաղուածք` Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան ծրագրից
«Տիրապետութեան եւ շահագործման տարբեր ձեւերն են դրամատիրութիւնը (capitalism), կայսերապաշտութիւնը (imperialism), ամբողջատիրութիւնը (authoritarianism), գաղութատիրութիւնը (colonialism), որոնք դրսեւորւում են` ռազմապաշտութեամբ, ցեղապաշտութեամբ, սակաւապետութեամբ, տնտեսական, գաղափարական եւ մշակութային ծաւալապաշտութեամբ: Դրանց հետեւանքն են` տնտեսական մենաշնորհները, ազգային իրաւունքների ոտնահարումները, մարդկային իրաւունքների բռնաբարումը եւ այդ նոյն մարդկային իրաւունքների պաշտպանութեան անունով կատարուող քաղաքական շահարկումները, կենսոլորտի եւ բնական միջավայրի աւերումները:
Մենք պէտք է ստեղծենք ինքնիշխան պետութիւն ` ազգային եւ ժողովրդավարական արժէքներով, ներդաշնակ ազգ ստեղծելու համար: Ժողովրդավարութիւնը խարսխուած է մարդու եւ քաղաքացիական իրաւունքների եւ ազատութիւնների յարգանքով: Այն իրաւական պաշտպանութիւն է տալիս կարծիքի ազատութեանը, բազմաթիւ քաղաքական կուսակցութիւնների առկայութեանը եւ խօսքի լիակատար ազատութեանը:. Դա նաեւ ենթադրում է իշխանութիւնների տարանջատում օրէնսդիր, դատական եւ կառավարման գործադիր մասնաճիւղերի միջեւ` ստուգումների եւ մնացորդների սկզբունքով»:
Ազատ, արդար, անկախ եւ միասնական Հայաստանի նպատակը կը իրագործուի ազգային-ազատագրական պայքարի վերածննդի միջոցով:
Լոնտոն
30 դեկտեմբեր 2021
