ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ
Եթէ օր մը ձեզի հարց տրուի, թէ «ի՞նչ է ազգային գիտակցութիւն» ըսուածը կամ այդ ի՞նչ ըսել է… ի՞նչ պիտի պատասխանէիք: Կարծես մեր ժողովուրդը կարօտ մնացած է այս խօսքին: Ինքնաբերաբար պիտի սիրես հայ կեանքը: Պիտի կախուիս անոր թելերէն:
Սփիւռք ենք: Հարիւր եւ աւելի տարիէ ի վեր հոս կ՛ապրինք` հայրենի հողէն զրկուած եւ ամէնօրեայ մտահոգութեան բազմատեսակ ալիքներուն անձնատուր: Այս նոյն հայ սփիւռքն է, որուն «ծնունդի» առաջին օրէն կը կարծէին, թէ ժամանակաւոր էր: Իսկ այս օրերուն, իսկ հիմա, կամայ թէ ակամայ, ան դարձած է մնայուն: Ու այս մասին կանգ առնելու եւ մտածելու ժամանակ նոյնիսկ չկայ: Բայց եւ այնպէս, ամէն առիթով կը փորձենք` վերատեսութեան ենթարկել մենք զմեզ, մեր ապրելակերպը, մեր վարմունքն ու կեցուածքները, մեր մօտեցումներն ու մտածումները, մեր էութիւնն ու ինքնութիւնը, որպէսզի յետոյ համրանք չդառնանք:
Ներկայիս աշխարհի տնտեսական, քաղաքական եւ ընկերային հարցերը մեզ ալ ազգովին կլանած են արդէն: Ահա թէ ինչո՛ւ հայապահպանման հոլովոյթն ալ դժուարացած է: Տեսնուած է նաեւ, որ սփիւռքեան գաղութներու մէջ մեր երազները զարնուած են դժուարութիւններու եւ դժբախտութիւններու ալիքներուն, որոնք կը խորտակեն մեր յոյսերը: Ամէն տեղ արժէքները փոխուած են: Աւանդութիւնները դարձած են ձեւականութիւն: Եւ տակաւին շարքը շա՜տ ու շա՛տ երկար է: Բայց եւ այնպէս միշտ ալ մտահոգ մարդիկ երկար եւ հեւասպառ կը մտածեն ստեղծուած մթնոլորտին մէջ փոխանցել հայու եւ հայութեան սէրը, գուրգուրանքը, յարգանքը` հանդէպ մայրենիին եւ ազգային միւս բոլոր արժէքներու:
Նման մտածումներու անթիւ փշրանքները արդէն լեցուցած են մեր միտքերը: Իսկ հիմա անմեղ հարցումը. ձեզի համար ի՞նչ է «ազգային գիտակցութիւն»-ը:
Բայց նախ պարզենք, թէ մեզի համար ի՞նչ ըսել է «ազգային գիտակցութիւն» եւ ի՞նչ կը նշանակէ զայն ունենալ:
Արդեօք գաղափարախօսութի՞ւն է, որ ծնած է մեր հոգերուն հետ: Գիտենք, որ իւրաքանչիւրս մեր ապրած սփիւռքներուն մէջ տեսակ մը նոր ինքնութիւն ընդօրինակած ենք, եւ կամաց-կամաց, առանց զգալու, աստիճանաբար, տեղի տուած մեր հայկական ինքնութենէն:
Եւ որպէսզի այս բոլորը պարզ մենախօսութիւն չդառնան, էական է լայն «բանալ» մեր միտքերու պահարանները կամ փորել մեր մտածումի «ակօսները»` պատրաստելու համար ենթահող մը, որուն ծոցէն պիտի բարձրանայ մեր ազգի ապագայ հեռանկարը:
Արդեօք այս գիտակցութիւն ըսուածը մեզ դէպի մեր լինելութեան քաշող ու տանող հեռանկար մը չէ՞: Կամ` մեր կեանքի «խաւարը» լուսաւորող յոյսն ու լոյսը չէ ՞, որուն ցարդ շատեր ծանօթ չեն:
Կը կարծեմ, որ ներկայ մեծ եւ սարսափազդու «հոսանքներուն» դէմ արդար ճիգ եւ միաժամանակ թիավարում է: Նոր ածուներ ոգեւորողն է, որ պիտի պահէ ներդաշնակութիւնը մեր հոգիին եւ ազգային մեր լաւատեսութիւնը պիտի բիւրեղացնէ:
Ահա հո՛ս է մարդկային եւ ազգային մեր բազկերակը:
Ասկէ առաջ ամէն բան ըսուած է: Բայց հոգս չէ: Տոկալ եւ տեւել կարենալու համար դարձեալ կ՛ուզեմ այս «ամէն բան»-ն ու «բաներ»-ը կրկնել: Յիշեցնել: Որովհետեւ կը հաւատամ, որ ազգային գիտակցութիւնը իր մէջ ամփոփած է մեր ազգային բոլոր արժէքները:
Այսպէս, իբրեւ պատնէշ եւ պարիսպ, իբրեւ թումբ` մեր ազգին սպառնացող վտանգներուն, սկսելով մեր մայրենիէն, հասնելով մինչեւ քաղաքական եւ լեզուական անկախութեան ու լեզուի ազատագրումին, ապա` առողջ ղեկավարութիւն ունենալու երազին, քաղաքական իմաստութիւն եւ ազգային հաւարտարմութիւն ունեցող քաղաքացիին: Այլ խօսքով` հաւատալ ազգային արժէքներ պահող կեանքին եւ անոր ազնիւ ու գեղեցիկ արժէքներու յաղթանակին: Խղճամիտ տրամադրութեամբ, թէ՛ պայքարելու եւ թէ՛ վերապրեցնող պատրաստակամութեամբ տէր ըլլալու եւ տէր կանգնելու հայրենի երկրին, հողին ու անոր ժառանգութեան: Կարճ խօսքով` գիտակցութիւն եւ գուրգուրանք ազգային ոգեկանութեան: Քաջալերել հայ գիրը, գրականութիւնն ու մշակոյթը եւ անոնց համեստ սպասարկուները: Նաեւ չմոռնալ, որ անցեալի գիտակցութիւնն ալ ազգային մեր գոյութեան հիմնական պայմաններէն մէկն է: Այս բոլորը, որպէսզի հայու ոգին ջերմ մնայ: Ոգին արդէն բաւարար է, որ մեր ակունքն ու մեզ մնայուն պահէ` միաժամանակ նորոգելով հաւատքի մաշած մեր ոտնանմանները:
Ասոնք նաեւ մտահոգութիւն ալ են: Եւ մտահոգութիւնը ահազանգ ալ է:
Լաւատեղեակ ենք, որ բոլոր հին ու նոր հարցերը մեզ եւ մեր պատմութիւնը մաշեցուցած են արդէն: Լաւ յիշենք. մենք կառուցող ժողովուրդ ենք: Կը քանդենք, կը կառուցենք: Մենք նաեւ մեծ քաղաքակրթութեան արժանի ազգ ենք: Այս չի նշանակեր, որ ամէն բան բախտին պէտք է ձգենք:
Հայրենի հողին, գիրին եւ մշակոյթին ներշնչած սէրն ու լոյսը պէտք է լուսաւորեն մեր բոլորին միտքերն ու հոգիները: Մենք ոչ միայն առողջ միտքերու հոսքի կարիքն ունինք, այլ նաեւ` իմաստուն եւ հեռատես ղեկավարներու, հոգիի մեծութեամբ արդարամիտներու, արթուն զանգուածներու եւ գիտակից պատասխանատուներու, հզօր բանակի կողքին:
Ինչպէ՞ս հայ կեանքի պայքարին մասնակից դարձնել բոլոր անոնք, որոնց գիտակցութիւնը ցամքած կ՛երեւի: Շատեր չեն զգար էականութիւնն ու կարեւորութիւնը այս բոլորին: Անձնասիրութիւն եւ քմահաճոյք ու մանաւանդ` փող «աշխատելու» հոգեբանութիւն: Այս է իրենց նպատակը:
Մեզի համար այս օրերուն հայ մարդու թա՛փ է պէտք: Եւ տակաւին, իր ազգին գլխաւոր ձգտումներով մտահո՛գ հայ մարդ է պէտք: Միասնական ղեկավարութի՛ւն է պէտք, որպէսզի որոնելով մեր ինքնութիւնը` մեզ բոլորով եւ միատեղ մասնակից դարձնէ 21-րդ դարու մեր հայ կեանքի առողջ պայքարին:
Վերջապէս, որպէսզի մենք երազին յաղթենք, մեզի նոր առաքելութիւն է պէտք` կեանքի նոր բանալիներով: Կուռքեր ստեղծելու ժամանակը շատոնց անցած է: Շատեր նման հարցերու արմատներէն հեռու են: Ստեղծագործական արժանիքներու եւ ազգային արժանապատու-ութեան գիտակցութիւնը ժողովրդի ինքնահաստատ ապրելու նախապայմանն է:
Հաւատացէ՛ք, առանց այդ գիտակցութեան` կարելի է անմռունչ ձուլուիլ, անմռունչ կրել ստրկութեան լուծը, նոյնպէս` անմռունչ ալ կորսուիլ այս աշխարհի պատմութենէն:
Ահա՛ ազգային գիտակցութիւն ունենալու էականութիւնը:
Ազգային փրկարար դեղատոմս մը:
