Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Պարզ է, որ դասական, ժողովրդական կամ այլ տեսակի երգեր եւ երաժշտութիւն անպայման ունկնդիրներուն վրայ ազդեցութիւն կ’ունենան: Նոյնպէս հաստատուած է, որ այդ ազդեցութիւնը կրնայ դրական կամ ժխտական ըլլալ: Այս մասին հետաքրքրական յօդուած մը հրապարակած է «Ֆիւչըր» կայքը:
Ն.
Ինչո՞ւ Ուրախ Երաժշտութիւնը
Կը Ստիպէ Վատ Բաներ Ընել
Զարմանալի մութ կողմ մը կրնայ հաճելի ըլլալ` դիւրին ունկնդրութեան եւ լաւ զգալու ընթացքին մէջ:
Յատկանշական բացման «Whooah»-էն մինչեւ վախազդու փողային կրկնուող եղանակը, որ կը յաջորդէ բառերու իւրաքանչիւր տողին, Ճէյմս Պրաունի հռչակաւոր I Got You (I Feel Good) երգը երջանկութեան դեղագիր է:
Խորհրդանշական ձայնապնակը անկասկած երբեւէ ստեղծուած ամէնէն լաւատեսներէն մէկն է, որ ձեր սիրտը կ՛արագացնէ, գլուխը կը ցնցէ եւ նոյնիսկ բռունցքը կը շարժէ երաժշտութեան կշռոյթին հետ:
Դժուար է լսել Godfather of Soul-ը, որ կը պայթեցնէ այս մեղեդին եւ բացի ուրախութենէ` այլ բան զգալ:
Այդուհանդերձ, կը թուի, թէ կրնայ չարաբաստիկ բան մը թաքնուած ըլլալ գրաւիչ բառերու եւ եռանդուն կատարման ետին. այս երգը լսելը կրնայ ձեզի ստիպել վատ բաներ ընել:
«Իրական կեանքին մէջ երաժշտութիւնը կը գործածուի մարդիկը ամէնէն տարբեր ձեւերով հակակշիռի տակ առնելու համար,- կը բացատրէ հոգեբան Նաոմի Զիւ:- Անոնցմէ շատերը կրնան բացասական ըլլալ: Երաժշտութիւնը կրնայ մարդիկը դարձնել աւելի զիջող, աւելի յարձակողապաշտ, նոյնիսկ` ցեղապաշտ»:
Այս վերջին բացայայտումները կրնան դրդել բռնի վարքագիծ: Օրինակ, Քոլումպայնի երկրորդական վարժարանի աւարտէն անմիջապէս ետք տարածուեցաւ տեղեկութիւն, որ Մենսոնի երաժշտութիւնը իրարու կը կապէր երկու մարդասպաններ, թէեւ հետագային ապացուցուեցաւ, որ այն կեղծ էր:
Ծայրայեղ երաժշտութիւն լսելը կրնայ զայրոյթը մշակելու առողջ միջոց ըլլալ
Իրականութեան մէջ Աւստրալիոյ Քուինզլենտի համալսարանի հոգեբանները կ՛ենթադրեն, թէ այս երաժշտութիւնը կրնայ իրականութեան մէջ հանգստացնել մեր աւելի զայրացած մղումները:
Ժնեւիեւ Տինկլ եւ անոր գործընկերները միտումնաւոր կը հակադրէին մարդիկը` անոնցմէ խնդրելով խօսիլ ընկերոջ կամ գործընկերոջ կապուած իրադարձութեան մը մասին, որ զայրացուցած էր զանոնք, նախքան անոնց ունկնդրել տալը մեթալ երաժշտութիւն:
Երաժշտութիւնը լսելէ ետք մասնակիցները շատ աւելի դրական զգացումներ յայտնած են, քան անոնք, որոնք լուռ նստած են:
«Ծայրայեղ երաժշտութիւն լսելը կրնայ այս ունկնդիրներուն համար զայրոյթը մշակելու առողջ միջոց ըլլալ», կ՛ըսէ Տինկլ:
Զիւի ուսումնասիրութիւնը փոխարէնը կ՛ենթադրէ, թէ «դիւրին ունկնդրուելիք» մեղեդիները ամէնէն շատ վտանգուած են: 2011-ին ան պարզեց, որ երաժշտութիւնը կրնայ փոխել մարդոց բարոյական դատողութիւնները:
Ան խումբ մը կամաւորներէ խնդրեց ունկնդրել ձայնասփիւռային յօրինուած ծանուցում` կայքի մը համար, որ կը պնդէր, թէ կրնայ կեղծ փաստաթուղթեր ստեղծել, որպէսզի մարդիկ կարողանան աւելի բարձր թոշակ ստանալ: Ծանուցումը ունկնդրողներուն կէսը նոյնպէս ունկնդրած է Մոցարթի Ալեկրոն` A Little Night Music-էն, որ կը նուագուէր խորապատկերին, իսկ միւս կէսը երաժշտութիւն չունէր:
Մարդիկ, որոնք կ’ունկնդրէին զուարթ երաժշտութիւն, հակուած էին աւելի շատ ընդունելու ոչ բարոյագիտական, խաբեբայ վարքագիծ:
Նմանապէս, անջատ խումբէն խնդրեցին լսել այլ ծանուցում մը, որ կը նկարագրէր, թէ ինչպէ՛ս կրնան մասնակիցները համալսարանի համար նախատեսուած աշխատանք մը կեղծել` օգտագործելով կայք մը:
Կրկին, ծանուցումը ունկնդրողներուն կէսը նոյնպէս լսած է Ճէյմս Պրաունի I Got You (I Feel Good) երգը, որ նոյն ատեն մեղմօրէն կը սփռուէր:
Երկու պարագաներուն ալ, անոնք, որոնք կը լսէին ծանուցումը երաժշտութեան ընկերակցութեամբ, հակուած էին աւելի ընդունելի ծանուցումներուն մէջ խրախուսուող ոչ բարոյագիտական, խաբեբայ վարքագիծին:
Մասնակիցներէն ոմանք նոյնիսկ յայտնեցին, որ զայն դրական լոյսի ներքեւ կը տեսնեն:
Նրբօրէն կոպիտ
Այլ ուսումնասիրութիւն մը, հրապարակուած` «Psychology of Music» թերթին մէջ, մղեց մասնակիցները անզգուշ ըլլալ այլ մարդու մը հանդէպ:
Այս անգամ Զիւ եւ անոր խումբը խնդրեցին իրենց ծառայութիւն մը ընել` երաժշտութիւն ունկնդրելով քերականական քննութիւն մը աւարտելէ ետք: Ոմանք ունկնդրած են Ճէյմս Պրաունի յայտնի երգը, ոմանք` երգիչ Էլվիս Կրեսպոյի սպանական պարային եղանակը` Suavemente, իսկ հսկիչները ընդհանրապէս երաժշտութիւն չեն ունկնդրած:
Մինչ երաժշտութիւնը դեռ կը հնչէր, ուսումնասիրողները խնդրեցին քանի մը մասնակիցներէ` հեռաձայնել ուսանողուհիի մը, որ պէտք էր մասնակցէր ուսումնասիրութեան, որպէսզի նիշ ստանայ իր դասընթացքը աւարտելու համար, եւ ըսեն անոր, որ այլեւս չի կրնար մասնակցիլ:
Ուսումնասիրողները պարզապէս ըսին. «Ես զայն տեսնելու փափաք չունիմ»:
Այլ խումբէ մը խնդրեցին հիւանդութեան պատճառով նախորդ կիսամեակին բացակայած ուսանողի մը ըսել, թէ ի վերջոյ չի կրնար ստանալ այն դասընթացքը, որ անոր խոստացած էին:
Երաժշտութիւն չունկնդրողներուն մեծամասնութիւնը մերժած է խնդրանքը, եւ այս հազիւ թէ զարմանալի ըլլայ. ո՞վ կ՛ուզէ ընել ուրիշին աղտոտ աշխատանքը, յատկապէս երբ այդ կը վնասէ ուրիշին ուսումը աւարտելու կարելիութիւններուն:
Այդուհանդերձ, Զիւ պարզեց, որ առաջին ստուգումի ժամանակ անոնց 65 առ հարիւրը, որոնք երաժշտութիւնը կը լսէին, երբ ուսումնասիրողները խնդրեցին ծառայութիւնը, համաձայնեցան ընել այն: Երկրորդ ստուգումի ժամանակ երաժշտութեամբ հարցուած խումբին 82 առ հարիւրը համաձայնած է:
«Այդ բաւական ցնցող էր,- կ՛ըսէ Զիւ:- Անոնցմէ կը խնդրէին ընել բան մը, որ կը ներառէր ուրիշ մը վիրաւորելը, եւ անոնցմէ շատեր ըսին, որ կ՛ընեն այդ»:
Մարդոց բոլոր խումբերը կը մտածեն` ի՛նչ երաժշտութիւն նուագել առեւտրական կեդրոններու եւ ծանուցումի մէջ, ճիշդ մթնոլորտ ստեղծելու համար:
Այսպիսով, ի՞նչ տեղի կ՛ունենայ, երբ մարդիկ կ՛ունկնդրեն Ճէյմս Պրաունի անդադար լաւատես երգը:
Զիւ կը խորհի, որ պատասխանը կը կայանայ անոր մէջ, թէ ի՛նչ տեղի կ՛ունենայ մեր անձին, երբ մենք երջանիկ ենք:
«Նախապէս եղած է աշխատանք, որ ցոյց տուած է, թէ երբ լաւ տրամադրութիւն ունիս, աւելի շատ կը համաձայնիս եւ աւելի նուազ խիստ կը մշակես տեղեկատուութիւնը: Ընկճուած մարդիկ հակում ունին աւելի վերլուծական եւ աւելի նուազ դիւրաւ համոզուելու անոնց»:
«Սուրբ Ծննդեան երաժշտութիւնը ուրախ երաժշտութեան կատարեալ օրինակ է, որ կը կարողանայ մարդիկը աւելի հնազանդ դարձնել: Կան մարդոց ամբողջ խումբեր, որոնք կը մտածեն, թէ ի՛նչ երաժշտութիւն նուագել առեւտրական կեդրոններու եւ ծանուցումի մէջ, ճիշդ մթնոլորտ ստեղծելու համար»:
Երաժշտութեան որոշ իւրայատկութիւններ նոյնպէս կրնան խաղալ մեր ուղեղի աշխատանքի հետ: Կշռութաւոր հնչիւնները, օրինակ, կրնայ համակարգել խումբ մը մարդոց վարքն ու մտածելակերպը:
Սինկափուրի համալսարանի ջղաբան Անեթ Շիրմեր պարզած է, որ թմբուկի վրայ կշռութային նուագելը կրնայ յանգեցնել ուղեղի ալիքներու համաժամանակեայ (synchronise) հարուածի:
Անոր յայտնաբերումները կրնան օգնել բացատրելու, թէ ինչո՛ւ թմբուկները այդքան մեծ դեր կը խաղան ցեղային արարողութիւններուն մէջ եւ ինչո՛ւ բանակները կը յառաջանան կամ կը տողանցեն թմբուկի հարուածի տակ:
«Կշռոյթը կը ներգրաւէ խումբին բոլոր անհատները, որպէսզի անոնց մտածելակերպն ու վարքը ժամանակաւորապէս համընկնին», կ՛ըսէ Շիրմեր:
Տակաւին պարզ չէ, թէ երաժշտութիւնը ինչպէ՛ս կրնայ ազդել գիտաշխատանոցէն դուրս վարքի վրայ, հակառակ անոր որ Զիւ կը կասկածի, որ ազդեցութիւնները կրնան խոր ըլլալ: «Ես կը կարծեմ, որ իրական աշխարհի մէջ, այդ կրնայ երթալ ծայրայեղութիւններու», ըսաւ ան:
Անհանգստացնող մտածում է:
Ան կը նշէ ֆութպոլի համակիրներու բռնարարքը եւ` այն դերը, որ կրնան խաղալ խմբային երգերը:
«Երաժշտութիւնը կրնայ ստեղծել խմբային համախմբուածութեան եւ համաձայնութեան զգացում», կ՛ըսէ ան:
«Երբ մարդիկ միասին բաներ կ՛ընեն, նոյնպէս աւելի հաւանական է, որ անոնք համաձայնին իրարու հետ: Այս կը յանգեցնէ բանի մը, որ կը կոչուի խմբակային մտածողութիւն, ուր կրնայ ըլլալ բարոյական դատողութեան վատթարացում»:
Այդ նոյնպէս կրնայ փոխել ձեր քուէարկութեան ձեւը: «Երաժշտութիւնը միշտ կ՛օգտագործուի քաղաքականութեան մէջ` գաղափարներու հանդէպ ոգեւորութիւն յառաջացնելու եւ համաձայնութիւն զարգացնելու համար»:
Երաժշտագէտ Ճէյսըն Մակքոյ կը համաձայնի, որ այդ գովելի է` ենթադրելով, թէ երաժշտութիւնը կ՛օգնէ «բնականոնացնել պատմութիւնը» այլապէս անբարոյական հաղորդագրութիւններու:
Ան կը նշէ պատմութեան այլ օրինակներ, երբ նացիները պարային սուինկ երաժշտութիւն կը ձայնասփռէին, որպէսզի աւելի շատ երիտասարդներ ներդաշնակուին անոր ուղեկցող քարոզչական հաղորդագրութիւններուն:
Մակքոյի սեփական աշխատանքը ուսումնասիրած է, թէ 1994 թուականի Ռուանտայի ցեղասպանութեան ժամանակ երաժշտութիւնը ի՛նչ դերակատարութիւն կրնար ունեցած ըլլալ ձայնասփիւռով սփռուող ատելութեան հաղորդագրութիւնները աւելի ընդունելի դարձնելու գործին մէջ:
Ան յայտնաբերած է, որ իսրայէլացի զինուորներու խիզախութիւնը գովաբանող երգեր ունկնդրելը մղած են իսրայէլացի մասնակիցները աւելի թշնամանալ ոչ իսրայէլացիներու եւ պաղեստինցիներու:
Զիւ ներկայիս կ՛ուսումնասիրէ, թէ ինչպէ՛ս կրնան հայրենասիրական երաժշտութիւնը եւ ազգային օրհներգները մեծցնել ցեղապաշտական, խտրական վերաբերմունքը եւ չարակամութիւնը ուրիշներու նկատմամբ:
Ակներեւ է, որ երաժշտութիւնը մեր վարքին վրայ խորապէս ազդող բազմաթիւ գործօններէն մէկն է: Բայց ասոնք կ՛արժէ նկատի առնել յաջորդ անգամ, երբ ձեր սիրելի մեղեդին կը հնչէ ձայնասփիւռէն:
Ճէյմս Պրաունի յայտնի երգը սխալ մէջբերելը չի նշանակեր, որ դուք ոչ մէկ վատ բան կրնաք ընել:
