Հին Աշխարհի «Միւս» Հրաշալիքները

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Մեր բոլորին ծանօթ են Հին Աշխարհի եօթը հրաշալիքները: Անոնցմէ միակը, որ տակաւին կանգուն է, Եգիպտոսի Քէօփսի բուրգն է: Անշուշտ այս հրաշալիքները «ամբողջ» աշխարհին հրաշալիքները չէին, որովհետեւ այս ցանկը կազմողները հրաշալիքներ փնտռած են միայն իրենց ծանօթ շրջաններուն մէջ:

Սակայն նոյնիսկ այդ շրջաններուն մէջ գոյութիւն ունին նաեւ ուրիշ սքանչելի վայրեր, որոնք կրնան մաս կազմել այդ «Հին Աշխարհի հրաշալիքներու» ցանկին:

ա.- Քնոսոսի պալատը

Ք. Ա. 2500-1000 թուականներուն Կրետէ յունական կղզին ունեցած է փայլուն քաղաքակրթութիւն: Բազմաթիւ պալատներ գոյութիւն ունեցած են Քնոսոսի քաղաքին մէջ: Այն պալատը, որուն աւերակները կարելի է այցելել տակաւին, ունէր մօտաւորապէս 1300 սենեակներ, 5 յարկեր եւ… անհամար անցքեր: Այս պալատէն եկած է «լափիւրինթոս» բառը: Ք. Ա. մօտաւորապէս 1500 թուականին երկրաշարժ մը զայն աւերած է:

բ.- Փարթենոնը

Յունաստանի Փարթենոնը շինուած է Աթէնքի առաջնորդ Փերիքլէտ իշխանութեան շրջանին: Այս տաճարին երկարութիւնը 70 մեթր էր, իսկ լայնքը` 31 մեթր: Ան ծածկուած էր մարմարէ սալաքարերով: Աթէնասի Պալլասի արձանը ծածկուած էր ոսկիի թերթերով եւ փղոսկրով զարդարուած էր: Ան տաճարէն գողցուած եւ տարուած է Կոստանդնուպոլիս, ուր վճարուած է միջին դարերուն: Տաճարը շատ ծանր վնասուած է 1687-ին պայթումի մը պատճառով:

գ.- Կարթագէն

Կարթագէնը հիմնուած է Ք. Ա. մօտաւորապէս 820 թուականներուն, փիւնիկեցիներուն կողմէ: Փիւնիկերէն լեզուով Կարթագէն կը նշանակէր «Նոր քաղաք». հոնկէ կը ղեկավարուէին արեւմտեան Միջերկրականի առեւտրական ուղիները: Քաղաքը պաշտպանուած էր 32 քմ երկարութեամբ հսկայ պարիսպով մը: Քաղաքը ունէր վաճառականութեան յատկացուած նաւահանգիստ մը եւ ռազմական նպատակներով օգտագործուող նաւահանգիստ մը: Անոր հզօրութիւնը դէմ ելաւ Հռոմի հզօրութեան, եւ երկու պետութիւնները երեք պատերազմներ մղեցին իրարու դէմ: Կարթագէն պարտուած դուրս եկաւ այս պատերազմներէն: Անոր պարիսպները քանդուեցան Ք.Ա. 146 թուականին:

դ.- Կարի կամուրջը

Ֆրանսայի մէջ Կարի կամուրջը 370 մեթր երկարութիւն ունի: Անիկա կազմուած է երեք յարկանի կամարներով: Անիկա մասամբ ջրուղի մըն էր, որ Նիմ քաղաք կը հասցնէր աղբիւրի ջուրեր` շնորհիւ մօտաւորապէս 50 քմ երկար քարէ ջրանցքի մը: Անիկա անգործածելի դարձաւ 9-րդ դարուն, բայց վերանորոգուեցաւ 19-րդ դարուն, Նափոլէոն 3-րդի հրամանով:

ե.- Քոլիսէոմը

Հռոմի Քոլիսէոմը (Քոլիզէ) իր անունը ստացած է հաւանաբար անոր մօտերը կանգնեցուած Ներոն կայսրին հսկայական արձանէն: 524 մեթր շրջագիծ ունեցող այս ամփիթատրոնը կրնար ընդունիլ 50 հազար հանդիսատես: Անոր հանդիսասրահին մէջ տեղի կ՛ունենային յաճախ դաժան եւ արիւնալի ներկայացումներ` արեւածագէն մինչեւ մայրամուտ, կլատիաթէօրներու կռիւ, գազաններու եւ նոյնիսկ նաւային կռիւներ, որովհետեւ դաշտը երբեմն արհեստական լիճի կը վերածուէր:

զ.- Թիմկատի յաղթութեան կամարը

Թիմկատի քաղաքը շինուած է հռոմէացիներուն կողմէ Ալճերիոյ հիւսիս արեւելքը հսկելու համար լեռներէն իջնող բնիկ ցեղախումբերը, նշանաւոր պէրպէրները: Սկիզբը քաղաքը ունէր 367 մեթրով 329 մեթր քառանկիւնի ձեւ: Յաղթութեան կամարը, Ֆորում հրապարակը, մեծ ջերմային լոգարանները եւ 3500 հանդիսատեսներով թատրոնը փաստ մըն էին Թիմկատի սքանչելի գեղեցկութեան: Քաղաքը փճացուած է Ք. Ե. 6-րդ դարուն պէրպէրներուն կողմէ:

է.- Օրանժի թատրոնը

Ֆրանսայի Օրանժ շրջանի թատրոնը հին ժամանակներու ամէնէն լաւ պահուած թատրոններէն մէկն է: Անոր աստիճաններուն վրայ կրնային նստիլ մօտաւորապէս 7000 հանդիսատեսներ: Անոր մուտքը վերէն էր, որովհետեւ թատրոնը շինուած էր փոսի մը մէջ: Բեմին վրայ դերասանները շատ բարձր խցանէ կրունկով կօշիկներ կը հագուէին, որպէսզի բոլոր հանդիսատեսները կարենային զիրենք լաւ տեսնել: Անոնք կը դնէին նաեւ դիմակներ, որպէսզի իրենց ձայնը աւելի լաւ արձագանգէր:

Հարցարան

 Քիչ Մը Պատմութիւն

1.- Հին Ողիմպիական խաղերու ընթացքին ինչի՞ կ՛արժանանար առաջնութիւնը շահողը:

ա – Արծաթէ բաժակ, բ – Կայսրը անոր ձեռքը կը սեղմէր, գ – Ձիթապտուղի ճիւղերով շինուած պսակի մը, դ – Նոր կառքի մը:

2.- Ըստ աւանդութեան, յոյն չաստուածները կ՛ապրէին Ողիմպոս լերան լանջին:

………………………………………………. Ճ/Ս

3.- Ո՞ր հին քաղաքակրթութեան կողմէ շինուած է Ուրի մէջ գտնուող մեծ` Զիկուրաթի տաճարը:

ա – Մայաներուն, բ – Էնքաներուն,  գ – Շոմերներուն, դ – Հռոմէացիներուն:

4.- 2000 թուականին հնագէտները գտած են Միջերկրական ծովուն մէջ ընկղմած քաղաք մը, որ մօտաւորապէս 1200 տարիներէ ի վեր կորսուած էր: Ո՞ր քաղաքին ափերուն մօտ գտնուած են այս աւերակները:

ա – Աղեքսանտրիա, Եգիպտոս, բ – Աթէնք, Յունաստան, գ – Նափոլի, Իտալիա, դ – Պարսելոնա, Սպանիա:

5.- Ո՞ր երկրին ամէնէն երկար իշխող կայսրուհին էր Մեծն Կատարինէն:

ա – Ֆրանսա, բ – Սպանիա, գ – Ֆինլանտա, դ – Ռուսիա:

6.- Մոայի կարգ մը արձաններուն վրայ մենք կը տեսնենք կարմիր գոյնով քարի կտորներ` փուքաոներ: Ըստ պատմաբաններուն, անոնք ի՞նչ կը ներկայացնեն:

ա – Գլխարկներ, բ – գլխու զարդարանքներ, գ – կապուած մազ, դ – բոլոր յիշուածները:

7.- Ո՞վ էր Հերնան Քորթեզը:

ա – Հետախոյզ եւ գիտնական մը, որ նոր բոյսեր եւ անասուններ կը փնտռէր, բ – Անգութ նուաճող մը, որ ոսկի կը փնտռէր, գ – Խաղաղասէր քաղաքագէտ մը, որ կ՛ուզէր բարեկամանալ ազթեքներուն հետ, դ – Մեքսիքացի իշխան մը, որ կ՛ուզէր նոր հողեր գնել իր կալուածները ընդարձակելու համար:

8.- Ինչո՞ւ ազթեքները կը յարձակէին իրենց դրացի երկիրներուն վրայ:

ա – Կ՛ուզէին ձեռք բերել գանձեր եւ ստրուկներ, բ – Կ՛ուզէին աշխարհին իշխել, գ – Կը սիրէին կռուիլ, դ – Կ՛ուզէին վաճառականական նոր շուկաներ հասնիլ:

9.- Քանի՞ տարեկան էր Էլիզապէթ Ա., երբ Անգլիոյ թագուհին դարձաւ:

ա – 19, բ – 25, գ – 33, դ – 38:

10.- Մակեդոնացի Մեծն Աղեքսանդր (Ք.Ա. 356-323) ո՛չ մէկ պատերազմ կորսնցուցած է: ..…………………………………………….. Ճ/Ս

11.- Ըստ մասնագէտներու, ի՞նչ եղած է Թութանխամոնի մահուան պատճառը:

ա – Զայն սպաննած են, բ – Ան կառքէ մը ինկած է, գ – Անոր վրայ առիւծ մը յարձակած է, դ – Ան բուրգէ մը ինկած է:

12.- Մարքօ Փոլօ մինակը ճամբորդած է դէպի Արեւելք: ..…………………………………………….. Ճ/Ս

Պատասխանները վերջաւորութեան

Ժամանց

Կրնա՞ս օգնել կերպարին` գտնելու ընկերոջ հասցնող ճամբան:

Կրնա՞ս գտնել իրարու նմանող երկու կերպարները:

Մէկ կէտ պարունակող բաժինները սեւ ներկէ յայտնաբերելու պահուած պատկերը:

Պատասխաններ

1 – գ: 2 – Սխալ – անոնք կ՛ապրէին լերան վրայ գտնուող ամպի մը վրայի պալատի մը մէջ: 3 – գ: 4 – ա: 5 – դ: 6 – դ: 7 – բ. 1519-ի դէպի Հարաւային Ամերիկա սպանական արշաւանքը առաջնորդող, Հերնան Քորթեզը անգութ նուաճող մըն էր, որ կը փնտռէր ոսկի եւ հարստութիւն: 8 – Ազթեքները իրենց դրացիներուն վրայ կը յարձակէին, որովհետեւ կ՛ուզէին ձեռք բերել  գանձեր եւ ստրուկներ: 9 – բ: 10 – Ճիշդ: 11 – բ: 12 – Սխալ. Մարքօ Փոլոյին ընկերակցած են անոր հայրը` Նիքոլօ եւ հօրեղբայրը` Մաֆէօ: