50 Տարի Առաջ (24 Յունուար 1970)
Հետաքրքրական
– Ծիծեռնակները երկար ապրող թռչուններ են: Սովորաբար քառասուն տարի կ՛ապրին:
– Միացեալ Նահանգներու երրորդ նախագահը` Թոմաս Ճեֆըրսըն, հնարած է ձեռնակառքը եւ այսօրուան արագաչափին նախահայրն է:
– Մեքսիքայի Թիլթեփեկ փոքրիկ քաղաքին բոլոր բնակիչները կա՛մ կոյր կը ծնին եւ կա՛մ շուտով կը կորսնցնեն իրենց տեսողութիւնը: Գիտնականները մինչեւ այսօր չեն կրցած բացատրել այս երեւոյթը:
– Անցեալ տարի, նոյեմբերի եւ դեկտեմբերի ընթացքին, Անգլիոյ մէջ 18 նորածիններու ծնողներ իրենց զաւակները մկրտած են Քենետի անունով` ի յիշատակ Միացեալ Նահանգներու սպաննուած նախագահ Ճոն Քենետիի:
– Փարիզի պանդոկատէրերը նկատած ըլլալով, որ ամէն ամիս հարիւրէ աւելի այրեր ու կիներ պանդոկներէն կը մեկնին առանց իրենց հաշիւները վճարելու, որոշած են այսուհետեւ կանխիկ գանձել հաշիւները:
– Եւրոպայի երկիրներէն ամէնէն շատ հարիւր տարեկանէն վեր բնակիչ ունեցող երկիրը Ֆրանսան է: Սակայն ամբողջ աշխարհի մէջ առաջինը կու գայ Ռուսիան:
– Ներկայիս Միացեալ Նահանգներու մէջ կան 214 միլիոն ձայնասփիւռի գործիքներ, այսինքն ամէն մէկ ամերիկացի, մանուկներն ալ միասին հաշուելով, մէկէ աւելի ձայնասփիւռ ունի:
– Աշխարհի ամէնէն մեծ նամակադրոշմը հրապարակ ելած է Չինաստանի մէջ, 1928-ին: Բարձրութիւնը 10 սանթիմեթր էր, իսկ լայնութիւնը` 13,5 սանթիմեթր:
– Պատկերազարդ առաջին գիրքը լոյս տեսած է Քրիստոսէ հազար հինգ հարիւր տարի առաջ, Եգիպտոսի մէջ: Գիրքին անունն էր` «Մեռելներու գիրքը»:
– Ներկայիս Անգլիոյ մէջ կան եօթը հարիւր հազար մարդիկ, որոնք կը քնանան այլեւս չգործածուող երկաթուղիի հին վակոններու մէջ:
– Քրիստոսէ երեք հազար հինգ հարիւր տարի առաջ Փաքիստանի մէջ կար Տարօ անունով քաղաք մը, որուն տուներէն շատերը ունէին խոհանոց, բաղնիք եւ տաք ջուրով լողալու աւազան:
– Նիւ Եորքի նաւահանգիստէն դուրս գտնուող Ազատութեան արձանը շինուած է ֆրանսացիներու կողմէ: Նուիրուած է ամերիկացիներուն, անկախութեան համար իրենց մղած յաղթական պայքարին առիթով:
– Ճափոնի մայրաքաղաք Թոքիոն աշխարհի ամէնէն բազմամարդ քաղաքն է: Բնակչութեան թիւը տասնմէկ միլիոն չորս հարիւր հազար է:
– Աշխարհի վրայ մօտաւորապէս 350 գործօն հրաբուխներ կան: Անոնց կէսը կը գտնուի Խաղաղական ովկիանոսի կղզիներուն մէջ:
– Ոսկիին գոյնը միշտ ալ ոսկեգոյն չէ: Զանազան ձեւերու մէջ զուտ ոսկին կրնայ ըլլալ կանաչ, կարմիր, կապոյտ կամ մոխրագոյն:
– Անգլիական օրէնքով, անձնասպանութիւն փորձողը կը պատժուի այնպէս, ինչպէս ուրիշ մէկը սպաննել փորձողը:
– Աշխարհի ամէնէն մեծ կոչնակը կը գտնուի Մոսկուայի մէջ: Կը կշռէ 80 թոն: Կը կոչուի Ցարկոլոկոլ:
– Լուսինը Երկրէն հեռու է 385 հազար քիլոմեթր: Արեւէ` 150 միլիոն քիլոմեթր:
– Յաճախ հրաբուխէ մը ժայթքած լաւան այնքան թանձր կ՛ըլլայ, որ ներքին մասը քսան տարի տաք կը մնայ:
– Պրազիլիոյ Սանթոս քաղաքի բանտը շատոնց բերնէ բերան լեցուած ըլլալուն` իշխանութիւնները որոշած են բանտարկեալներուն մէկ մասը փոխադրել ծովեզերք խարսխած անգործածելի նաւու մը մէջ:
– Կրինլանտը կը գտնուի հիւսիսային բեւեռին մօտերը եւ մեծ մասամբ սառոյցով ծածկուած է: Ունի չորս հարիւր տեսակ ծաղիկներ, որոնք կ՛աճին ծովեզերեայ շրջաններուն մէջ:
Թերթերու Տպաքանակը
«Թայմզ» վիճակագրական տուեալներ կը հայթայթէ աշխարհի կարեւորագոյն թերթերու մասին: Տուեալները ձեռք ձգուած են լրագրողներէ բաղկացած խմբակի մը կողմէ, որ այս ուղղութեամբ մանրակրկիտ հետազօտութիւն մը կատարած է:
Լոնտոնի «Տէյլի Միրըր» օրաթերթին տպաքանակը հինգ միլիոն է, «Տէյլի Էքսփրես»-ինը` չորս միլիոն:
Նիւ Եորքի մէջ միայն մէկ թերթ կայ, որ երկու միլիոնէ աւելի տպաքանակ ունի: Անիկա «Նիւ Եորք Տէյլի Նիուզ»-ն է, իսկ հանրահռչակ «Նիւ Եորք Թայմզ»-ինը ընդամէնը 900 հազար է:
Ինչպէ՞ս բացատրել անգլիական եւ ամերիկեան թերթերու տպաքանակին միջեւ գոյութիւն ունեցող տարբերութիւնը: Հետեւեալ ձեւով: Անգլիական մամուլը կեդրոնացած է Լոնտոն, ուրկէ կ՛առաքուի երկրին զանազան քաղաքները, իսկ ամերիկեանը համաչափ պատկեր մը կը պարզէ: Օրինակ` Շիքակոյի, Ֆիլատելֆիոյ եւ Լոս Անճելըսի մէջ գոյութիւն ունին օրաթերթեր, որոնց տպաքանակը գրեթէ կը հասնի Նիւ Եորքի թերթերու տպաքանակին:
Խորհրդային մամուլը եւս ընդհանրապէս կեդրոնացած պատկեր մը կը ներկայացնէ, քանի որ մեծ թիւ ներկայացնողները լոյս կը տեսնեն Մոսկուայի մէջ: Ինչ կը վերաբերի անոնց տպաքանակին` իսկապէս աստղաբաշխական է: Այսպէս, «Իզվեստիա»` ութ միլիոն վեց հարիւր հազար, «Պիոներսկայա Փրաւտա»` ութ միլիոն երկու հարիւր հազար, «Կոմսոմոլսկայա Փրաւտա»` եօթը միլիոն երկու հարիւր յիսուն հազար:
Խիստ կեդրոնացած է նաեւ ճափոնական մամուլը: Ոչ միայն Ճափոնի, այլեւ ամբողջ Ասիոյ մէջ տպաքանակի մրցանիշը կը կոտրէ «Ասահի Սիմպու» օրաթերթը, որ լոյս կը տեսնէ առաւօտուն 5.500.000, առաւել` 3.600.000 երեկոյեան, այսինքն` ինը միլիոն հարիւր հազար օրինակով: Եւ ասիկա միակը չէ, քանի որ «Եոմիւրի Սիմպու» եւս լոյս կը տեսնէ առաւօտուն հինգ միլիոնէ աւելի օրինակ, իսկ երեկոյեան` երկուքուկէս միլիոն թիւով:
Հետաքրքրական են Ճափոնի վիճակագրական տուեալները` թերթ կարդացողներու մասին: Թերթ կը կարդան ուսանողներու 90 տոկոսը, պաշտօնեաներու 73 տոկոսը, ուսուցչական ասպարէզ ընդգրկածներու 68 տոկոսը, բժիշկներու 65 տոկոսը եւ այլն:
Հակառակ բնակչութեան իր մեծ թիւին, Հնդկաստան այսքան փայլուն պատկեր չի ներկայացներ, հակառակ այն իրողութեան, որ 11.000 թերթ լոյս կը տեսնէ: Ասոնցմէ ոչ մէկը 200 հազարէ աւելի ընթերցող ունի: Հնդկաստանի մէջ գրել-կարդալ գիտցող հազար անձի բաժին կ՛իյնայ 153 օրաթերթ:
Միջին Արեւելքի պատկերը հետեւեալն է: Ի բաց առեալ «Ահրամ» եւ «Ախպար» (Գահիրէ) օրաթերթերը, որոնց տպաքանակը մօտ 250.000 է, մնացածները լոյս կը տեսնեն սահմանափակ թիւով: Իրաքի, Յորդանանի, Լիբանանի, Սուրիոյ մէջ թերթերը ընդհանրապէս առաւելագոյնը 20 հազար օրինակով կը հրատարակուին:
Ափրիկեան մամուլը դեռ երիտասարդ է: Եթէ Ալճերիա, Մարոք եւ Թունուզ ունին քիչ տպաքանակով աւելի շատ օրաթերթ, Ափրիկէի միւս երկիրները շատ աւելի ետ կը մնան թիւի եւ տպաքանակի տեսակէտով:
Եւրոպայի մեծագոյն օրաթերթերէն է Համպուրկի «Պիլտ Ցայթունկ»-ը, որ օրական լոյս կը տեսնէ չորս միլիոն տպաքանակով: Միլանոյի «Քոռիեռէ Տելա Սեռա»-ն եւ Թորինոյի «Սթամփա»-ն, որոնք կը պատկանին «Ֆիաթ» ընկերութեան, ունին կէս միլիոնի տպաքանակ, ինչ որ պատկառելի թիւ մը կը նկատուի Իտալիոյ համար:
Շուէտի մէջ երեք օրաթերթեր լոյս կը տեսնեն իւրաքանչիւրը 400.000-է աւելի թիւով, իսկ Յունաստանի մէջ ոչ մէկ թերթ 150.000-է աւելի ընթերցող ունի: Գրեթէ նոյն պատկերը կը ներկայացնէ Սպանիա, ուր Մատրիտի «Ա.Պ.Ս.» օրաթերթը լոյս կը տեսնէ շուրջ 200.000 օրինակով:
Ֆրանսայի մէջ, բացի «Ֆրանս Սուար»-էն եւ «Փարի Մաչ»-էն, ոչ մէկ թերթ մէկ միլիոնէ աւելի տպաքանակ ունի: Յատկանշական է, որ վերջին տարիներուն գաւառական մամուլը մեծ զարգացում արձանագրած է: Այսպէս, «Ուեսթ Ֆրանս» ունի 700.000, իսկ «Լը Փրոկրէ Տը Լիոն»` 520.000 տպաքանակ:
Ք.