ՄԱՐՔ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ
Այսօր` 1 յուլիսին, հայաստանեան մամուլին մէջ կարդացի նախկին փոխվարչապետ Արմէն Գէորգեանի սիւնակը: Խորագիրը ահազանգային է: Վաղուան մղձաւանջային մտահոգութիւն:
Կ’արտագրեմ Արմէն Գէորգեանի սիւնակէն դատումներ:
– Միջազգային արժեւորում մը. «Համաշխարհային դրամատան հետազօտութեան համաձայն, Հայաստանում կրթական աղքատութեան մակարդակը 35 տոկոս է: Այս նշանակում է, որ 10 տարին չլրացած իւրաքանչիւր 3-րդ աշակերտը չի կարող սահուն կարդալ եւ հասկանալ տարիքին համապատասխան բնագիրը: Վրաստանում այդ ցուցանիշը 13,8 տոկոս է, իսկ Ազրպէյճանում` 23,23 տոկոս»:
– Աւելի մտահոգիչ հաստատում մը. «Հայաստանի երեխաների մօտ 7 տոկոսը չի յաճախում դպրոց»:
– Ախտաճանաչում. «Ներկայիս իշխանութիւնները կրթուած մարդկանց կարիք չունեն, բարձրորակ մարդկային պաշարների անրաժեշտութիւն չկայ: Անկիրթ մարդկանց աւելի հեշտ է մոլորեցնել եւ խաբել»:
– Արդիւնք. «Կրթութեան համակարգի վիճակն այսօր դառնում է զանգուածային արտագաղթի հիմնական պատճառներից մէկը: Շատ հայեր դեռ կարեւորում են իրենց երեխաների համար որակեալ կրթութիւնը եւ ուստի այն փնտռում են Հայաստանից դուրս»:
Այս ըսելէ ետք, Արմէն Գրիգորեան չ’ըսեր, թէ ի՛նչ պէտք է ընել եւ ո՛վ կամ որոնք ի՛նչ պէտք է ընեն: Եւ ո՞վ կամ որո՞նք են պատասխանատու:
Սփիւռքի ընթերցողի պատասխանը սրտցաւութենէ եւ բաեսիրութենէ անդին չ’անցնիր, չի կրնար անցնիլ, դէպքերու ընթացքին վրայ ազդելու ոչ մէկ հնարաւորութիւն ունի: Սփիւռքը Հայաստանի մէջ մանկապարտէզներ կը բանայ, ի հարկէ` դուրսէն դուրսէն բերուած գումարներով: Բայց միշտ պէտք է յիշել եւ յիշեցնել, որ սփիւռքը պետութիւն չէ: Իր յատկացումները պետական պիւտճէէ չեն գար:
Իսկ ի՞նչ կը մտածէ Հայաստանի քաղաքացի ընթերցողը, որուն զաւակը, յետնորդները կը գտնուին յիշուած վտանգին մէջ: Այս ահազանգը իրապէս կը լսուի՞ զանգուածին կողմէ: Ապահովաբար կը լսէ մտաւորականութիւնը, գիտէ: Ան կրնա՞յ իր կոչման չանսալ եւ մնալ սպասողական դիրքի մէջ: Կրնա՞յ պայքարի հրապարակ չգալ` գալիք սերունդի 1/3-ը տգիտութեան չդատապարտելու յանձառութեամբ: Եթէ կացութեան դարման չգտնուի, քսան տարի ետք Հայաստանի բնակիչներու 3-էն 1-ը անգրագէտ պիտի ըլլայ:
Աւելցնենք երկրորդ սուր մտահոգութիւնը: Հայաստանի 100 երեխաներէն 7-ը զրկուած են դպրոցէ: Զանազան եւ զարմանազան բարեկարգումներու` ռեֆորմներու, ետեւէ վազած եւ վազող կրթութեան, մշակոյթի, մարմնակրթութեան եւ գիտութեան նախարարները աւելի լաւ գործ ըրած պիտի ըլլային, եթէ զբաղէին նաեւ դպրոցական տարիքի երեխաներու 7 տոկոսով, որոնք դպրոցէ զուրկ են: Պարգեւավճարներու հասցէները եթէ փոխուած ըլլային եւ գացած` այդ 7 տոկոսին, կատարուած կ’ըլլար ազգաշէն գործ: Այս ընթացքը քսան տարի ետք գալիքի անվտանգութեան խնդիր չէ՞ միթէ: Ազգային ժողովը օր մը օրակարգ դարձուցա՞ծ է այս իսկապէս հրատապ հարցը:
Ի հարկէ տգէտ զանգուածը կը մնայ անտեղեակ, եւ ամբոխավարական ճառով կարելի է զայն առաջնորդել, հպատակեցնել կարգախօսներու:
Եւ ի վերջոյ, ծնողները, ո՛ւր որ ալ գտնուին, ի՛նչ կացութեան մէջ ալ ըլլան, միշտ մտահոգուած են իրենց զաւակներու ապագայով, հետեւաբար` դպրոցով, ուսումով: Այս վիճակը կը գումարուի տնտեսական եւ ապահովական անորոշութեան վրայ, եւ մարդիկ, ճարահատ, իրենց աչքերը կը յառեն երկրէն դուրս, տեղի կ’ունենայ արտագաղթ, միգրացիա:
Թերեւս օր մը կարելի կ’ըլլայ դարմանել անփառունակ պարտութեան հետեւանքները, բայց կրթութենէ զրկուած սերունդով եւ արտագաղթի աղէտով վերականգնումը անկարելի կը դառնայ:
Բնակչութեան նուազում, կրթական մակարդակի անկում եւ անգրագիտութիւն` տրամաբանական ընթացքով կ’առաջնորդեն Արմէն Գէորգեանի խորագրով բանաձեւուած վճիռին.
«Հայաստանը Դառնում Է Տարածաշրջանի
Ամենայետամնաց Երկիրը»:
Ըսուած է. կացութեան դիմաց հայաստանցին կ’ընտրէ արտագաղթի ճամբան: Սփիւռք(ներ)ը, որ սովորութիւն ունի ազգային հարցերու համար բողոքի ցոյցեր կազմակերպելու, որպէսզի իր մտահոգութիւնը լսուի, իրաւունք ունի՞ «հայրենասիրութիւն» խաղալու, քաղաքական վարդապետական տեսակէտներ յայտարարելու եւ լուռ մնալու այս հիմնահարցի պարագային:
Լռութիւն, որ անընդունելիին մեղսակցութիւն է, որուն համար օր մը հաւաքաբար պիտի ամչնանք:
Կրկին կարդալ խորագիրը:
Եւ յիշել Ֆրանսական յեղափոխութեան աւագ դէմքերէն Տանթոնի խօսքը կրթութեան մասին, իր 1793-ի ճառին մէջ. «Հացէն ետք, կրթութիւնը ժողովուրդի առաջնային կարիքն է»:
Չի բաւեր Սայաթ Նովա յիշել, երգել: Պէտք է լսել եւ իմանալ անոր խօսքը. «Գիր սիրէ, ղալամ սիրէ, դաւթար սիրէ»: Դպրոցէ զուրկ սերունդին ինչպէ՞ս այս ըսել, երբ դպրոցականը դպրոց չ’երթար:
Դպրոցական տարիքի սերունդի 7 տոկոսը, որ դպրոց չի յաճախեր, ինչպէ՞ս պիտի հասկնայ Սայաթ Նովայի իմաստութիւնը:
Ո՞ւր են պատասխանատուութիւնները. պետութիւն, մտաւորականութիւն եւ զանգուած:
2 յուլիս 2021, Փարիզ
