ԴԵՐԵՆԻԿ ՄԵԼԻՔԵԱՆ
Պատմութիւնը եւ առհասարակ պատմական նշանակալի իրադարձութիւնները գնահատւում-արժեւորւում են նրանով նաեւ, երբ դրանք սերտելու եւ, առաւել եւս, դրանցից դասեր առնելու ունակ է տուեալ պատմութեան կրող ժողովուրդը, ազգն ու պետութիւնը…
Ահաւասիկ.
20-րդ դարասկզբի հայ ազատագրական պայքարի առաջատար քաղաքական ուժերը` Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւն եւ Սոցիալ դեմոկրատ հնչակեան կուսակցութիւնները 1906թ. դեկտեմբեր 15-ին նոյն պայքարի միջնաբերդ հանդիսացող Ատրպատականում ստորագրում են մի համաձայնագիր, որով ՀԱՄԵՐԱՇԽ մթնոլորտում աշխատելու կոչով են հանդէս գալիս, որն աւարտւում էր հետեւեալ տողերով.
«… Թող համերաշխութեան կոչը արձագանգ տայ ամէնուրեք, ուր հայ սիրտ կայ` հայ ցաւի համար բաբախող, եւ իւրաքանչիւրը աշխատի համերաշխութեան հիմքի առաջին քարը դնել: Մենք գնում ենք այդ ճանապարհով… Կեցցէ՛ Հայ Յեղափոխութիւն, կեցցէ՛ համերաշխութիւն»:
Գաղափարա-քաղաքական, ռազմավարական, թէ մարտավարական ու ծրագրային դրոյթներով միմեանց հակոտնեայ, մրցակից երկու ազգային կուսակցութիւնները ՅԱՆՈՒՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՆՊԱՏԱԿԻ, դեռեւս աւելի քան մէկ դար առաջ, գերադասում են համերաշխ գործակցութիւնը: Իսկ դրա արդիւնքում`
1.- Անառիկ ու պաշտպանուած են մնում Ատրպատականի հայկական գիւղերն ու գաւառները` թուրքական ներխուժած բանակի ելուզակների յաճախակի յարձակումներից:
2.- Յաղթական ընթացք է ունենում Պարսկաստանի սահմանադրական շարժումը, որին վճռորոշ դեր էր վերապահուած նոյն ՍԴՀԿ-ին ու ՀՅԴ-ին:
3.- Զարգանում ու թռիչքային առաջընթաց է ապրում Ատրպատականի կրթամշակութային կեանքը` «Արամեան» կրթօճախի ծաղկումով, որտեղ էլ մինչ այդ միմեանց ՉՀԱՆԴՈՒՐԺՈՂ դաշնակցական ու հնչակեան մտաւորական-ուսուցչական կազմերը համերաշխօրէն գործակցում էին` ի խնդիր հայրենասէր ու զարգացող սերունդների դաստիարակման…
Այս օրերին եւ, ինչո՞ւ ոչ, անցնող մէկ տարուայ ընթացքում Հայաստանի Հանրապետութիւնում օրախնդիր ու մշտարծարծ են եղել համերաշխութիւն, հանդուրժողականութիւն եւ նոյնիմաստ կարգախօսերը, մինչ այն աստիճան, որ անխտիր բոլոր ԶԼՄ-ներում (զանգուածային լրատուական միջոցներու-Խմբ.) ու յատկապէս հեռուստակայաններում բանավէճերի շարունակական թեմաների են վերածուել…
Ճիշդ է` նոյն Հայաստանի Հանրապետութիւնում սրանից մէկ տարի առաջ «թաւշեայ յեղափոխութիւնը» եւ իշխանափոխութիւնը արդարացուցիչ հանգամանք են վերոնշեալ «համերաշխ» ու «հանդուրժողական» հասարակա-քաղաքական մթնոլորտի ձեւաւորման համար: Բայցեւայնպէս, այսօր եւեթ, ազգովի ու պետականօրէն առաջնակարգը` դա ընդհանուր նպատակի շուրջ (ազգային ու պետական անվտանգութիւն, արցախեան հիմնահարց եւ ընկերային-տնտեսական առաջընթաց) համախմբուելն ու իրական համերաշխութեան կեանքի կոչումն է:
Անկեղծ ասած, վերջերս նոյնինքն Հայաստանի վարչապետի «Հայոց պատմութիւն» վերընթերցելու մասին յայտարարութիւնը մեծ խրախոյս է կարող լինել` պատմութիւնից դասեր առնողների համար…
Եւ եթէ հայ քաղաքական մտքի առաջատարները սրանից դեռ մէկ դար առաջ համերաշխութիւնը կենսագործելու ունակութիւն դրսեւորեցին, այսօր, սակայն, 21-րդ դար թեւակոխած հայն ու Հայաստանը կրկնակիօրէն պարտաւորութիւն ունեն կիրառել ու կենսագործել դա` վերարժեւորելով ու դասեր առնելով սեփական պատմութիւնից իսկ…
