Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ
Չորեքշաբթի, 19 յունիս 2019-ին, «Ազդակ»-ի «Փիւնիկ» սրահին մէջ, Կոմիտասի ծննդեան 150-ամեակին առիթով, «Ազդակ»-ի երիտասարդ աշխատակիցներէն Քրիստ Իսկենտերեանի նկարչական առաջին անհատական ցուցահանդէսը տեղի պիտի ունենայ: Այս առիթով «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ երիտասարդ նկարիչին հետ` մօտէն ծանօթանալու համար անոր գործունէութեան, աշխատանքի ընթացքին, ոճին ու պատկերներուն:
«ԱԶԴԱԿ».- Ձեր առաջին անհատական ցուցահանդէսն է: Ի՞նչ նիւթի մասին կը խօսին ձեր պատկերները:
ՔՐԻՍՏ ԻՍԿԵՆՏԵՐԵԱՆ.- Այո՛, այս ցուցահանդէսը իմ առաջին անհատական ցուցահանդէսս է, ուր պիտի ներկայացնեմ 60 պատկերներ, որոնք պատրաստած եմ 2014-2019 տարիներու ընթացքին: Ըսեմ, որ աշակերտական տարիներուս մասնակցած եմ դպրոցական հաւաքական ցուցահանդէսներու:
Ուրեմն, երկար ժամանակ փնտռեցի ոճ մը, որով կարելի ըլլայ գործերս ներկայացնել: Բնական է, որ ամէն արուեստագէտ իր ոճը ունենայ: Մարդիկ նախքան պատկերի ստորագրութեան նայիլը, պէտք է ոճէն իմանան, թէ ո՛վ է նկարիչը: Ժամանակի ընթացքին ինքնաբերաբար ես ունեցայ նկարչութեան իմ ոճս: Պատկերներուս մեծ մասը, ընդհանուր առմամբ ազդուած են Հայոց ցեղասպանութեան տխուր իրողութենէն: Անոնք կը ներկայացնեն հայ ժողովուրդի տարագրութիւնը, տարագրութեան ճամբուն վրայ մանուկներու ծնունդը, ոմանց ալ` մահը: Ունիմ պատկերներ, որոնց մէջ թէ՛ մահ կայ, թէ՛ ծնունդ: Այստեղ ժողովուրդի յոյսին անդրադարձած եմ, որովհետեւ մանուկը յոյսն է եւ վաղուան կեանքը:
Գործերուս մէջ կան պատուհաններ: Եկէք` լուսամուտ բառը օգտագործենք, որ կը նշանակէ լոյսի մուտքը դէպի ներս, իմ պատկերներուս պարագային` յոյսի մուտքը: Պատկերներուս մէջ կ՛երեւին մարդիկ, մարդկային յարաբերութիւններ, օրինակ` մայր ու զաւակ. ինչո՞ւ մարդիկ, որովհետեւ մենք շրջապատուած ենք մարդոցմով եւ մարդկային յարաբերութիւններով: Պատկերներ ունիմ, որոնց նիւթը առնուած է մեր առօրեայ կեանքէն, օրինակ` մարդիկ աշխատանքի կ՛երթան, աշակերտներ դպրոց կ՛երթան եւ այլն: Գործերուս մէջ կայ նաեւ անդրադարձ` կեանքի տարբեր փուլերու:
Հայոց ցեղասպանութեան նիւթով պատկերներուս երբ նայիք, անոնք այնքան ալ տխուր չեն երեւիր, որովհետեւ վառ գոյներով պատկերած եմ զանոնք: Շատեր կը զարմանան, թէ ինչպէ՛ս նկարած եմ տարագրութիւնը վառ գոյներով: Տարագիր ժողովուրդը իր տարագրութեան ընթացքին իրեն հետ ունէր միայն հաւատքն ու յոյսը, հետեւաբար պատկերներուս վառ գոյները տարագիր ժողովուրդի հաւատքն ու յոյսն են, որովհետեւ անապատին մէջ մահուան դիմաց իրենց միակ յոյսը կեանքն էր, որպէսզի օրը կարենան շարունակել եւ գոյատեւել:
Իմ գործերս կը յատկանշուին նաեւ անով, որ ես մարդիկը առանց դէմքի կը նկարեմ: Շատեր հարց կու տան, թէ ինչո՛ւ առանց դէմքի կը գծեմ: Իրականութեան մէջ ես չեմ կրնար անոնց այն օրուան ապրած զգացումները, դէմքի արտայայտութիւնները ներկայացնել: Կը կարծեմ , որ պատկերներս դիտողները իրենք պէտք է բացայայտեն մարդոց զգացմունքները եւ դէմքի արտայայտութիւնները:
«Ա.».- Ե՞րբ սկսած է ձեր նկարելու տաղանդը երեւալ: Ի՞նչ բան մղած է ձեզ նկարելու:
Ք. Ի.- Ուրեմն, Ծաղիկ դասարան էի Եղիշէ Մանուկեան ազգային քոլեճին մէջ, երբ ուսուցչուհին մեզի թելադրած էր նկարել Կաղանդը: Բոլոր աշակերտներուն հետ ես ալ սկսայ գծել: Զգացի, որ ուսուցչուհին եւ մանկապարտիզպանուհին ինծի մօտեցան: Այդ օր մնացեալ աշակերտներէն տարբեր բան մըն էր գծաս: Իրենք խնդրեցին, որ նկարս առնեմ ու օրուան տնօրէնուհի Մանուշակ Պոյաճեանին քով երթամ, որ դիւրին բան չէր Ծաղիկ դասարանի աշակերտի մը համար: Տնօրէնուհին ուրախութեամբ զիս ներս ընդունեց, եւ որպէս քաջալերանք` այդ գծած պատկերս տարուան օրացոյցին առաջին էջին վրայ դրուեցաւ:
Ահա, այսպէս, հետզհետէ տաղանդս սկսաւ զարգանալ: Դպրոցի արուեստի ուսուցչուհին` Շողիկ Ուլաշեանը նոյնպէս քաջալերեց, ուղղութիւններ տուաւ: Բոլոր ուսուցիչ-ուսուցչուհիներս ալ քաջալերեցին: Հայոց ցեղասպանութեան 99-ամեակին առիթով նկարած պատկերս մեծցուցին եւ վրան խօսքով մը Տպայայի կամուրջին վրայ դնել տուին: Այդ պատկերը դպրոցին մէջ ալ դնել տուին ձեռնարկի մը ընթացքին: Այսպէս, կրնամ ըսել, որ Եղիշէ Մանուկեան ազգային քոլեճի ընտանիքը թեւ ու թիկունք կանգնեցաւ ու զարգացուց ձիրքս:
6-7 տարի հետեւած եմ դասընթացքներու: Որոշ շրջան մը` Համազգայինի «Թորոս Ռոսլին» կերպարուեստի դպրոցին մէջ, յետոյ` «Այբ թու զետ» արուեստի կերդոնին մէջ: Գիտէք` տեղ մը հասայ, երբ զգացի, որ պէտք է ես իմ վրաս աշխատիմ, իմ սեփական ոճս ունենամ ու զարգացնեմ: Դասընթացքները դասական ու հիմնարար գիտելիքներ կը սորվեցնեն, բայց անկէ ետք նկարողը պէտք է ինքզինք զարգացնէ, բացի եթէ տուեալ անձը որոշած է մասնագիտանալ արուեստի ճիւղին մէջ: Իմ պարագայիս, օրինակ իմ մասնագիտութիւնս ճարտարագիտութիւն է, իսկ նկարչութիւնը ինծի համար հիմնական նախասիրութիւնս է, որ նոյն ժամանակ կ՛աշխատիմ զարգացնել:
«Ա.».- Որքանո՞վ հետեւած էք եւ կը հետեւիք Լիբանանի մէջ գործող հայ կամ ոչ հայ արուեստագէտներու գործերուն:
Ք. Ի.- Ուրեմն, պատմեմ այս դէպքը. ոճս մշակելու ընթացքին մէջ էի, երբ օր մը ուսուցչուհիներէս Սրբուկ Ճենանեանը իրեն նուիրած պատկերս տեսաւ, անմիջապէս հարցուց, թէ Փոլ Կիրակոսեանը կը ճանչանա՞մ: Ես ըսի, որ լսած եմ մեծ արուեստագէտ ըլլալուն մասին, բայց իր գործերը չեմ տեսած: Այսպէս, համացանցի միջոցով միասին ծանօթացանք անոր գործերուն: Սկսայ ուսումնասիրել զանոնք ու հիանալ անոնց գեղեցկութեամբ: Կը սիրեմ նաեւ Ժանսեմին գործերը: Ժանսեմը Հայոց ցեղասպանութիւնը պատկերած է իր գործերով:
Մեր ընտանիքին մէջ հօրս քեռին գեղանկարիչ է Պոսթընի մէջ` Վարուժան Հեճինեան: Երբեմն կապ կը հաստատէ հետս ու կ՛ուզէ տեսնել պատկերներս, իր կարծիքը, խորհուրդներ եւ ցուցմունքներ կու տայ:
«Ա.».- Ի՞նչ դժուարութիւններու հանդիպած էք ձեր ստեղծգործած այս շրջանին:
Ք. Ի.- Իմ պարագայիս միակ դժուարութիւնը ժամանակի հարցն է: Ես կ՛ուսանիմ Ժիպէյլի Էլ. Էյ. Եու. համալսարանին մէջ: Ստիպուած եմ ամէն օր մինչեւ Ժիպէյլ երթալ-գալ: Բնական է, որ գիշերը մինչեւ ուշ ժամերուն դաս կ՛ընեմ եւ քիչ ժամանակ կ՛ունենամ գծելու: Այս հինգ տարուան ընթացքին գծած եմ առտուան դէմ կամ շատ ուշ գիշերին: Այնպէս չէ, որ հանգիստ ժամանակ ունիմ պատկերներ նկարելու:
«Ա.».- Ինչպէ՞ս կը յղանաք ձեր պատկերներուն միտքը: Նախապէս ձեր մտքին մէջ կը պատրաստէ՞ք, թէ՞ անմիջապէս կտաւի վրայ կ՛աշխատիք:
Ք. Ի.- Ընդհանրապէս համալսարան գացած պահուս ճամբան կը տեսնեմ մարդիկ, որոնք աշխատանքի կ՛երթան, աշակերտներ իրենց պայուսակներով դպրոց կ՛երթան, ոմանք հանրակառք կը բարձրանան, ոմանք իրենց պարտէզները կը խնամեն, ոմանք սուրճ կը խմեն, առօրեայէն այս պատկերները միտքս կը պահեմ ու հազիւ տուն վերադառնամ` նախագիծ մը կը պատրաստեմ, իսկ երբ ժամանակ ունենամ, զանոնք անմիջապէս կտաւին կը յանձնեմ:
Ցուցահանդէսիս մէջ ունիմ չորս գործ, որոնք կը կոչուին «Four stages of deportation»: Այս չորս պատկերներէն ամէն մէկը փուլ մը կը ներկայացնէ: Առաջին պատկերը կը ներկայացնէ հայերը, թէ ինչպէ՛ս իրենց գիւղերէն եւ քաղաքներէն սկսան դուրս դրուիլ, երկրորդը անապատի տարածքին տեղի ունեցած տարագրութիւնն է, երրորդը` Տէր Զօրի կամ այդ շրջաններու մէջ վրաններու տակ ապաստանած հայութեան պատկերն է, իսկ չորրորդը` մահ եւ ծնունդ կը ներկայացնէ միաժամանակ:
«Ա.».- Որպէս վերջին խօսք` ի՞նչ ունիք ըսելիք:
Ք. Ի.- Մեծ շնորհակալութիւն կ՛ուզեմ յայտնել «Ազդակ»-ի տնօրէնութեան եւ թերթի ընտանիքին, որովհետեւ եթէ չընդառաջէին առաջարկիս, պիտի չյաջողէի իմ անհատական այս ցուցահանդէսս ներկայացնել «Փիւնիկ» սրահին մէջ: Անոնք կողքիս կանգեցան եւ մեծապէս քաջալերեցին զիս` ցուցահանդէսիս առնչութեամբ:
Յատուկ շնորհակալութիւն կ՛ուզեմ յայտնել նաեւ ծնողներուս, առանց որոնց ջանքերուն եւ քաջալերանքին` պիտի չկարենայի զարգացնել տաղանդս: Ծնողներս քայլ առ քայլ կողքիս կանգնեցան` մինչեւ այս ցուցահանդէսիս իրականացումը:
