Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Երկրագունդէն դիտուած, մեզմէ ամէնէն փայլուն թուող մոլորակը արուսեակն է: Անոր կը յաջորդէ մեր արեւային դրութեան մեծագոյն մոլորակը, Լուսնթագ: Սակայն 6 հոկտեմբերի գիշերը Հրատ մոլորակն է, որ այդ երկրորդ կարգը խլեց Լուսնթագէն` դառնալով Արուսեակի կողքին երկրորդ ամէնէն փայլուն մոլորակը: Անիկա այնքան փայլուն էր, որ կարգ մը շրջաններէ կարելի էր զայն տեսնել պարզ աչքով:
Ահա 15 տարիներէ ի վեր Հրատը այսքան չէր մօտեցած մեր մոլորակին: Այս ձեւով, 6 հոկտեմբերին անիկա կը գտնուէր երկրագունդէն «միայն 62,5 միլիոն քմ հեռաւորութեան վրայ: Երեքշաբթի գիշեր, երկինքին մէջ ամէնէն փայլուն երեք մարմինները լուսինը, արուսեակը եւ Հրատն էին: Այս երեւոյթը կը բացատրուի «հակադրութիւն» կոչուած ուրիշ երեւոյթով մը, որ տեղի կ՛ունենայ ամէն 26 ամիսը անգամ մը: Հրատ մոլորակի այս «հակադրութեան» շրջանը սկսաւ սեպտեմբերի վերջաւորութեան եւ անիկա պիտի ամբողջանայ երեքշաբթի, 13 հոկտեմբերին: Այս հակադրութիւնը տեղի կ՛ունենայ, երբ Հրատ մոլորակը կը գտնուի մէկ գիծի վրայ` երկրագունդին եւ արեւուն հետ:
Հրատին եւ երկրագունդին միջեւ հեռաւորութիւնը կը տարուբերի 56 միլիոն քմ-էն 400 միլիոն քմ, երբ Հրատն ու երկրագունդը կը գտնուին արեւուն հակառակ կողմերը, նոյն գիծին վրայ: Սակայն նոյնիսկ երբ Հրատը երկրագունդին ամէնէն մօտը կ՛ըլլայ, այսինքն` 56 միլիոն քմ հեռու, այս հեռաւորութիւնը հաւասար է երկրագունդէն լուսին հեռաւորութեան 140 անգամին:
***
Հակառակ անոր որ այս տարի ամբողջ աշխարհը մտազբաղ էր եւ իր աշխատանքները կեդրոնացուցած «Քովիտ-19» ժահրին դէմ պայքարելուն վրայ, անցեալ ամիսները հարուստ եղան Հրատի նուաճումի աշխատանքներով: Այս ձեւով, 30 յուլիս 2020-ին ՆԱՍԱ-ն դէպի Հրատ ուղարկեց «Մարս 2020» պատգամաւորութիւնը, որ կ՛ընդգրկէր «Փըրսը վերընս» կոչուած «Ռովըր» անջրպետամեքենայ մը: Ան օժտուած էր տարբեր գործիքներով, 23 տեսախցիկներով (քամերա), լէյզըրներով, երկու «ականջներով» եւ այլն` փնտռելու համար հին եւ փոքր կեանքի հետքեր կարմիր մոլորակին վրայ: Անոր գլխաւոր նպատակն է հասկնալ Հրատի մակերեսին երկրաբանական եւ քիմիական բաղադրութիւնները եւ վերադարձին հետը բերել մոլորակի հողէն նմուշներ: Այս անջրպետամեքենան պիտի իջնէ Հրատի Ժեզերօ հրաբերանին մէջ` 18 փետրուար 2021-ի թուականին շուրջ:
«Մարս 2020»-ի կողքին ամրան ընթացքին ուրիշ երկու նման պատգամաւորութիւններ ղրկուեցան Հրատ: Արաբական Միացեալ Էմիրութիւնները ղրկեցին «Հոփ» պատգամաւորութիւնը` ուսումնասիրելու համար Հրատի մթնոլորտն ու կլիման, մինչ Չինաստան ուղարկեց «Թիանուեն-1» պատգամաւորութիւնը, որուն պաշտօնը նոյնպէս Ժեզերօ հրաբերանին մէջ կեանքի հետքեր փնտռելն է:
Պէտք է յիշեցնել, թէ Հրատի վրայ կեանքի պայմանները շատ դժուար են: Հոն մթնոլորտը կազմուած է 95,32 առ հարիւր քարպոն տայոքսայտով, իսկ թթուածին շատ քիչ քանակով գոյութիւն ունի (0,13 առ հարիւր):
Հրատի վրայ միջին ջերմաստիճանը -53 աստիճան է. սակայն օրուան եւ գիշերուան միջեւ անիկա կրնայ մեծ տարբերութիւններ արձանագրել` հասնելով 50 աստիճանի: Սակայն Հրատը միշտ այս սառած աշխարհը չէր: Սկզբնական շրջանին` չորս միլիառ տարիներ առաջ, անիկա հաւանաբար ունեցած է երկրագունդի մթնոլորտին նմանող մթնոլորտ մը, կազմուած` թեթեւ կազերէ (հիլիոմ եւ հայտրոճին): Սակայն որովհետեւ անոր քաշողական ուժը շատ թեթեւ է, ան չէ կրցած այդ կազերը պահել իր մթնոլորտին մէջ, հետեւաբար անոնք սփռուած են անջրպետին մէջ: Իր կազմուելէն հազիւ մէկ միլիառ տարի ետք, Հրատի այս սկզբնական մթնոլորտէն գրեթէ ոչինչ մնացած էր:
Սակայն հակառակ ասոր, գիտնականները կը յուսան, որ լիճերու դրութիւն մը տակաւին կրնայ գոյութիւն ունենալ, մխրճուած` հողին մէջ, միլիոնաւոր, նոյնիսկ միլիառաւոր տարիներէ ի վեր: Ճիշդ է, որ այս ստորերկրեայ լիճերուն հասնիլը շատ դժուար կրնայ ըլլալ, սակայն անոնք ամէնէն յարմար տեղն են Հրատի վրայ փնտռելու կեանքի գոյութեան հետքեր: Վերջապէս չմոռնանք, որ երկրագունդին վրայ կեանքը սկիզբը յայտնուած է ջուրին մէջ:
Հրատի Մասին
Որովհետեւ Հրատ մոլորակը կարմիր փոշիով ծածկուած է, անիկա կոչուած է նաեւ կարմիր մոլորակ:
Հրատ մոլորակին վրայ տարին կը տեւէ երկու անգամ աւելի երկար, քան երկրագունդին վրայ:
Երկրագունդէն մինչեւ Հրատ հասնելու համար անջրպետանաւ մը կը կատարէ 6-11 ամսուան ճամբորդութիւն:
Գիտէի՞ր, թէ Հրատ մոլորակը ունի երկու փոքրիկ լուսիններ:
Հրատ մոլորակին վրայ կրնաս երեք անգամ աւելի բարձր ցատկել, քան երկրագունդին վրայ:
Հրատի վրայ կը գտնուի 25 քմ բարձրութիւն ունեցող Օլիմփուս Մոնս հրաբուխը: Ան Էվերեսթէն 2,5 անգամ աւելի բարձր է: Այս ձեւով, ան կը նկատուի մեր ամբողջ արեգակնային համակարգին ամէնէն բարձր լեռը:
Ժամանց
