Գիտական Նորութիւններ

– Բժշկական Առասպելներ (Myths) Գերզգայունութեան Մասին
– Չօգտագործուած Դեղերէ Ձերբազատիլը.  Այն, Ինչ Պէտք Է Գիտնաք
– Բժիշկները Պէտք Է Խուսափին «Իվերմեքթին» Տալու Ճնշման Ենթարկուելէ

Պատրաստեց`ՔՐԻՍՏ ԽՐՈՅԵԱՆ

Բժշկական Առասպելներ (Myths)
Գերզգայունութեան Մասին

Գերզգայունութիւնը (ալերժի) անսովոր կամ չափազանցուած դիմադրականութեան հակազդեցութիւն (immune response) է` որոշակի նիւթի մը դրդութեամբ: Ախտանիշները կը ներառեն` աչքերու քերուըտուք, հզզոց(1) (wheeze), փռնգտոց: Շատերու համար գերզգայունութիւնը անյարմար եւ տհաճ է, բայց ուրիշներու համար` կեանքի սպառնալիք:

Ըստ Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութեան (ԱՀԿ) գնահատումներուն, աշխարհի մէջ մարդոց 20 տոկոսը գերզգայունութիւն ունի:

Ամէնէն տարածուած գերզգայունութիւններէն մէկը` խարի տենդը(2) (hay fever), 2018-ին Միացեալ Նահանգներու մէջ ախտորոշուած է մօտ 19,2 միլիոն մարդու մօտ, եւ այս թիւը ամենայն հաւանականութեամբ կ՛աճի:

Նկատի առնելով անոնց տարածուածութիւնը` գերզգայունութեան հետ կապուած առասպելներու ըմբռնումը եւ մերժումը կարեւոր խնդիր է: Այստեղ մենք կ՛անդրադառնանք 11 առասպելներու.

1. Գերզգայնութիւնը կը զարգանայ միայն երեխաներու մօտ

Տարածուած առասպելը կ՛ըսէ. «Երբ հասուն տարիքի հասնիս, այլեւս գերզգայունութիւն ունենալու վտանգէն ազատած կ՛ըլլաս»: Այս մէկը չի համապատասխաներ իրականութեան:

Վստահուած աղբիւրներէն մէկը, օրինակ, ուսումնասիրեց Միացեալ Նահանգներու մէջ 40.443 մեծահասակներու սննդային գերզգայունութեան տարածուածութիւնը: Հետազօտութեան պահուն մասնակիցներու 10,8 տոկոսը սննդային գերզգայունութիւն ունէր:

Հեղինակները պարզած են, որ սննդային գերզգայունութիւն ունեցող այս մարդոց մօտ կէսին սննդային գերզգայունութիւններէն առնուազն մէկը զարգացած է իրենց հասուն տարիքին:

2. Գերզգայունութեան բուժման (treatment) միջոցներ չկան

Ընդհանրապէս գերզգայունութեան հակահարուածը նուազագոյնի հասցնելու լաւագոյն միջոցը դրդիչներէն խուսափիլն է` ըլլայ այդ մէկը սննդամթերք կամ կենդանիի տեսակ: Գերզգայունութեան ապաքինումներ (2) (cure) չկան:

Այնուամենայնիւ, որոշ բուժումներ կրնան արդիւնաւէտ ձեւով նուազեցնել ախտանիշները: Օրինակ, հակաարիւնեզողները (decongestants) կրնան թեթեւցնել գերզգայունութեան քիթի ախտանիշները, հակահիսթամինները եւ քիթի սթերոիտային սրսկիչները նոյնպէս կրնան արդիւնաւէտ ըլլալ:

Առաւել եւս, դիմադրական բուժումը (immunotherapy) կրնայ օգնել նուազեցնելու գերզգայունութիւնը:

3. Սննդային գերզգայունութիւնը եւ սննդային անհանդուրժողականութիւնը (intolerance) նոյնն են

Այս մէկը ճիշդ չէ. սննդային գերզգայունութիւնը եւ սննդային անհանդուրժողականութիւնը տարբեր բաներ են: Երբ մէկը սննդային գերզգայունութենէ կ՛անցնի, այդ մէկը կը ղեկավարուի իր դիմադրականութեան համակարգի կողմէ` ի մասնաւորի Immunoglobulin E (IgE) -ի ներկայութեան:

IgE-ի միջնորդութեամբ դիմադրականութեան պատասխանի ժամանակ IgE-ն կը կապուի որոշակի բջիջներու ընկալիչներու (receptors) հետ, այդ բջիջներէն են նաեւ մասթ բջիջները (mast cells) եւ պազոֆիլները: Այս բջիջները իրենց կարգին կ՛արտադրեն հիսթամին (գերզգայնութեան ախտանիշներ յառաջացնող հիմնական նիւթը) եւ այլ նիւթեր, որոնց պատճառով ախտանիշները շատ արագ ձեւով կը պարզուին:

Մինչ անհանդուրժողականութիւնը դիմադրականութեամբ չի միջնորդուիր եւ ախտանիշներու յայտնուիլը աւելի երկար կը տեւէ: Անհանդուրժողականութիւնը կեանքը վտանգի չ՛ենթարկեր, սակայն սննդային գերզգայունութիւնը որոշ պարագաներու`թերեւս:

4. Գերզգայունութիւնը ցմահ է

Բարեբախտաբար, այս մէկը առասպել է: Հակառակ անոր որ կարգ մը գերզգայունութիւններ ցմահ կը մնան, որոշ գերզգայունութիւններ կրնան անհետանալ տարիներու ընթացքին:

Գերզգայունութեան նուազումը ժամանակի ընթացքին կախում ունի ալերժենէն(4): Սննդային գերզգայունութեան պարագային երեխաներու մեծ մասը կրնայ ձերբազատիլ կաթի, հաւկիթի եւ ցորենի գերզգայունութիւններէն, բայց գետնանուշի (peanut), ձուկերու եւ խեցեմորթերու (shellfish) նկատմամբ գերզգայունութիւնները յաճախ ցմահ են:

5. Գետնանուշի գերզգայունութիւնը ամէնէն լուրջն է

Հակառակ անոր որ գետնանուշի գերզգայունութիւնը ամէնէն տարածուածն է, Միացեալ Նահանգներու մէջ ան կ՛ազդէ մօտաւորապէս 6,1 միլիոն մարդու վրայ,- եւ կրնայ վտանգաւոր ըլլալ, սակայն գերզգայունութիւնը դասակարգելու միջոց չկայ: Կարգ մը մարդոց մօտ կրնայ մեղմ հակազդեցութիւն յառաջացնել, իսկ ուրիշներու մօտ թերեւս Anaphylaxis(5) պատճառէ:

Հակազդեցութեան ծանրութիւնը կախում ունի անհատի դիմադրականութեան համակարգէն:

6. Մրսածութիւնն (Common cold) ու գերզգայունութիւնը նոյնն են

Հակառակ անոր որ մրսածութիւնն ու գերզգայունութիւնը կրնան որոշակի նոյնանման ախտանիշներ ունենալ, ներառեալ փակուած քիթը եւ աչքերու հոսքը, սակայն անոնք տարբեր են: Մրսածութեան ախտանիշները կը յառաջանան ժահրերու նկատմամբ դիմադրականութեան պատասխանէ, մինչդեռ գերզգայունութեանը` ալերժենի նկատմամբ:

Տարբերութիւն մը եւս կայ. մրսածութիւնը մօտ 1-2 շաբաթ կը տեւէ, մինչդեռ գերզգայունութիւնը, որոշ պարագաներու, կրնայ տեւել ամբողջ կեանքի ընթացքին:

7. Կարճ մազերով կատուներն ու շուները գերզգայունութիւն չեն յառաջացներ

Սա ճիշդ չէ. որոշ մարդոց համար կենդանիներու կարգ մը ցեղատեսակներ աւելի քիչ հաւանական է, որ գերզգայունութիւն դրդեն, բայց չկան խիստ կանոններ: Գերզգայունութիւնը չի յառաջանար կենդանիի մազէն, այլ անոնց մաշկի մահացած բջիջներու, թուքի եւ մէզի պատճառով:

Բացի անկէ, կենդանիներու մազերը կամ բուրդը կրնայ հաւաքել բեղմիկ եւ բացօթեայ այլ ալերժեններ:

8. Նուազ գերզգայունութիւն յառաջացնող ցեղատեսակներ

Շատերը կը կարծեն, թէ կատուի եւ շան որոշ ցեղատեսակներ աւելի նուազ կարելիութիւն ունին գերզգայունութիւն յառաջացնելու, սակայն,  այնուամենայնիւ, այս մէկն ալ առասպել է:

9. Մնայուն կենդանիներու ենթարկուիլը կը նուազեցնէ գերզգայունութիւնը

Կայ տարածուած տեսութիւն մը, որ եթէ կենդանիներու նկատմամբ գերզգայունութիւն ունեցող անձը ժամանակ անցընէ այդ տեսակի կենդանիներու հետ, ապա գերզգայունութիւնը կամաց-կամաց կը բարելաւուի: Բայց այդ մէկը ճիշդ չէ: Փաստօրէն, որոշ կենդանիներու տէրեր ժամանակի ընթացքին աստիճանաբար կրնան գերզգայունութիւն ունենալ իրենց կենդանիներուն հանդէպ:

Բժիշկ Մեհտիզատէ MNT-ին բացատրեց.

«Ճիշդ այն ատեն, երբ դիմադրականութեան համակարգը կը նախապատրաստուի կամ զգայուն կը դառնայ ալերժենի, օրինակ` ընտանի կենդանիին պարագային, անհատը կը դառնայ անոր գերզգայունակ` եթէ ենթարկուի անոր մազերուն կամ թեփին: Դիմադրականութեան բուժումը տեղի կ՛ունենայ միայն մասնագէտի ղեկավարութեամբ, անհատը ենթարկելով ալերժենի պզտիկ եւ աստիճանաբար աճող չափաբաժիններուն»:

Կենդանիներու նկատմամբ գերզգայունութեան վերաբերեալ յօդուածներու հեղինակները կը նշեն, թէ «ընտանի կենդանիներու վաղահաս տան ծանօթացումը կրնայ նուազեցնել գերզգայունութեան զարգացման հաւանականութիւնը»: Այսինքն, եթէ ընտանի կենդանիները տուն բերուին, երբ երեխաները տակաւին փոքր են, անոնք աւելի քիչ հաւանական է, որ գերզգայունութիւն ունենան այս կենդանիներուն նկատմամբ, երբ չափահաս դառնան:

10. Գերզգայունութիւնը լուրջ պարագայ չէ

Բարեբախտաբար, շատ մարդոց համար գերզգայունութիւնը անյարմար եւ նեղացուցիչ է, բայց ոչ վտանգաւոր: Այնուամենայնիւ, որոշ անհատներու համար գերզգայունական հակազդեցութիւնը կրնայ աւարտիլ Anaphylaxis-ով: Այս իրադարձութեան ընթացքին մարմնին մէջ մեծ չափաբաժիններով հիսթամին կ՛արտադրուի` յառաջացնելով բորբոքային պատասխան: Ախտանիշները կը ներառեն շնչառութեան դժուարութիւն, հզզիւն (wheeze), ստամոքսի ցաւ եւ պռկումներ, անձկութիւն (anxiety), անհանգստութիւն, ոտքերու, ձեռքերու, շրթունքներու, աչքերու, երբեմն նաեւ սեռական օրկաններու ուռեցք եւ գիտակցութեան կորուստ:

Նոյնիսկ այն գերզգայունութիւնները, որոնք կրնան համեմատաբար աննշան սեպուիլ, որոնցմէ է եղանակային գերզգայունութիւնը, կրնան լուրջ խնդիրներ յառաջացնել: Խարի տենդը կրնայ վնասել որակեալ քունին, որուն պատճառով կրնայ դժուարանալ աշխատանքի վրայ կենդրոնացումը` մեծցնելով բացակայութեան կամ աշխատավայրին մէջ դժբախտ պատահարներու վտանգը:

2012 թուականին վստահուած աղբիւրներէն մէկը ուսումնասիրած է խարի տենդի ազդեցութիւնը 616 մասնակիցներու «առողջութեան հետ կապուած կեանքի որակի» վրայ: Անոնք եզրակացուցին, որ խարի տենդը «աւելի մեծ չափով կը վնասէ աշխատանքի արտադրողականութեան», քան բարձր արեան գերճնշումը եւ 2-րդ տեսակ շաքարախտը:

Մէկ այլ վստահուած կողմ մը 2009-ին ուսումնասիրած է եղանակային գերզգայունութեան հետեւանքները` եզրակացնելով, որ խարի տենդը «զգալի բացասական ազդեցութիւն կ՛ունենայ սեռական գործառնութեան վրայ եւ կրնայ քունի խանգարում ու յոգնածութիւն պատճառել»:

11. Ծաղիկները խարի տենդ կը յառաջացնեն

Թերեւս զարմանալի է, որ այս մէկը առասպել է: Խարի տենդը կը յառաջանայ օդային փոշիէն: Ծաղիկները հակում ունին արտադրելու մեծ եւ կպչուն բեղմիկ, որ դիւրութեամբ չի թռչիր օդին մէջ:

Խարի տենդի հիմնական պատճառներն են խոտերու եւ ծառերու թեթեւ փոշին:

Ամփոփում

Գերզգայունութիւնները զարմանալիօրէն տարածուած են եւ անոնք կը տարբերին համեմատաբար փոքր վնաս հասցնողէն մինչեւ կեանքի սպառնացողը: Հաւանաբար այս տարածուածութեան եւ բազմազանութեան պատճառով է, որ այդքան առասպելներ կան անոնց մասին:

Հակառակ անոր որ գերզգայունութիւններու դէմ դեռ ապաքինում չկայ, գիտնականները կը շարունակեն իրենց յայտնագործութիւններու ճանապարհորդութիւնը: Անշուշտ, անոնք օր մը պիտի գտնեն միջոցը աշխարհի բնակչութեան վրայ իրենց ազդեցութիւնը թեթեւցնելու:

¹հզզոց– այն կծկող սուլոցը կամ կոշտ թրթռոցը, որ կը լսուի շնչուղիները մասամբ փակ ըլլալու պարագային:

²խարի տենդ-բեղմիկի (pollen) գերզգայունութեան հակահարուած (allergic reaction), երբ ան կը հպի բերնին, քիթին, աչքերուն կամ կոկորդին:

³Բուժում եւ ապաքինում– բուժումը կը բարելաւէ հիւանդին կարգավիճակը եւ կեանքի որակը, մինչդեռ ապաքինումը հիւանդութիւնը ամբողջութեամբ կը հեռացնէ հիւանդէն:

⁴Ալերժեն– Գերզգայունութիւն դրդող նիւթը:

⁵Anaphylaxis– Ծանր, կեանքի սպառնացող գերզգայունական հակազդեցութիւն է: Ան կրնայ յառաջանալ վայրկեաններու կամ երկվայրկեաններուն ընթացքին` բաւական ենթարկուելու այն բանին, որուն հանդէպ գերզգայունութիւն ունիք, օրինակ` գետնանուշը կամ մեղուի խայթոցը:

Աղբիւր` «Մետիքըլ Նիուզ Թուտէյ»

Չօգտագործուած Դեղերէ Ձերբազատիլը.
Այն, Ինչ Պէտք Է Գիտնաք

(Գիտցէք, Թէ Ինչպէ՛ս Պէտք Է Ազատիլ
Չօգտագործուած Կամ Ժամկէտանց Դեղերէն)

Արդեօք ձեր դեղատունը լի չէ՞ ժամկէտանց դեղերով, զորս այլեւս չէք օգտագործեր:

Ձեր դեղերը ձեզի համար են: Այն, ինչ ձեզի համար անվտանգ է, կրնայ վնասակար ըլլալ ուրիշին համար: Ժամկէտանց, անցանկալի կամ չօգտագործուած դեղերէն ազատելու լաւագոյն միջոցը դեղերու վերադարձման ծրագիրներն են, կամ դուք այդ մէկը տունը կրնաք ընել:

Ինչպէ՞ս տան մէջ ձերբազատիլ դեղամիջոցներէ

Երբ վերադարձնելու տարբերակը մատչելի չէ, կայ դեղերէ ձերբազատելու երկու ձեւ, որուն ընտրութիւնը կախեալ է դեղատեսակէն.

1.- Արտաքնոցի մէջ թափել.- Որովհետեւ որոշ դեղեր կրնան վնասակար ըլլալ ուրիշներու, անոնք ունին յատուկ ձեւեր` զանոնք անյապաղ թափելու լուացարանի կամ զուգարանի մէջ, երբ անոնք այլեւս անհրաժեշտ չեն, եւ վերադարձնելու տարբերակը մատչելի չէ:

Ինչպէ՞ս պիտի գիտնաք: Ձեր դեղորայքի տուփին մէջ ստուգեցէք պիտակը կամ տեղեկատուական թերթիկը, կամ Սննդամթերքի եւ դեղերու վարչութեան (FDA) արտաքնոցի մէջ թափուող դեղերու ցուցակը, որ խորհուրդ կու տայ դեղերը հեռացնել` արտաքնոցի մէջ թափելով, երբ վերադարձնելու տարբերակը մատչելի չէ: Յիշեցէ՛ք, պէտք չէ թափել այն դեղերը, որոնք չեն յիշուած ցանկին մէջ: Այս դեղերէն յիշենք` Fentanyl-ը, Morphin-ը, Buprenorphine-ը, Methylphenidate-ը, Meperidine-ը, Diazepam-ը, Hydromorphone-ը, Methadone-ը, Hydrocodone-ը, Tapentadol-ը, Oxymorphone-ը, Oxycodone-ը եւ Sodium Oxybate-ը:

2.- Աղբանոցի մէջ թափել.- Եթէ վերադարձնելու ծրագիրը հասանելի չէ, գրեթէ բոլոր դեղերը, բացի FDA-ի` արտաքնոցի մէջ թափուելիք դեղերէն, կարելի է նետել ձեր տան աղբին մէջ: Ասոնցմէ են դեղագիրով եւ առանց դեղագիրի (OTC) դեղամիջոցները` դեղահատերը, հեղուկները, կաթիլները, կպչուկներն ու օծանելիքները:

Հետեւեցէք այս քայլերուն.

1- Դեղերը հանեցէք իրենց տուփերէն եւ խառնեցէք անցանկալի բանի մը հետ, ինչպիսիք են` օգտագործուած սուրճի դիրտը, աղտը կամ կատուի կեղտը: Այս մէկը դեղը աւելի քիչ գրաւիչ կը դարձնէ երեխաներու եւ ընտանի կենդանիներու համար եւ անճանաչելի է այն մարդոց համար, որոնք կրնան դիտաւորեալ ձեւով խառնել աղբը` այնտեղ թմրանիւթեր գտնելու նպատակով:

2-Խառնուրդը դրէք փակելի պահածոյի մը մէջ` դեղը դուրս չթափելու (եթէ կարծր է) կամ անոր արտահոսքը կանխելու համար (եթէ հեղուկ է):

3- Պահածոն նետեցէք աղբի մէջ:

4-Ինքնութեան պաշտպանութեան ու գաղտնապահութեան համար սրբեցէք ձեր բոլոր անձնական տուեալները դեղերու պարապ փաթեթաւորումներուն վրայ եւ նետեցէք զանոնք աղբին մէջ:

Եթէ ձեր դեղերուն վերաբերեալ հարցումներ ունիք, հարցուցէք ձեր առողջապահական ծառայութիւններ հայթայթողին կամ դեղագործին:

Ֆենթանիլի կպչուկներէ (Patch) ձերբազատիլը

Ֆենթանիլի կպչուկները դեղի այն տեսակներէն են, որոնք կը պարունակեն ուժեղ օփիոտի դեղատեսակ, որ կրնայ վտանգաւոր ըլլալ այն մարդոց համար, որոնց համար դեղը նախատեսուած չէ: Այս կպչուկը մաշկի միջոցով ուժեղ ցաւազերկող մըն է:

Նոյնիսկ կպչուկն օգտագործելէ յետոյ տակաւին դեղանիւթ կը մնայ անոր մէջ: Այդ պատճառով դեղին հետ միասին կու գայ արտաքնոցի մէջ անոնցմէ ձերբազատելու ցուցմունք:

Ներշնչակներէ (inhaler) ձերբազատիլը

Բնապահպանական խնդիրներէն մէկը ներշնչակներն են, որոնք կ՛օգտագործուին այն մարդոց կողմէ, որոնք ազմա կամ շնչառութեան այլ խնդիրներ ունին, ինչպիսիք են թոքերու երկարատեւ խանգարիչ հիւանդութիւնը (COPD):

Այս ապրանքները կրնան վտանգաւոր ըլլալ, եթէ ծակին կամ նետուին կրակի կամ փուռի մէջ: Այս ապրանքներու ճշգրիտ տնօրինման համար, տեղական կանոնակարգերուն եւ օրէնքներուն հետեւելու համար դիմեցէք ձեր աղբի եւ վերամշակման հաստատութեան:

Արտաքնոցի մէջ ձերբազատելիք դեղեր եւ ջրամատակարարում

Ոմանք կը հարցադրեն, թէ արդեօք լա՞ւ է որոշ դեղեր արտաքնոցի մէջ թափել, երբ  վերադարձնելու տարբերակը մատչելի չէ: Մտահոգութիւններ կան թմրանիւթերու այն փոքր չափաքանակներուն նկատմամբ, որոնք կրնան յայտնաբերուիլ մակերեւութային ջուրերուն մէջ, ինչպիսիք են գետերն ու լիճերը եւ խմելու ջուրի պաշարները:

«Թմրամիջոցներու մնացորդները ջուրի համակարգեր մտնելու հիմնական միջոցը մարդոց ճամբով կ՛ըլլայ, երբ անոնք կը գործածեն զանոնք ու բնականաբար կը փոխանցեն բնութեան` իրենց մարմնին միջոցով», կ՛ըսէ Ռաանան Պլում` FDA-ի բնապահպանական գնահատման փորձագէտ: «Շատ դեղեր ամբողջութեամբ չեն ներծծուիր կամ նիւթափոխանակուիր (metabolize) մարմնին կողմէ եւ կրնան բնութեան անցնիլ կոյուղիներու մաքրման կայաններէն անցնելէն ետք»:

FDA-ը եւ Միացեալ Նահանգներու բնապահպանութեան գործակալութիւնը լրջօրէն կը հետեւին որոշ դեղեր արտաքնոցի մէջ թափելու մտահոգութիւններուն: Այնուամենայնիւ, շրջակայ միջավայրի վրայ ազդեցութեան որեւէ նշան չէ եղած յիշեալ ցանկի դեղերը արտաքնոցներու մէջ թափելով: Փաստօրէն, FDA-ը հրապարակեց փաստաթուղթ մը` գնահատելու համար այս մտահոգութիւնը եւ գտնելու շրջակայ միջավայրի հետեւանքներու նոյնիսկ աննշան վտանգը, որ կրնայ յառաջանալ դեղերու ձերբազատման այս ձեւէն:

Աղբիւր` FDA

Բժիշկները Պէտք Է Խուսափին
«Իվերմեքթին» Տալու Ճնշման Ենթարկուելէ

Նիւ Եորք համալսարանի Լանկոնի բժշկական կեդրոնի եւ բժշկական-բարոյագիտական բաժնի տնօրէն Արթ Քափլան տեսերիզով մը ելոյթ ունեցաւ` յայտնելով իր մտահոգութիւնը «Իվերմեքթին» դեղատեսակը «Քորոնա» ժահրի բուժման դեղագրելու մասին: Ստորեւ կ՛արտագրենք անոր խօսքը.

Ողջո՜յն, ես Արթ Քափլանն եմ` Նիւ Եորք համալսարանի Կրոսման բժշկական դպրոցի բժշկական-բարոյագիտական բաժինէն: Ես որոշ զարմանքով, զայրոյթով եւ վրդովմունքով կը հետեւէի Merck-ի կողմէ արտադրուած «Իվերմեքթին»-ի,-որ հակաորդային դեղատեսակ մըն է, դեղագրումին` իբրեւ «Քորոնա»-ի բուժում:

Վերջերս Շիքակոյի կից «Ամիթա հելթ ռեզըրվէյշըն» բժշկական կենդրոնին մէջ կար հիւանդ մը, որ հակապատուաստական էր: Ան վարակուեցաւ «Քորոնա»-ով եւ կը գտնուէր վերակենդանացման բաժանմունքը (ICU). ան կ՛ուզէր, որ հիւանդանոցը իրեն «Իվերմեքթին» տայ, սակայն անոնք չէին տար: Ան գտաւ բժիշկ մը, որ կը դեղագրէր զայն, բայց հիւանդանոցը այնուամենայնիւ մերժեց զայն տալ:

Եղած են այլ դէպքեր, երբ դատարանները հրահանգած են «Իվերմեքթին»-ը հարազատներու խնդրանքով տալ վերակենդանացման բաժանմունքերու մէջ գտնուող հիւանդ մարդոց: «Իվերմեքթին»-ի պատմութիւնը զիս կը յիշեցնէ այն օրերը, երբ մենք բոլորս մտահոգ էինք հայտրոքսիքլորոքինով, այն չապացուցուած միջամտութիւնը, որ նախագահ Թրամփ եւ շատ այլ մարդիկ կը յայտարարէին զայն որպէս «Քորոնա»-ի բուժում, որուն համար չկային տուեալներ, չկային ապացոյցներ, ե` ոչ մէկ փորձարկութիւն (trial):

Ցաւ ի սիրտ, նոյնը կը վերաբերի «Իվերմեքթին»-ին: Յայտնուեցաւ պզտիկ տեղեկատուութիւն մը, որ կ՛ըսէր, թէ ան կրնայ կանխարգելիչ ըլլալ` «Քորոնա»-ի վարակէ խուսափելու առումով, բայց այդ ուսումնասիրութիւնները թոյլ էին եւ լաւ վերահսկուած չէին, եւ անոնցմէ շատեր ետ քաշուեցան` տուեալներու կեղծման մեղադրանքով:

Եթէ դուք փնտռէք ուսումնասիրութիւններ, որոնք ցոյց կու տան, թէ «Իվերմեքթին»-ը կ՛օգնէ, որ վերակենդանացման բաժանմունքի մէջ եղող հիւանդները լաւանան, ոչինչ կը գտնէք: Այս դեղատեսակը գոյութիւն ունի տասնամեակներ շարունակ եւ կ՛օգտագործուի մարդոց կողմէ որպէս հակաորդ, մասնաւորապէս Ափրիկէի մէջ (Կինիայի որդը), եւ այն կենդանիներու կողմէ, որոնք ունին որդային հիւանդութիւններ: Դժուար է պատկերացնել, որ վարակազերծող դեղ մը, որ կը սպաննէ մակաբոյծերը (parasites), արդիւնաւէտ է նաեւ ժահրերու դէմ:

Ամենախօսունն այն է, որ CDC-ն, FDA-ը, AMA-ը, WHO-ն, Merck-ը եւ բազմաթիւ տեղամասերու մէջ, ներառեալ Շիքակոյի մէջ առողջապահութեան բազմաթիւ յանձնակատարներ ըսած են. «Մի՛ օգտագործէք այս դեղը»: Ան կրնայ գործածուիլ որդերու դէմ մարդոց գործածութեան համար, կրնայ գտնուիլ անասնաբուժի բուժարանէն ներս` ոչխարներու համար, բայց ան նախատեսուած չէ «Քորոնա»-ի համար: Մի՛ օգտագործէք զայն:

Հրաժարեցէ՛ք ասկէ: Դուք պէտք չէ ոեւէ մէկուն վտանգաւոր ու չապացուցուած դեղեր տաք: Դատարանը կրնայ հիւանդին զայն առնելու դիւրութիւններ տալ, բայց անձնապէս կը դիմադրեմ: Ես կասկած չունիմ, որ դուք կը յաղթէք, քանի որ այս բոլոր հիմնական խումբերը հանդէս կու գան ու կ՛ըսեն. «Սա խնամքի չափանիշ չէ: Մի՛ օգտագործէք զայն»:

Ինծի կը թուի, թէ մենք չենք ուզեր բժշկութիւն մը, որ կը գործէ այսպէս. «Համացանցի վրայ գրութիւն մը տեսայ. Ճերմկցնող նիւթեր (bleach), ճինսենկ, սխտոր, «Իվերմեքթին». ես կ՛ուզեմ այս մէկը: Կը գտնեմ բժիշկ մը, որ պատրաստ է զայն դեղագրել: Յետոյ կ՛առնեմ»: Այդպէս չ՛ընթանար բժշկութիւնը:

Ինչպէ՞ս բժշկութիւնը կ՛ընթանայ. փորձառու մարդիկ իրենց հաստատութիւններուն մէջ կը սահմանեն խնամքի չափանիշ: Անոնք չեն ենթարկուիր բռնութեան` անիմաստ, վտանգաւոր, անօգուտ եւ կողմնակի մարդոց կողմէ պարտադրուած բաներ ընելով: Երբ ցուցարարներ դէմ կը դնեն բժիշկներուն, որովհետեւ անոնք ճիշդ կը վարուին եւ «Իվերմեքթին»-ի նման բան չեն դեղագրեր. անոնց հիւանդանոցները եւ բժշկական ընկերութիւնները պէտք է պաշտպանեն զիրենք եւ դատապարտեն «Քորոնա» ժահրի բուժման այս անիմաստութիւնը:

Բոլոր անոնք, որոնք «Իվերմեքթին» կը փնտռեն վերակենդանացման բաժանմունքի մէջ, պատուաստուած չեն: Կը կարծեմ, թէ այդ մէկը մեզ կը յուշէ, թէ ի՛նչ է ճիշդ պատասխանը «Քորոնա» ժահրին:

Ես Արթ Քափլանն եմ` Նիւ Եորք համալսարանի Կրոսման բժշկական դպրոցէն: Շնորհակալութի՛ւն:

Աղբիւր` Medscape