Յունիսի 6-ին Վրաստանի սահմանապահները թոյլ չէին տուել, որ Հայաստանի Գիտութիւնների ազգային ականդեմիայի Պատմութեան հիմնարկի տնօրէն Աշոտ Մելքոնեանը հատի թուրք-վրացական սահմանը:
Մելքոնեանն ինքնաթիռով Երեւանից մեկնել էր Վան, այնտեղից` Կիլիկիա, իսկ յետ վերադառնալիս եղել է մեքենայով: Կարծախի վրացական անցակէտի աշխատակիցները Մելքոնեանին երկար սպասեցնելուց յետոյ ստորագրման համար ներկայացրել են թղթեր այն մասին, որ վերջինիս մուտքը Վրաստան արգելուած է: Հարցը լուծուել է միայն այն ժամանակ, երբ միջամտել է Վրաստանում Հայաստանի դեսպանութիւնը եւ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարութիւնը:
Վրաստան մուտք գործելու անսպասելի արգելքի եւ դրա հնարաւոր դրդապատճառների մասին «Հայկական ժամանակ»-ը զրուցել է Աշոտ Մելքոնեանի հետ:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարո՛ն մելքոնեան, ո՞րն էր վրաստան մուտք գործելու արգելքի պատճառը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Խումբ էի տարել Արեւմտեան Հայաստան եւ վերադարձը պէտք էր լինէր Ջաւախքով, այսինքն` Վրաստանի Հանրապետութեան տարածքով: Յունիսի 6-ի երեկոյեան` 22:00-ի սահմաններում էր, երբ հասանք, ինձ կանգնեցրին, անձնագիրս պահանջեցին, ապա սպասեցնելուց յետոյ, վերադարձան եւ ասացին, որ իմ մուտքը Վրաստան արգելւում է: Պահանջեցին, որպէսզի նորից վերադառնամ Թուրքիայի Հանրապետութեան տարածք, ստիպուած` վերադարձայ, որից յետոյ, տարբեր միջամտութիւնների արդիւնքում կարողացայ տարանցիկ Հայաստան հասնել:
Հ.- Իսկ ինչպէ՞ս պատճառաբանեցին դա Վրաստանի անցակէտում:
Պ.- Ինձ մի թուղթ տուեցին` յայտնելով, որ սահմանին իմ անձի եւ ուղեւորութեանս մասին սխալ տեղեկութիւն եմ տուել, որի պատճառով էլ մուտքս արգելւում է: Արեւմտեան Հայաստան մեկնած մեր խմբի անդամների մէջ կային նաեւ պատգամաւորներ, մասնաւորապէս` Թագուհի Թովմասեանը, որը կապ հաստատեց արտաքին գործերի նախարարութեան հետ եւ կարողացաւ խնդիրը լուծել, որպէսզի ինձ գոնէ տարանցման իրաւունք տրամադրեն եւ Վրաստանի Հանրապետութեան տարածքով վերադառնամ Հայաստան: Հակառակ դէպքում, մնում էր Կարսով վերադառնալ կա՛մ Անգարա, կա՛մ Պոլիս, այնտեղից օդանաւով` Մոսկուայով կամ Քիեւով վերադառնալ Հայաստան, հասկանալի է` դա ֆինանսական առումով խնդիր էր, հոգեբանական կողմը էլ չեմ ասում:
Հ.- Առաջի՞ն անգամ էիք նման միջադէպի հանդիպում:
Պ.- Ես աշխարհի 40 երկրներում եմ եղել, եւ չի եղել որեւէ երկիր, որ ինձ մուտքի վիզա չտայ, արգելք երբեւէ չի եղել: Ինձ համար յատկապէս շատ ցաւալի է, որ իմ հայրենի Ջաւախք գնալն է նման խնդիր դառնում: Առաւել եւս, որ 2012 թուականից Ախալքալաքի պատուաւոր քաղաքացի եմ: Ես միշտ հանդէս եմ եկել հայ-վրացական բարեկամութեան անհրաժեշտութեան գիտակցումով: Վրաստանի Պատմութեան հիմնարկի աշխատակիցները վերջերս երկու անգամ եղան Երեւանում, համագործակցութեան պայմանագիր ենք նախապատրաստել, որին Վրաստանի դեսպանատունը դրական է արձագանգել: Ինչեւէ, ինձ համար ուղղակի անհասկանալի էր, թէ ինչո՛վ էր պայմանաւորուած իրենց այդ քայլը:
Հ.- Հայաստան վերադառնալուց յետոյ չհետաքրքրուեցի՞ք, թէ իրականում ի՛նչն էր եղել պատճառը, գուցէ իսկապէս թիւրիմացութիւն էր տեղի ունեցել:
Պ.- Վրաստանում գործող հայկական լրատուամիջոցներից «Ճենիւզ»-ը հարցում էր կատարել ներքին գործերի նախարարութիւն եւ այնտեղ էլ են վկայակոչել նոյն բանը` յայտնելով, թէ իբր սխալ տեղեկութիւն եմ տուել իմ անձի վերաբերեալ: Ի՞նչ սխալ տեղեկութիւն տալու, եթէ անձնագիրս ձեռքիս էր: Պարզապէս վերջին երկու ամիսներին, փետրուարից սկսած, երբ եղբայրս շատ ծանր հիւանդացաւ անբուժելի հիւանդութեամբ, գիտէի, որ իրեն շատ քիչ ժամանակ է մնացել: Եւ փետրուարի 4-ից` ամէն շաբաթ եւ կիրակի գնում, այցելում էի նրան եւ վերադառնում. աշխատանքից յետոյ գնում էի, կիրակի վերադառնում: Ըստ երեւոյթին`, հաշուարկել են, որ յաճախակի եմ գնում, դրա տակ ինչ-որ վտանգ են տեսել եւ փորձել զգուշանալ:
Հ.- Ձեր յաջորդ այցելութիւնը վրաստան երբ է՞ք նախատեսել: Ի՞նչ էք կարծում` անարգել կ՛անցնէ՞ք:
Պ.- Դեռ չգիտեմ` ի՛նչ կը լինի: Ես տարանցիկ վիզայով անցայ եւ պարզ չեղաւ` կարո՞ղ եմ անցնել յաջորդ անգամ, թէ` ո՛չ: Սահմանի վրայ հարցրեցի, թէ սա վերջի՞նն է, իրենք ասեցին, որ իրաւասու չեն ինձ պատասխանել, որովհետեւ չգիտեն: Ներքին գործերի նախարարութեան խնդիրն է սա:
Հ.- Յայտնի է, որ դուք առաջին անձը չէք, որի մուտքը վրաստան արգելուած է: հայաստանում ապրող վիրահայերի «Սեւ ցուցակ»-ի թիւը գնալով մեծանում է:
Պ.- Այո՛, ցաւօք սրտի, ծնունդով ջաւախեցի մի շարք մտաւորականներ այսօր զրկուած են իրենց ծննդավայր մեկնելու հնարաւորութիւնից: Նրանց նկատմամբ ինչ-որ զգուշաւոր քաղաքականութիւն է իրականացւում, որն արդարացուած չէ: Մեր այցելութիւնների մէջ հակավրացական գործողութիւններ տեսնելը, էլ չեմ ասում` անջատողականութեան մասին խօսելն առնուազն տարօրինակ է:
Հ.- Այս ուղղութեամբ ինչ-որ քայլեր նախատեսու՞մ էք:
Պ.- Մեր դեսպանատունը զբաղւում է այս հարցով: Արտաքին գործերին նախարարութիւնից էլ խոստացել են, որ հետամուտ են լինելու` հասկանալու համար, թէ ի՛նչն է պատճառը: Ըստ երեւոյթին, որոշակի միտում է նկատւում, սա մտածուած քայլ էր, որովհետեւ երբ ես իրենց հարցրեցի` դուք գիտէ՞ք, որ ես Ախալքալաքի պատուաւոր քաղաքացի եմ, գիտէին, իրենք շատ լաւ գիտէին, թէ ես ո՛վ եմ: Այդ կոչմանն ընդամէնը երեք մարդ է արժանացել, ես եմ, շարժապատկերի մասնագէտ Յարութիւն Խաչատրեանն է եւ թատերագիր Կարինէ Խոդիկեանը:
Հ.- Տարիներ առաջ, երբ այս ամէնը սկսուեց, շատերը մտածում էին, որ նախկին նախագահ Միխայիլ սահակաշվիլիի վարած քաղաքականութեան պատճառով է: Այսօր Սահակաշվիլին չկայ, բայց կարծես թէ մօտեցումը նոյնն է. միայն 2019 թուականին արդէն երկրորդ դէպքն է գրանցւում:
Պ.- Սահակաշվիլու հեռանալուց յետոյ, ի հարկէ, բաւական մեղմացել էր մթնոլորտը, կարծես թէ բնական բարեկամական հունով էր ամէն ինչ ընթանում: Պարզւում է` այնքան էլ այդպէս չէ: Յամենայն դէպս ինձ համար վերջին շրջանում նրանց այդ քայլերն անհասկանալի ու տարօրինակ են: Անցանկալի զարգացումները կանխելու նպատակով երկուստեք քայլեր պէտք է ձեռնարկուեն միջպետական մակարդակով:
Հ.- Այնուամենայնիւ, միջպետական մակարդակով խնդիրը բարձրաձայնելու կարիք տեսնու՞մ էք:
Պ.- Կարծում եմ, որ միջպետական մակարդակով անպայման պէտք է բարձրաձայնել: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի Վրաստան առաջին այցի ժամանակ, մասնաւորապէս Ջաւախք այցի ժամանակ յստակ նշուեց, որ մեր խնդիրը երկու բարեկամ ժողովուրդների միջեւ վստահութեան մթնոլորտ ստեղծելն է: Այդ ուղղութեամբ մենք աշխատել ենք, բայց ես խորապէս համոզուած եմ, որ վարչապետի այդ պնդումը, ցաւօք սրտի, դեռ չկայ. մեր երկու ժողովուրդների միջեւ վստահութիւն գոյութիւն չունի: Երկուստեք պէտք է մէկընդմիշտ վերացուի այդ կասկածամտութիւնը, որովհետեւ ես խորապէս համոզուած եմ, որ երկու ժողովուրդների միջեւ խնդրի ծագումը կը նշանակի երկու քրիստոնեայ ժողովուրդների վերջը: Հայաստանը եւ Վրաստանը դատապարտուած են կողք-կողքի լինելու, որովհետեւ, մեղմ ասած, բարեկամական ազգերով եւ երկրներով չենք շրջապատուած: Վրաց հասարակութեան մէջ էլ մեր գործընկերներն այդ խնդիրը յստակ պատկերացնում են, եւ նրանք էլ են միակարծիք: Նման միջադէպերի հետ կապուած` ես չեմ բացառում նաեւ վերջին շրջանում ազրպէյճանական ազդեցութեան ուժեղացումը Վրաստանի Հանրապետութիւնում, սա եւս կարող էր իր բացասական անդրադարձն ունենալ:
19 յունիսին Վրաստանի մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանութեան մամլոյ ծառայութիւնը տեղեկացուցած է, որ Վրաստանի պատկան մարմիններէն ստացած է տեղեկութիւն, որ 6 յունիսին թուրք-վրացական Կարծախի անցակէտին մէջ Աշոտ Մելքոնեանի` Վրաստան մուտքի հետ կապուած խնդիրը յառաջացած էր թեքնիք սխալի պատճառով, եւ Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացի Աշոտ Մելքոնեանը կրնայ անարգել մտնել Վրաստանի տարածք:
ԽՄԲ.