Մեծահարուստը, Որ Աղքատներուն Նուիրեց Իր Ամբողջ Հարստութիւնը

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

Գեղեցիկ հեքիաթի մը մթնոլորտը ստեղծող այս վերնագիրը իրական կեանքի մէջ պատահած դրական մեծ երեւոյթ մըն է, որ անպայման կրնայ վարակիչ ըլլալ: Անշուշտ բառերը չեն կրնար ըստ արժանուոյն դրուատել հերոսը, որ ոչ միայն հասաւ իր նպատակին, այլեւ այդ նպատակը ծառայեց շատերու կեանքի բարելաւումին: Ի՞նչ բան զայն մղած է այդ արարքին, եւ ի՞նչ ապրումներ ունեցած է ան, այլեւս պատմութեան մէջ մեծատառ արձանագրուած են: Կը մնայ առնուազն մասամբ հետեւիլ անոր օրինակին, երբ հետզհետէ աշխարհի մէջ մարդիկ աւելի եւ աւելի կը դժուարանան իրենց տարրական, կենսական կարիքները հոգալ: Այդպիսիներուն կեանքը պէտք է բարելաւել:

Բրիտանական «Կարտիըն» հեղինակաւոր թերթը անդրադարձած էր այս երեւոյթին:

Ն.

Միլիառատէր Չաք Ֆինին (այժմ` 90-ամեայ) հասաւ իր հարստութիւնը նուիրելու նպատակին: Իրլանտական ծագումով ամերիկացի մեծահարուստին բարեգործական ֆոնտի դրամական միջոցները 38 տարի ետք սպառեցան:

Չաք Ֆինի հասաւ իր կեանքի տենչանքին` նուիրելով իր 8 միլիառ տոլար հարստութիւնը, քանի տակաւին ինք ողջ է, որպէսզի տեսնէ ատոր ազդեցութիւնը:

Վերջին 38 տարիներու ընթացքին Ֆինի, որ միլիառներ շահած է  մաքսատուրքէ զերծ շուկայի կայսրութենէն, նուիրատուութիւններ կ՛ընէր բարեգործական հաստատութիւններու եւ աշխարհի համալսարաններուն` նպատակ ունենալով «ձգտիլ զերոյի… տալ այդ ամբողջը»:

Ի վերջոյ Ֆինի հասաւ իր նպատակին:

«Աթլանթիք Ֆիլանտրոֆիս» հիմնադրամը, որ ան 1982-ին գաղտնի ստեղծեց, եւ ուր փոխանցեց գրեթէ իր ամբողջ հարստութիւնը, վերջապէս առանց դրամի մնաց:

Առողջական վատ վիճակի մէջ գտնուող Ֆինին երբ (անցեալ տարի) ստորագրեց հիմնադրամը պաշտօնապէս լուծարելու փաստաթուղթեր, ըսաւ. «Ես շատ գոհ եմ ասիկա աւարտելով իմ ժամացոյցովս»:

Սան Ֆրանսիսքոյի մէջ գտնուող իր վարձու փոքր բնակարանէն  Ֆինի գերհարուստներու միւս անդամներուն, որոնք խոստացած էին իրենց հարստութեան մէկ մասը տալ, բայց` միայն իրենց մահէն ետք: «Կ՛երկմտիք տալու ձեր ողջ եղած ատեն. փորձեցէ՛ք, այդ մէկը ձեզի հաճելի պիտի թուի»:

Ֆինին, որ իր գումարին մեծ մասը գաղտնի տրամադրած է, յոյս յայտնեց, որ աւելի շատ միլիառատէրեր կը հետեւին իր օրինակին եւ իրենց դրամները կը յատկացնեն աշխարհի ամէնէն մեծ խնդիրներու լուծման:

«Հարստութիւնը պատասխանատուութիւն կը բերէ,- ան կ՛ըսէր յաճախ: – Մարդիկ պէտք է իրե՛նք որոշեն, կամ պատասխանատուութիւն զգան իրենց ունեցածին մէկ մասը յատկացնելու իրենց մօտիկ անձերու կեանքը բարելաւելու համար, այլապէս անլուծելի խնդիրներ կը ստեղծեն գալիք սերունդներուն»:

«Ոմանք կը նշեն «Աթլանթիք Ֆիլանտրոֆիս»-ը` որպէս գումարներ մսխելու ամէնէն մեծ հիմնադրամը: Անոնք կը սխալին: Մենք չենք մսխած: Մենք մեր միջոցները փոխակերպեցինք  մարդոց օգնելու համար, ուրիշներուն ջանքերը արագացնելու համար»:

«Աթլանթիք Ֆիլանտրոֆիս»-ի նախագահ եւ գործադիր տնօրէն Քրիստոֆըր Օչսլին կ՛ըսէ, որ Ֆինին իր տեսակէտները չի քարոզեր համաշխարհային գերհարուստներու միւս անդամներուն:

Բայց Ֆինի կ՛ըսէր. «Քանի՞ զբօսանաւ կամ քանի՞ զոյգ կօշիկ ձեզի անհրաժեշտ է: Ի՞նչ կ՛արժէ այս ամբողջ հարստութիւնը, երբ քու շուրջդ նայելով` կրնաս տեսնել այդպիսի ահռելի կարիքներ»:

Օչսլին ըսաւ, որ Ֆինին չի քննադատեր մեծահարուստները աւելին չտալու համար, բայց ան շշմած կը մնայ. «Ի՞նչ բանի համար է այդ ամբողջ հարստութիւնը, եթէ չես պատրաստուիր ատով լաւութիւն ընելու»:

Ան ըսաւ, որ միանգամայն 8 միլիառ տոլարը կը խրախուսէ Ճեֆ Պեզոսը` «Ամազոն»-ի հիմնադիր եւ աշխարհի ամէնէն հարուստ մարդը, որուն հարստութիւնը կը հասնի շուրջ 186 միլիառ տոլարի, «ընտրել ձեզ հետաքրքրող համաշխարհային խնդիր, ներդնել ձեր հարստութիւնը եւ ներգրաւուիլ»:

Ֆինիի վրայ ազդեցութիւն ունեցաւ Էնտրիւ Քառնեկիի «Հարստութեան աւետարանը» գրութիւնը` իր յայտարարութեամբ, որ` «Միլիոնատէրը միայն հոգաբարձուն պէտք է ըլլայ աղքատներուն»:

«Ես միշտ համակրած եմ այն մարդոց, որոնց համար կեանքը դժուար է», ըսաւ Ֆինին 2010-ին իրլանտական լրատուամիջոցի մը տուած հազուադէպ հարցազրոյցի մը մէջ:

«Եւ աշխարհը լի է այն մարդոցմով, որոնք բաւարար ուտելիք չեն ստանար»:

Գաղտնի միլիառատէր. Չաք Ֆինիի պատմութիւնը

Ֆինին կեանքը անցուցած է չափազանց խնայող ապրելակերպով` չունենալով սեփական ինքնաշարժ կամ տուն, իսկ կօշիկ ունեցած է միայն մէկ զոյգ:

Ան օդանաւային ճամբորդութիւնները կը կատարէր խնայողական կարգով (economic class), նոյնիսկ` այն ժամանակ, երբ անոր ընտանիքի անդամները եւ գործընկերները առեւտրական կարգերով կը ճամբորդէին:

«Ի՞նչ իմաստ ունի առեւտրական կարգը, երբ աւելի արագ պիտի չհասնիս»

Օչսլին, որ աւելի քան 30 տարի Ֆինիի պաշտօնեան եղած է, կ՛ըսէ, որ իր պոսը ժամանակին փորձած է շքեղ կեանք մը ապրիլ, բայց այդ իրեն չէ յարմարած, չէ վայելած:

«Ան ունէր գեղեցիկ տուներ եւ գեղեցիկ իրեր: Ան փորձեց ատիկա ընել եւ անդրադարձաւ, որ իրեն համար չէր», ըսաւ Օչսլի:

«Ան սեփական տուն չունի, ինքնաշարժ չունի: Անոր  խնայողութիւններու պատմութիւնները ճշմարիտ են: Ֆինի ունի 10 տոլարնոց «Քասիօ» ժամացոյց մը եւ իր թուղթերը կը տանի տոպրակի մէջ: Այս է ան: Այսպէս ինքն իրեն յարմարաւէտ կը  զգար, եւ իսկապէս այսպէս էր Չաքը»:

1980-ականներու սկիզբն էր, երբ անոր Duty Free Shoppers խումբի կայսրութիւնը հսկայական գումարներ կը կուտակէր, Ֆինին որոշեց, որ ինք այդ գումարները պիտի տայ:

Ֆինի գաղտնի փոխանցեց ընկերութեան իր բաժնետոմսերը «Աթլանթիք Ֆիլանտրոֆիս» բարեգործական կազմակերպութիւններուն:

«Ի՞նչ պիտի ընեմ այդ ամբողջ գումարը,-  յիշեց ան` մտածելով,- ինչպէս այսօր կան շատ հարուստ մարդիկ, որոնք այնքան դրամ ունին, որ չէին կրնար այդ ծախսել»:

Ֆինիի վերաբերմունքը դրամի նկատմամբ կտրականապէս կը հակասէ անոր Duty Free Shoppers-ի համահիմնադիր Ռոպերթ  Միլըրին` աշխարհի 293-րդ ամէնէն հարուստ մարդուն, որ ունի 6 միլիառ տոլար: Միլլըր շքեղ տուներ ունի Հոնկ Քոնկի, Նիւ Եորքի, Փարիզի եւ Զուիցերիոյ մէջ, նոյնպէս` Եորքշայրի 35.800 հեկտար կալուածը: Միլլըր ունի երեք դուստրեր` Մարի-Շանթալ, Ալեքսանտրա Միլլըր եւ Փիա Քեթթի:

Միլլըր եւ Ֆինի իրարու հետ չեն խօսիր, որովհետեւ 1996 թուականին Ֆինի վաճառած է Duty Free Shoppers-ի իր բաժնեմասը: Վաճառքի շուրջ Միլլըրի հետ վէճը յանգեցուց անոր, որ Ֆինիի երբեմնի գաղտնի բարեգործութիւնը բացայայտուեցաւ դատական վիճաբանութեանց առջեւ:

Մինչ «Աթլանթիք Ֆիլանտրոֆիս»-ի բարեգործական յատկացումները աւարտած են, մեր կտակը կը մնայ փոփոխութիւններու գործուն ներազդեցութիւն: 

Duty Free Shoppers-ը կը գործէ միջազգային 11 օդակայաններու աւելի քան 420  տուրքէ զերծ կրպակներու մէջ:

Տարիներու ընթացքին Ֆինի աւելի քան 3,7 միլիառ տոլար տրամադրած է բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններուն, որոնց շարքին գրեթէ 1 միլիառ տոլար` Քոռնել համալսարանին, ուր ան քորէական պատերազմի ժամանակ որպէս Միացեալ Նահանգներու օդուժի մէջ ծառայելէ ետք անվճար ուսանած է պանդոկի կառավարում մասնագիտութիւնը:

Ֆինին նաեւ 870 միլիոն տոլար նուիրած է մարդկային իրաւունքներու պաշտպանութեան այն խումբերուն, որոնք կը պայքարին Միացեալ Նահանգներու մէջ մահապատիժի դադրեցման համար:

Հիւսիսային Իրլանտայի Ֆերմանա շրջանէն գաղթականի թոռ` ան նոյնպէս 2 միլիառ տոլար նուիրած է իր հայրենի երկրին մէջ իրականացուող ծրագիրներուն: Ան մեծ դեր ունեցաւ Լիմերիքի համալսարանի հիմնադրման գործին մէջ:

Ֆինի լուսարձակներէ հեռու նոյնպէս օգնեց Իրլանտայի  խաղաղութեան հոլովոյթին:

2003 թուականին Լոնտոնի մէջ ան միացաւ Իրաք ներխուժման դէմ բողոքի երթին:

Ֆինին իր առաջին կնոջմէն ունի հինգ զաւակներ` չորս դուստր եւ մանչ մը: Բոլոր զաւակներուն յանձնարարուած է ամառները աշխատիլ որպէս ճաշարաններու մէջ մատուցողներ կամ սպասուհիներ:

Հետագային ան ամուսնացաւ նախկին քարտուղարուհի Հելկայի հետ:

Ֆինիի առատաձեռնութիւնը դրդեց Պիլ Կէյցը եւ Ուորըն Պաֆեթը` հիմնելու «Տուող խոստում»-ը, ըստ որուն, աշխարհի ամէնէն հարուստ մարդիկ կը պարտաւորուին իրենց ունեցուածքին առնուազն կէսը նուիրել բարեգործութեան:

Կէյց այլ բարերարներու համար ճամբայ ստեղծելը Ֆինիի վերագրեց:

«Ես կը յիշեմ, որ «Տուող խոստում»-ը սկսելէ առաջ հանդիպած եմ Ֆինիի հետ: Ան ինծի ըսաւ, որ մենք պէտք է խրախուսենք մարդիկը իրենց կեանքի ընթացքին ոչ թէ տալ միայն 50 առ հարիւրը, այլ որքան կարելի է: Ոչ ոք ատոր աւելի լաւ օրինակ է, քան Չաքը: Շատեր ինծի հետ կը խօսին այն մասին, թէ ինչպէ՛ս Ֆինի ոգեշնչած է զիրենք: Այդ իսկապէս զարմանալի է», ըսաւ Կէյց:

Պաֆեթ Ֆինին նկարագրեց որպէս «իմ եւ Պիլ Կէյցի հերոս, ան պէտք է բոլորին հերոսը ըլլայ»:

Չաք Ֆինիի խօսքերէն

– Ես համոզուեցայ, որ աւելի մեծ գոհունակութիւն կար իմ դրամս տալէն եւ գետնէն բանի մը բարձրանալը տեսնելէն, օրինակ` հիւանդանոց: Պարզապէս տրամաբանական կը թուէր, որ դրամը լաւ գործածուէր, քան` այդ գումարը դրամատնային հաշիւի մէջ դնելը եւ թոյլ տալը, որ ան կուտակուի եւ կուտակուի:

– Ես չեմ ատեր դրամը, բայց կայ միայն այնքան գումար, որ կրնաս գործածել:

– Նուիրատու դառնալու համար մի՛ սպասեր, որ մեռնիս: Ձեր գումարը չի կրնար օգնել մարդոց, մինչեւ որ այդ դրամը չտրամադրէք, այնպէս որ, տուէք ատոնք, քանի դեռ ողջ էք: Բացի այդ, ձեր նուիրատուութիւնը գործողութեան մէջ տեսնելը զուարճալի եւ հաճելի է:

– Մարդիկ, որոնք դրամ ունին, պարտաւորութիւն ունին: Ես չէի ըսեր, որ իրաւունք ունիմ անոնց ըսելու, թէ ի՛նչ պէտք է ընեն այդ դրամով, պարզապէս իմաստուն գործածել:

– Ես զբօսանաւ չունիմ, որովհետեւ ծովուն վրայ շրջագայութեան ատեն շուտով կ՛անհանգստանամ:

– Ի՞նչ իմաստ ունի առեւտրական, գործարար դասակարգը, եթէ անիկա չ՛օգներ ինծի աւելի արագ հասնելու իմ նպատակակէտիս:

– Եթէ ես կրնամ 15 տոլարով ձեռք բերել ժամացոյց, որ ցոյց կու տայ ճշգրիտ  ժամանակը, ապա ի՞նչ կ՛ընեմ «Ռոլեքս»-ի հետ շփոթելով:

– Երբ շատ դրամ ունիք, պէտք է զբաղիլ մեծ խնդիրներով: Եւ նոյնիսկ եթէ ձախողութեան վտանգը մեծ է, միեւնոյն է, պէտք է զբաղիլ անոնցմով:

– Չկան ձախողութիւններ: Լուծուած խնդիրներէն մէկը կը դիւրացնէ միլիոնաւոր մարդոց կեանքը:

– Կը կարծեմ, որ ես երջանիկ եմ, երբ կ՛ընեմ այն, որ կ՛օգնէ մարդոց, եւ դժբախտ եմ, երբ կ՛ընեմ այն, որ չ՛օգներ մարդոց: