Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
50 տարիներ առաջ Նիլ Արմսթրոնկ իր ոտքը կը դնէր լուսինին վրայ: Այս պատմական քաջագործութիւնը կարելի պիտի չըլլար` առանց Մարկարեթ Համիլթոնի:
1963 թուականին 27 տարեկան Մարկարեթ Համիլթոն կ՛ընդունուի Մասաչուսեց ինսթիթիւթ օֆ թեքնոլոճի` ՏՀԹ-ի գիտաշխատանոց: Հոն մասնագէտները կ՛աշխատին ՆԱՍԱ-ի դէպի լուսին ճամբորդութեան «Ափոլլօ» ծրագրին հրթիռներուն համակարգիչի դրութեան վրայ:
Իր խմբակին հետ Մարկարեթ պէտք է մտածէ գտնելու միջոց մը` առաջքը առնելու այս սխալներուն, որոնք կրնան յառաջանալ մօտ ատենէն իբրեւ փորձ դէպի լուսին ղրկուելիք, ոչ բնակուած անջրպետանաւի մը մէջ: Հրթիռը կը սկսի իր թռիչքը… եւ խանգարումը մը տեղի կ՛ունենայ: Մարկարեթի ստեղծած համակարգչային ծրագիրը անմիջապէս գործի կ՛անցնի, եւ հրթիռի համակարգիչը դարձեալ կը բանի: Այս ամէնը կարելի կ՛ըլլայ միայն 72 քիլօօքթեթ յիշողութեամբ մը, այսինքն հազարաւոր անգամներ նուազ հզօր` քան ներկայի շարժական համակարգիչ մը…
«Ափոլլօ»-ի այս ծրագրին ծիրէն ներս ՆԱՍԱ կը նախատեսէ մարդով թռիչքներ ղրկել դէպի մեր բնական արբանեակը: Փորձերը կը կատարուին իսկական չափով նմուշներու վրայ: Մարկարեթ կը դառնայ այդ խմբակին պատասխանատուն. այս հեղինակաւոր պաշտօնը նոյնիսկ ներկայիս հազուադէպօրէն կը տրուի կնոջ մը:
Կը պատահի, որ գործի ժամերուն Մարկարեթ իրեն հետ գիտաշխատանոց կը բերէ իր 4 տարեկան աղջնակը` Լորըն: Օր մը փոքրիկ աղջիկը կը մտնէ անջրպետանաւի նմուշին մէջ եւ կը սկսի խաղալ ստեղնաշարին հետ: Երբ ան կը սեղմէ նախայարձակումի կոճակը մեքենան յանկարծ կը դադրի աշխատելէ:
Մարկարեթի համար ասիկա մեծ յայտնաբերում մը կ՛ըլլայ. աստղանաւորդները կրնան նոյն սխալը գործել: Երբ ան այս հարցը կը փոխանցէ ՆԱՍԱ-ի, ՆԱՍԱ-ն ենթադրութեան կարեւորութիւն չի տար` ըսելով, որ իր մարդիկը չեն կրնար սխալիլ…
Հետեւաբար Մարկարեթ սրբագրութեան միջոց մը չ՛անցըներ անջրպետանաւի համակարգիչին մէջ:
***
1968-ին, անջրպետին մէջ թռիչքի մը ընթացքին «Ափոլլլօ 8»-ի աստղանաւորդներէն մէկը փոքրիկ Լորընին կատարած սխալը կը կրկնէ… ՆԱՍԱ անմիջապէս կը դիմէ Մարկարեթի: 9 ժամուան ճիգերէ ետք դէպի անջրպետամեքենայ ղրկուած նոր տեղեկութիւնները թռիչքը կը փրկեն: Լուսինին հասնիլը այնուհետեւ իրագործելի կը թուի:
20 յուլիս 1969-ին «Ափոլլօ 11» անջրպետանաւը կը բաժնուի հրթիռէն: Դէպի լուսին էջքը կը սկսի: Երբ յանկարծ խուճապը կը տիրէ… լուսնի մակերեսին դպնալէ երեք վայրկեան առաջ համակարգիչը կանգ կ՛առնէ, եւ ահազանգը կը հնչէ: Սակայն Մարկարեթ նախատեսած էր ամէն տեսակի խանգարումներ եւ համակարգիչը օժտած` պէտք եղած ծրագիրներով: Անջրպետանաւի համակարգչային դրութիւնը կը տոկայ… Արմսթրոնկ եւ Ալտրին կրնան վերջապէս իրենց ոտքերը դնել լուսնի մակերեսին վրայ: «Մարդկութեան համար փոքրիկ քայլ մը», որ կարելի եղած է Մարկարեթ Համիլթոնի համակարգիչի լեզուի ծրագիրներուն:
Անհաւատալի, Բայց Իրա՛ւ
– Գիտնականները կ՛ենթադրեն, թէ շանաձուկերը գոյները չեն զանազաներ:
– Յունաստանի առաջին Ողիմպիական խաղերուն ընթացքին մարզիկները պանիրով կարկանդակ կ՛ուտէին:
– Մեր մարմնին մէջ գոյութիւն ունին մօտաւորապէս չորս միլիոն քրտինքի գեղձեր:
– Գոյութիւն ունի երգչախումբ մը, որ կը գործածէ ինքնաշարժի կտորներէ շինուած երաժշտական գործիքներ:
– Աշխարհի վրայ գոյութիւն ունին աւելի քան 1900 միջատներու տեսակներ, որոնք կ՛ուտուին:
– Մեծ կոկորդիլոսները կրնան ապրիլ աւելի քան մէկ տարի` առանց ուտելու:
– Աստղանաւորդ մը կրցաւ ռատիոժամի յայտագիր մը ներկայացնել անջրպետէն:
– Կարգ մը խոզեր ունին գանգուր մազեր:
– Համալսարանական ութ ուսանողներ մասնակցեցան ձմերուկ ուտելու մրցումի մը` երկու ասիական փիղերու դէմ… մարդ արարածները պարտուեցան:
– Գիտնականները կը մտածեն, որ կարգ մը մոլորակներու վրայ ապակի կ՛անձրեւէ:
– Հիւսիսային Քորէայի մէջ ոճիր կը համարուի ճինզ տաբատ հագուիլը:
– Չինաստանի մէջ աւելի քան 30 միլիոն անձեր կ՛ապրին քարայրներու մէջ:
– Աղաւնիները կրնան իրենք զիրենք ճանչնալ հայելիին մէջ:
– Մենք օրական մօտաւորապէս մէկ ժամ կ՛անցընենք ծամելով:
– Նորածիները արցունք չեն արտադրեր, երբ կու լան:
– Կորիլանները կը քնանան բոյներու մէջ:
– Կարգ մը թիթեռնիկներ կը խմեն կրիաներուն արցունքները:
– Ամէնէն կարճ օդանաւային թռիչքը կը տեւէ միայն երկու վայրկեան:
– Ներկայի մեր բջիջային հեռաձայները շատ աւելի հզօր են, քան` այն համակարգիչները, որոնք գործածուած են աստղանաւորդները լուսին ղրկելու գործողութիւններուն ընթացքին:
– Միացեալ Նահանգներու Սան Ֆրանսիսքօ քաղաքին մէջ 3D տպագրութեան ընկերութիւն մը կրցաւ տուն մը «տպել» 24 ժամէն:
Ժամանց
