Փորձեցէք Գիշերները Քնանալ

ՀՐԱԿ ԱՒԵՏԱՆԵԱՆ

Սիրելինե՛ր,

Այս բաց նամակը կը գրեմ, մինչ թոքերս առողջ կերպով չեն աշխատիր եւ իրենց կենսաբանական պաշտօնը լաւապէս ու բնականոն ձեւով չեն կատարեր: Այժմ կը շնչեմ քիթէս անցած խողովակներու ճամբով` կապուած թթուածին (օքսիժէն) արտադրող մեքենայի մը:

Այո՛, վարակուած էի «Քորոնա» ժահրով: Դժբախտաբար մարմինս չկրցաւ դիմադրել անոր: Գրեթէ շաբաթուան մը համար կարիք ունեցայ հիւանդանոցային խնամքի ենթարկուելու: «Քորոնա»-ի պատճառած բարդութիւնները տակաւին կը շարունակեն ազդել առողջութեանս եւ շնչառութեանս վրայ, բայց օրէ օր թոքերս յառաջդիմութիւն ու բարելաւում կ՛արձանագրեն:

Որոշեցի գրել, նախ ըսելու համար, որ ամօթ չէ վարակուիլը, հիւանդանալը կամ նոյնիսկ ֆիզիքական անկում մը ապրիլը: Ամչնալու կամ թապույի նիւթ պէտք չէ ըլլայ «Քորոնա»-ն: Կամայ թէ ակամայ «Քորոնա»-ն այսօր մեր իրականութեան մաս կը կազմէ եւ գաղտնի, արագ եւ սրիկայաբար կեանքեր կը խլէ: Յարգի կեանքեր: Սիրելի մարդիկ:

Բարեբախտաբար եւ հազար փառք Աստուծոյ, ես այսօր կա՛մ, ողջ եմ, պինդ եմ, կայուն եմ: Բայց ուրիշները` ո՛չ: Խօսուն ու սարսափելի թիւերը ձեր դիմացն են: Գաղութիս մէջ կա՞յ մէկը, որ ընտանեկան պարագայ, դրացի, բարեկամ եւ կամ ծանօթ մը չկորսնցուց «Քորոնա»-ին իբրեւ հետեւանք: Մեզմէ ոչ մէկը այս վտանգէն զերծ է:

Չկարծէք, թէ լաւ գործ կամ ապահովագրական լաւագոյն ծրագիր ունենալը բան կը փոխէ: Հիւանդանոցները լեցուն են: Բառացիօրէն` տեղ չկայ: Երբ կ՛ըսեմ հիւանդանոցը գիշերեցի, չկարծէք, թէ սենեակ կամ անկողին ունէի: Բուժման ամբողջ տեւողութեան մնացի շտապ օգնութեան բաժնի միջանցքներուն մէջ` անուաւոր սայլակառքի մը վրայ: Ուրիշներ` աթոռի վրայ, իսկ նոր հասնողները` ոտքի, մինչեւ աթոռ կամ սայլ մը դասաւորուի:

Բժշկական կազմը` յոգնած, սպառած, նոյնիսկ մաշած է: Այնքա՜ն հիւանդ կայ, որ իրապէս ժամանակ չունին բոլորին հասնելու եւ կամ բաւարար ուշադրութիւն դարձնելու իւրաքանչիւր հիւանդի: Հիւանդանոցները այլեւս այդ վայրերը չեն, ուր կ՛երթանք եւ ապահով ձեռքերու մէջ կ՛ըլլանք: Ո՛չ: Խառնիճաղանճ է վիճակը, ուր ժամը նոր` հիւանդը նոր: Քաոսային կացութիւն մը կը տիրէ:

Մոռցէք ցաւերը եւ գիշերները փորձեցէք քնանալ, երբ հերթաբար Կարմիր խաչի հիւանդատարներ կու գան նոր պարագայով մը` Շտապ օգնութեան բաժանմունք: Լսեցէք անոնց ընտանիքներուն վախն ու խուճապը: Լսեցէք անոնց լացն ու պոռչտուքը, երբ հիւանդանոցը մերժէ հիւանդը ներս առնել` ոչ թէ որովհետեւ այլեւս բացարձակապէս տեղ չմնաց (որ այդպէս է), այլ որովհետեւ հիւանդը արդէն մուտքին մահացած է:

Փորձեցէք քնանալ գիշերները, երբ ձեր քովի հիւանդը գրեթէ կիսամեռ վիճակի մէջ է: Իսկ յաջորդ օրը` անոր մարմինը չկայ: Բժիշկը կ՛ըսէ` տեղափոխեցին զինք, բայց դուն արդէն տեսար, որ մարմինը մեռելի յատուկ ճերմակ պատեանով մը ծածկեցին, բայց չտեսնել ձեւացուցիր:

Փորձեցէք քնանալ գիշերները, երբ ականատես կ՛ըլլաք, թէ` թթուածինի մեքենայի անբաւարար թիւին պատճառով բժիշկը պէտք է դժուար որոշում տայ եւ անջատէ հիւանդներէն մէկուն մեքենան, որպէսզի ուրիշի մը կեանքը փրկէ:

Փորձեցէք քնանալ գիշերները, նոյնիսկ երբ այլեւս տուն վերադարձած էք` ուշադի՛ր, կռնակնիդ շիտակ, եւ փորձեցէք անտեսել, մոռնալ կամ գէթ մտահան ընել հիւանդանոցին հոգեբանական խոցն ու վախը: Փորձեցէք քնանալ գիշերները…

Տարեկիցնե՛րս,

Թուլութեամբ չվերաբերինք «Քորոնա»-ին հետ: Չփորձենք ճարպիկութիւններ ընել եւ յայտարարուած ուղեգիծերէն դուրս ելլել: Մի՛ ըսէք` «Երիտասարդ ենք, բան չ՛ըլլար»: «Քորոնա»-ն տարիք չի ճանչնար: Ահա՛ ես:

Իսկ երէցներու պարագան շատ աւելի վատ է ու վտանգաւոր: Հաւատացէ՛ք, չէք ուզեր ձեր հայրերն ու մայրերը, մեծ մայրերն ու մեծ հայրերը այդ վիճակին մէջ տեսնել: Անոնց համբերութիւնը կրնայ հատնիլ, եւ օրէ օր` ապրելու յոյսերն ալ:

Ամէնէն վատ բաժինը մահուան գաղափարն է: Մահ` ընտանիքէ հեռու եւ սիրելիներէ բաժնուած: Բայց եկէք մահուան փոխարէն կեանքի մասին մտածենք:

Բժիշկներէն մէկը բացատրեց, որ ես ուրիշներէն շատ աւելի արագ դուրս եկայ հիւանդանոցէն, որովհետեւ, անկախ երիտասարդ տարիքէս, թոքերս համեմատաբար աւելի առողջ են չծխելուս պատճառով: Անոր համար կ՛աղաչեմ ձեզի, եկէք հրաժարեցէք ծխախոտէն: Իրապէս անիկա մահը կ՛արագացնէ: Երբ առողջանամ ու կարենամ սովորականին նման ճամբան քալել, եւ պատահաբար հանդիպինք, մի՛ նեղուիք, երբ խնդրեմ, որ ծխախոտը մարէք: Ձեզ սիրելուս պատճառով պիտի ըսեմ: Թոյն է, որ կը ծխէք:

Ընկերնե՛ր,

Հիւանդանոցին մէջ հիւանդներուն մէկ կարեւոր մասը հայեր էին: Իրարմով կը մխիթարուէինք: Հայերէն կը խօսէինք: Բայց մեր փոքրիկ գաղութին համար այս թիւերը շատ մեծ են:

Մեր գաղութը, մեր ընտանիքները, մեր միութիւնները, մեր եկեղեցիները, մեր ազգը մեզի պէտք ունի: Մեզի ո՛ղջ պէտք ունի: Մեզի առո՛ղջ պէտք ունի: Բոլորի՛ս պէտք ունի` մեծ ու պզտիկ:

Տղա՛ք,

Կը ցաւիմ, երբ տակաւին կը լսեմ, որ շատեր չեն հաւատար «Քորոնա»-ի, երբ կ՛ըսեն` «Միջազգային սուտ մըն է», «Քոնսփիրըսի է» կամ «Պետութիւնը դիտմամբ թիւերը կը բազմապատկէ»: «Քորոնա»-ն սուտ չէ, անիկա մարդկութեան նորօրեայ պատմութեան աղէտն է:

Սթափի՛նք: Մեր դիմակները դնենք, մեր ձեռքերը լուանք եւ ֆիզիքական հեռաւորութիւնը յարգենք: Կասկածով չնայինք պատուաստներուն: Անոնք եղած են օգնելու մեզի: Իրարու հանդէպ քաղաքավար եւ համբերատար ըլլանք: Մեզմէ իւրաքանչիւրը իր հոգերը, ցաւերը, հիւանդութիւնները եւ սուգը ունի: Օրերը լաւ չեն: Իրականութեան մէջ` շատ դժուար են: Բայց ամուր մնանք: Իրարու օգնութեան հասնինք: Իրարու մասին մտածենք: Իրարու լաւագոյնը ցանկանք: Կեանքը շատ կարճ է: Միասին յաղթահարենք այս փուլը:

5 փետրուար 2021