Բժիշկ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ
Լիբանանի Համազգայինի Շրջանային վարչութեան երաժշտական թեքնիք յանձնախումբը 1977-ին կազմակերպած էր «Ծնծղայ» երգչախումբը` ղեկավարութեամբ Վաչէ Պարսումեանի: «Ծնծղայ» երգչախումբը երկու տարի շարունակ լիբանանահայութեան ներկայացուց շարք մը երգահանդէսներ, որոնք պսակուեցան մեծ յաջողութեամբ: Կարգը եկած էր ձայնապնակի մը պատրաստութեան: Ուստի թեքնիք յանձնախումբը նախաձեռնեց «Արտուտիկ» ձայնապնակի պատրաստութեան: Յանձնախումբը 1979-ի սկիզբը այս աշխատանքին պատասխանատու եւ խմբավար նշանակեց երաժիշտ Ալեք Մնակեանը: Ան կազմեց ձայնապնակի երգացանկը, որ կը բովանդակէր Վարուժան վրդ. Հերկելեանի երգերը: Ալեքը իր շուրջ հաւաքեց նախապէս գոյութիւն ունեցող «Ծնծղայ» երգչախումբին անդամները եւ սկսաւ փորձերը` դաշնակի ընկերակցութեամբ Նորա Ռումեանի:
Քանի մը ամիսէն երգչախումբը պատրաստ էր: Ձայնապնակի երգերուն արձանագրութիւնը պիտի կատարուէր կիրակի օր մը, «Studio Baalbek»-ի մէջ, որ կը գտնուէր Պէյրութի Սըն էլ Ֆիլ շրջանին մէջ: Երգչախումբի փոքրիկներու ծնողներուն տեղեկացուած էր արձանագրութեան վայրը, թուականը, օրը եւ ժամը: Անոնց տեղեկացուած էր նաեւ, որ յանձնախումբէն անդամ մը` բժիշկ Կարպիս Հարպոյեան մեծ ինքնաշարժով մը պիտի հաւաքէր փոքրիկները եւ փոխադրէր զանոնք արձանագրութեան վայրը` «Studio Baalbek»:
Արձանագրութեան նախօրեակին խաղաղութիւն կը տիրէր Պէյրութի երկնակամարին վրայ: Կեանքը բնական ընթացքի մէջ էր:
Արձանագրութեան օրը` կիրակի առաւօտ կանուխ ժամը 5:00-ին, անակնկալօրէն Պէյրութ դարձեալ կրակոցներու թիրախ եղաւ` աջ ու ձախ ինկած ռումբերով եւ հրթիռներով: Կարմիր խաչի ինքնաշարժներու սուլոցները կը մրցէին ռումբերու եւ հրթիռներու ձայներուն հետ:
Արձանագրութեան համար ժամադրուած էինք ժամը 10-ին: Մեծ ինքնաշարժին վարորդը ինծի պիտի հանդիպէր ժամը 8-ին, որպէսզի երգչախումբին 40 անդամները Պէյրութէն, Պուրճ Համուտէն եւ Պէյրութի արուարձաններէն հաւաքէինք ու արձանագրութեան վայրը հասցնէինք ճշդուած ժամուն: Վարորդը իր ժամադրութիւնը յարգած էր. ան քովս հասաւ ճիշդ ժամը 8:00-ին: Մինչ այդ հրթիռարձակումներն ու հրացանաձգութիւնները մեղմացան, անոնց անախորժ եւ ականջ ծակելիք ձայները սկսան հեռանալ մեզմէ: Իմ բնակարանս հինգերորդ յարկի վրայ էր, քալելով հասայ գետնայարկ, վերելակը չէր գործեր, որովհետեւ ելեկտրական հոսանքը կտրուած էր: Վարորդը դիմաւորեց զիս, ան երիտասարդ հայ մըն էր: Որոշում պէտք էր տայի` հաւաքե՞լ փոքրիկները, թէ՞ ոչ հրաժարիլ արձանագրութենէն: Տատամսումի մէջ էի, պատասխանատուութեան հարց կար, անմիջապէս հեռախօսեցի Ալեքին եւ ուզեցի առնել իր կարծիքը: Ան պատասխանեց` ըսելով,
«Տոքթո՛ր, ես արդէն «Studio Baalbek» եմ, արձանագրութեան կազմը լրիւ ներկայ է, անոնք կը սպասեն փոքրիկներուն. մեր շրջանը` հոս, հանդարտ է, եւ խաղաղութիւն կը տիրէ. ես 15 վայրկեանէն կը միանամ քեզի եւ միասին կը հաւաքենք փոքրիկները: Աստուած կը պաշտպանէ մեզ, լաւ գործ պիտի ընենք, ես արդէն աղօթեցի, Աստուած կը լսէ զիս»:
Ալեքը 15 վայրկեան ետք քովս էր. երկուքս վարորդին հետ ճամբայ ելանք: Ճամբաները ամայի էին, երթեւեկ չկար, միայն քանի մը աճապարող ինքնաշարժներ կը սուրային աջ ու ձախ: Զարմանալի էր` բոլոր փոքրիկները պատրաստ կը սպասէին իրենց ծնողներուն ընկերակցութեամբ: Կարողացանք հաւաքել բոլորը, որոնք լաւ տրամադրութեամբ էին: Ճամբու ընթացքին ինքնաշարժին մէջ Ալեք, ըստ իր սովորութեան, մանկական մտայնութեամբ կը խօսէր եւ կը կատակէր անոնց հետ, բայց շուտով ալ կը լրջանար: Ան կատարեալ փորձ մըն ալ կատարեց եւ ժպտելով ըսաւ.
«Ապրի՛ք, տղաք եւ աղջիկներ, ձեր ճակատէն պիտի համբուրեմ հիմա»: Ան բոլորին մօտենալով համբուրեց անոնց ճակատէն ու նստաւ իր տեղը:
Արդէն հասած էինք «Studio Baalbek» ճիշդ ժամը 10-ին: Սթիւտիոն մեծ շէնքի մը գետնայարկին վրայ էր, մեծ յարկաբաժին մըն էր, օժտուած էր արձանագրութեան արդիական բոլոր կազմածներով: Արձանագրութեան պատասխանատուն պ. Ֆարիտն էր, որ յաղթանդամ, հուժկու, ճաղատ, միջին տարիքի քրիստոնեայ լիբանանցի մասնագէտ մըն էր:
Արձանագրութեան երգացանկը կազմուած էր հետեւեալ երգերէն` Արտուտիկ, Կաղանդ, Սուրբ Ծնունդ, Օրօր (վոքալիզ), Անձրեւ ու հաց, Կենդանիներու ժողով, Թիթեռնիկներ, Գարուն, Ամառ, Աշուն, Ձմեռ, Պատանեկան: Ուրեմն, ինչպէս որ նախապէս ըսի, երգերուն բառերը կը պատկանէին Վարուժան վրդ. Հերկելեանին, իսկ երաժշտութիւնը` Ալեք Մնակեանին: Ժամանած էր կանուխէն դաշնակահարուհին` Նորա Ռումեանը: Պ. Ֆարիտին հետ մեր համաձայնութիւնը չորս ժամուան արձանագրութեան հիմամբ էր, սակայն այդպէս չեղաւ, արձանագրութիւնը վեց ժամ տեւեց: Իւրաքանչիւր երգի արձանագրութեան համար խմբավարը` Ալեքը, 4-5 անգամ կրկնեց երգեցողութիւնը: Պ. Ֆարիտը եւ խմբավար Ալեքը երկուստեք բաւարարուած պէտք էր ըլլային, որպէսզի յաջորդ երգի արձանագրութիւնը սկսէր:
Շատ լաւ գործակցութիւն եւ համերաշխ աշխատանք էր, որ կը կատարուէր: Երգողները ի վերջոյ փոքրիկներ էին, սակայն` «հասուն եւ մեծցած երեխաներ»: Փոքրիկները երկու երգի արձանագրութենէ ետք 10 վայրկեան հանգիստ ունէին. այդ միջոցին ջուր կամ զովացուցիչ կը խմէին, պտուղ` պանան եւ խնձոր կ՛ուտէին եւ բաղնիք կ՛երթային: Այդ օր համբերութիւնը շնորհուած էր բոլորին, այսինքն` խմբավարին, դաշնակահարուհիին, պ. Ֆարիտին եւ մանաւանդ փոքրիկներուն: Հակառակ որ ատենը մէյ մը հեռուէն կը լսուէին հրացանաձգութեան ձայներ, աշխատանքը կ՛ընթանար շատ բնականոն ձեւով: Այդ ձայները արձանագրութեան արգելք չէին հանդիսանար: Ալեքին խմբավարութիւնը, փոքրիկներու երգեցողութիւնը, դաշնակահարուհիին նուագը եւ պ. Ֆարիտին արձանագրութիւնը կանգ չէին առներ: Ի վերջոյ ամբողջ երգացանկին արձանագրութիւնը տեղի ունեցաւ կատարեալ, որակաւոր եւ լաւ մակարդակով: Բոլորը գոհ էին, գոհ էի, նաեւ ես` որպէս պատասխանատու ամբողջ աշխատանքին. գոհ էի, որովհետեւ արձանագրութիւնը վերջացած էր յաջողութեամբ, եւ մանաւանդ կ՛ուզէի փոքրիկները շուտով եւ ապահով հասցնել իրենց ծնողներուն:
Կէսօրէ ետք ժամը 4:30-ին դուրս եկանք կեդրոնէն, վարորդը մեզ կը սպասէր` նստած ինքնաշարժին մէջ: Շուտով բարձրացանք ինքնաշարժ: Ես եւ Ալեքը, Աստուծոյ օրհնութեամբ, առանց վտանգի եւ փորձանքի փոքրիկները յանձնեցինք իրենց ծնողներուն:
Այսպէս իրականացաւ 12 երգերու արձանագրութիւնը: Արկածախնդրութիւն մըն էր այդ անապահով օրը նման աշխատանք մը իրագործելը: Փոքրիկները եւ ծնողները արժանի էին մեծ գնահատանքի: Փոքրիկները այդ օր «մեծ» էին, անոնք շատ լաւ գիտէին իրենց կատարած գործին մեծութիւնն ու կարեւորութիւնը: Գիտէին, որ իրենց գեղեցիկ ձայնով այդ երգերը պիտի ունկնդրուէին հազարաւոր հայերու կողմէ: Հայ երգը պիտի տարածուէր եւ մտնէր հայ տուներէ ներս:
Երգերուն արձանագրութենէն ետք պատրաստուեցաւ ձայնապնակին շապիկին նկարը: Պէյրութահայ հանրածանօթ նկարիչ Վարուժան Սէթեան փոքրիկներուն խմբային նկար մը առաւ Լեռնալիբանանի անտառապատ շրջանի մը մէջ: Այդ նկարահանումն ալ տեւեց մէկ ժամ:
Ձայնապնակը կոչուեցաւ «Արտուտիկ, մանկապատանեկան երգեր»: Ան հրատարակուեցաւ Լիբանանի Համազգայինի Շրջանային վարչութեան կողմէ:
Մոնրէալ, 29 մարտ 2021
