Կանոնը Եւ Բացառութիւնը
Հին սերունդները իրենց կեանքի գիրքը կը փակեն` նոր սերունդներուն կտակելով ո՛չ թէ մեղր ու կարագով ծեփուած երգեր, այլ` անաւարտ եւ կիսաւարտ գործեր միայն:
Նորերուն կը մնայ աւարտել, գոնէ` ձգտիլ աւարտել, ինչ որ հիները ո՛չ կրցան, ո՛չ ալ ժամանակ ունեցած են աւարտելու: Բոլոր ժամանակներու բոլոր սերունդներուն ճակատագիրն է ասիկա` ձգտիլ հասնիլ անհասանելիին եւ նուաճել աննուաճելին: Այսինքն` երազել, ծարաւիլ ու տենչալ, բայց չտիրանալ, ինչպէս պիտի ըսէր «Երազ օրեր»-ու մեծ երազողը` Լեւոն Շանթ:
Երիտասարդներէն մեր առաջին պահանջն է, ուրեմն, ջանալ իրականացնել երազը, բայց վախճան մը չնկատել ասիկա, այլ` նկատել հանգրուան մը միայն: Որովհետեւ այն սերունդը, որ իրականութեան կը կառչի լոկ կամ բաւարար կը համարի հանգրուանը, արժանի չէ իր կոչումին եւ առաքելութեան: Հոն, ուր կանգ կ՛առնէ երազը, այսինքն` հասնելու ձգտումը, հոն կանգ կ՛առնէ նաեւ յառաջդիմութիւնը:
Երկու տեսակ ողբերգութիւն կայ, կը գրէր փարատոքսի վարպետը` Օսկար Ուայլտ, մէկը այն, որ մարդ կը հասնի իր փափաքին, միւսը` այն, որ չի հասնիր: Առաջինը աւելի մեծ ողբերգութիւն է, քան` երկրորդը:
Ուրիշ ոչ նուազ ինքնատիպ մարդ մը` Փիեր Լուիս կը գրէր իր կարգին. «Դժբախտ ըլլալու երկու կերպեր կան` չունեցածին տենչալ կամ տիրանալ փափաքածին»:
Մեծնալու, բարձրանալու, յառաջդիմելու առաջին պայմանն է երազել ու տենչալ: Ասիկա նոյնիսկ պայման մը չէ, կանոն մըն է, գրեթէ` պատգամ մը, զոր հին սերունդները կ՛ուղղեն նոր սերունդներուն: Այս պատգամին նպատակը այն չէ, որ նոր սերունդները կտրուին իրականութենէն եւ մնան օդին մէջ, այլ այն է, որ կտրուին օդէն ու մնան իրականութեան ամուր գետնին վրայ: Դժբախտութիւն է երազ չունենալ: Դժբախտութիւն է մանաւանդ աներազ ծնիլ, աներազ ապրիլ ու աներազ մեռնիլ:
Անոնք, որ չունին երազին անդոհանքը, անոնց ճակատագիրն է «մեռնիլ» քսան տարեկանին եւ թաղուիլ ութսունէն ետք: Այսինքն` վաթսուն տարի շարունակ «մեռած» ապրիլ: Ասիկա ճիշդ է մարդոց համար, ճիշդ է նաեւ ժողովուրդներու համար:
Սակայն երիտասարդութիւնը տարիք մը չէ, յատկութիւն մըն է: Կամքի ուժ մըն է, երեւակայելու կարողութիւն, յուզուելու զօրութիւն: Կեանքի խորունկ ակունքէն բխած թարմութիւն է: Քաջութեան գերակայութիւնն է վախին վրայ, վստահութեան գերակշռութիւնը` վարանքին վրայ, խիզախութեան գերազանցութիւնը`ընկրկումին վրայ, զգացումին գերագահութիւնը` մտածումին վրայ եւ եւ երազին առաւելութիւնը` իրականութեան վրայ: Այս բոլորին մենք կրնանք հանդիպիլ եօթանասունամեայ ծերունիի մը, ինչպէս քսանամեայ երիտասարդի մը մօտ: Ասոր համար է, որ երիտասարդութիւնը տարիքի հարց մը չենք նկատեր, այլ կը նկատենք մտքի վիճակ մը:
Երիտասարդութեան, այսօրուան եւ վաղուան երիտասարդութեան կ՛իյնայ վերակառուցանել աշխարհը` ըստ պատկերի իւրում: Վերակառուցման այս աշխատանքին համար բաւական չէ միայն գիտնալը, անհրաժեշտ է մանաւանդ կարենալը: Գիտուն մարդէն աւելի` գործօն մարդն է մեր փնտռածը: Այսինքն` պատասխանատուութեան զգացումը, կամքը, վճռակամութիւնը եւ այս բոլորէն առաջ` նկարագի՛րը, դրո՛շմը: Վասնզի սերունդները իրենց դրոշմն է, որ պիտի տան այն դարուն, որուն մէջ կ՛ապրին, եւ` այն դարուն, որուն մէջ պիտի ապրին իրենց յաջորդները:
Պիտի դատենք երիտասարդութիւնը ո՛չ համաձայն իր ըսածին այլ` համաձայն իր ըրածին: Որքան փայլուն ըլլայ իր բարոյական ու հոգեկան պատկերը, այնքան փայլուն պիտի ըլլայ նաեւ իր գործը: Որքան խոր ըլլայ իր կնիքը ժամանակին ու տարածութեան վրայ, այնքան անթառամ պիտի մնայ իր յիշատակն ալ:
Արդ, կ՛ուզենք տեսնել, թէ երիտասարդութիւնը ի՛նչ ձեւ ու պատկեր պիտի տայ այն նոր աշխարհին, զոր կառուցելու պարտքն ու պաշտօնը ունի:
Գիտենք, մօտաւորապէս գիտենք, թէ մեր այս ծերացած մոլորակին վրայ քանի մը հոգի միայն կը գործեն, մնացածները կը մեկնաբանեն: Քանի մը հոգի միայն «կը գտնեն», միւսները կ՛ուսանին: Քանի մը հոգի միայն կը կառուցեն, միւսները կը նորոգեն կամ… կը քանդեն: Քանի մը հոգի միայն ճամբայ կը բանան, մնացածները կը հետեւին պարզապէս:
Մեկնաբանո՞ղ մը պիտի ըլլայ երիտասարդութիւնը, թէ գործող մը: Գտնո՞ղ մը, թէ սորվող մը: Կառուցո՞ղ մը, թէ նորոգող մը: Ճամբայ բացո՞ղ մը, թէ հետեւող մը կամ երեւորդ մը (ֆիկիւրան):
«Ամէն մարդ իրաւունք ունի պարծենկոտ ըլլալու, ցորչափ չէ յաջողած», կ՛ըսէր Մեծն Բրիտանիոյ մեծազդեցիկ վարչապետը` Տիզրայէլի:
Պարծենկոտնե՞ր պիտի ըլլան մեր երիտասարդները, թէ՞ յաջողածներ:
Մենք պիտի չտանք այս եւ միւս հարցումներուն պատասխանը. պիտի տայ հայ երիտասարդը ինքը: Եւ պիտի տայ ո՛չ թէ խօսքով, այլ գործով:
Իր գործը արժէք կը ստանայ առաւելաբար իր հաւատքին կշիռովը մոլեռանդութեան այն չափով, որուն ընդունակ է: Մեծ շարժումները, ինչպէս` մեծ յեղափոխութիւնները, կ՛իրագործուին հաւատքով եւ կը սնանին մոլեռանդութեամբ: Որովհետեւ աւելի դժուար է խախտել հաւատքը, քան` գիտութիւնը:
Երէցները կանոնն են, երիտասարդները բացառութիւն են: Այս երկուքը զիրար չեն ժխտեր, այլ զիրար կը լրացնեն եւ իրարմով կ՛ամբողջանան: Չկայ կանոն` առանց բացառութեան, ինչպէս չկայ բացառութիւն` առանց կանոնի:
Չեմ մոռնար ոգիի դերը: Ամէն բան կը հիննայ ու կը մաշի. չի հիննար ու չի մաշիր միայն ոգին:
Շէյքսփիր կ՛ըսէր «Յուլիս Կեսար»-ի մէջ տեղ մը:
«Ո՛չ աշտարակը քարեայ, ո՛չ էլ պղնձից կոփուած պարիսպը կարող են ոգու ուժը կաշկանդել»:
Ոգի ունի՞ն մեր երիտասարդները: Եթէ ունին, կ՛ապրին. եթէ չունին, կը մեռնին:
Չեմ յիշեր` ո՛ր իմաստունը կ՛ըսէր առիթով մը. երեւակայութիւնը կը նկարէ, միտքը կը բաղդատէ, ճաշակը կ՛ընտրէ, տաղանդը կը գործադրէ:
Հարցնենք նորէն` առանց պատասխանելու. մեր երիտասարդութեան մէջ ո՞րն է գերազօրը ու գերական. երեւակայութի՞ւնը, մի՞տքը, ճաշա՞կը, թէ՞ տաղանդը: Ուրիշ խօսքով, նկարո՞ղ է, բաղդատո՞ղ է, ընտրո՞ղ է, թէ գործադրող:
Սաչափը պարզ է մեզի համար, որ դպրոցին մէջ միտքով կը յաջողի մարդ, կեանքի մէջ` նկարագիրով:
Վճռական մարդը հոգեր չունի- կ՛ըսէր Պլուտարքոս:
Գոնէ վճռական մա՜րդ ըլլային մեր երիտասարդները…
Բ. ԹԱՇԵԱՆ
