Հարցազրոյց Սոփրանօ Շողիկ Թորոսեանին Եւ Աշոտ Բագրատունիին Հետ` «Երազ» Երգի Հրապարակման Առիթով

Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ

Երեքշաբթի, 5 փետրուար 2019-ին, «Վանայ ձայն»-էն, առաջին անգամ ըլլալով, պիտի սփռուի սոփրանօ Շողիկ Թորոսեանի «Երազ» երգը, որուն խօսքերը կը պատկանին Աշոտ Բագրատունիին, իսկ երաժշտութիւնը` Էտկար Գեանջումեանին: Այս մասին «Ազդակ» հարցազրոց մը ունեցաւ սոփրանօ Շողիկ Թորոսեանին եւ Աշոտ Բագրատունիին հետ` իմանալու անոնց ունեցած գործակցութեան եւ յառաջիկայ ծրագիրներուն մասին:

«ԱԶԴԱԿ».- Ինչպէ՞ս սկսաւ ձեր գործակցութիւնը իրարու հետ:

ԱՇՈՏ ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ.- Գրած բանաստեղծութիւններու հաւաքածոյիս մէջ կար կտոր մը, զոր կ՛ուզէի` անպայման երգի վերածուի: Երբ Շողիկին ձայնը լսեցի, փափաքեցայ, որ ան ըլլայ այդ երգը մեկնաբանողը: «Կաթիլ մը արցունք»-ը, որ բաւական երկար բանաստեղծութիւն մըն է, նորէն Շողիկին տուի: Բանաստեղծութիւնը երկու մասի բաժնեցինք: Եւ այսպէս, երբ տեսայ, որ գործակցութիւնը պիտի շարունակուի մեր միջեւ, ես անոր տրամադրութեան տակ դրի մնացեալ բանաստեղծութիւններս ալ, որոնց մէջէն Շողիկը զատեց իրեն սրտին խօսողները: Բայց երբ «Երազ»-ը տեսաւ ու կարդաց, դէմքին վրայ տեսայ այն բոլոր զգացումները, զորս ես ապրած եմ, երբ գրած եմ այդ բանաստեղծութիւնը: Այսպէս, որոշուեցաւ, որ  «Երազ»-ը մեր գործակցութեան առաջին երգը ըլլայ:

ՇՈՂԻԿ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- Որպէս դասական երգչուհի` լրջօրէն չէի մտածած անձնական երգեր ունենալ, մինչեւ այն ատեն, երբ լսեցի, որ պատրաստ երգեր կան Աշոտին քով: Երբ Աշոտին հանդիպեցայ եւ գրած երգերը  կարդացի, իսկապէս մէջս արթնցաւ այն փափաքը, որ մենք ալ ունենանք արեւմտահայերէն ռոմանսներ, որոնք կրնան նորութիւն ըլլալ սփիւռքահայ կեանքին մէջ: Արեւելահայերէն գրուած եւ արեւելահայ երգիչներու կողմէ մեկնաբանուած բազմաթիւ սիրային երգեր կան, ուրեմն` ինչո՞ւ չըլլայ նաեւ արեւմտահայերէն ռոմանս: Երբ կարդացի Աշոտին «Վարդ մը գետինը» բանաստեղծութիւնը, համաձայնութիւնս տուի զայն մեկնաբանելու: Պատահեցաւ, որ այդ շրջանին ես համերգ ունէի Հայաստան: Հոն երաժիշտ Գէորգ Մանասեանին տուի բանաստեղծութիւնը: Ան շատ արագ տեղեկացուց, որ երգին երաժշտութիւնը պատրաստած է արդէն: Ես ու ամուսինս միասնաբար մտիկ ըրինք: Շատ խանդավառուեցայ, որովհետեւ շատ անուշ հնչեց երգը, եւ ուրախ էի, որ առաջին արեւմտահայերէն անձնական երգս պիտի ունենամ` յօրինուած հայրենի երաժիշտի մը կողմէ: Կարծես ինքնաբերաբար գործակցութիւն հաստատուեցաւ` հայրենի երաժիշտ, սփիւռքահայ գրող եւ սփիւռքահայ երգչուհի: Երաժիշտին համար ալ մեծ ուրախութիւն էր, որովհետեւ շատ կը փափաքէր աշխատիլ արեւմտահայ կտորի մը վրայ: Այսպիսով, մեր առաջին երգը պատրաստուեցաւ, անկէ ետք կարգը եկաւ «Երազ» երգին: Իսկապէս շատ ազդուեցայ, երբ առաջին անգամ կարդացի այդ երգը: Երբ կարդաս, աչքերուդ դիմաց գրութեան պատկերները կ՛ուրուագծուին եւ ներաշխարհդ տարբեր զգացումներով կը պատուի:

Առիթով մը, երբ նորէն Հայաստան գացած էի, այս անգամ ինծի առաջարկեցին տեսակցիլ Էդկար Գեանջումեանին հետ, որ հայրենի նշանաւոր երաժիշտ է: Գացի քովը եւ  ցոյց տուի երգը: Ան քիչ մը ժամանակ պահանջեց, որպէսզի կարենայ ներշնչուիլ: Համաձայնեցանք, եւ երգը իրեն յանձնեցի: Քանի մը օր ետք հեռաձայնեց եւ ըսաւ, որ երթամ` երգը ունկնդրեմ: Երբ լսեցի երաժշտութիւնը, շատ սիրեցի: Բառերը եւ երաժշտութիւնը շատ համընկնած էին իրարու: Գեղեցիկ ներդաշնակութիւն մը ստեղծուած էր երկուքին միջեւ: Բաւական մտածեցինք, թէ ինչպէ՛ս կրնանք այս երգը արձանագրել: Սկիզբը յարմար նկատեցինք, որ երգին ձայնագրութիւնը կատարուի Հայաստան, բայց նկատի ունենալով, որ երկար ատեն չէի կրնար մնալ հոն, որոշեցի Պէյրութի մէջ ձայնագրել երգը` կենդանի նուագակցութեամբ: Այս երգին անդրանիկ կատարումը տեղի ունեցաւ Հայաստան` անցեալ տարուան համերգիս ընթացքին, Հայաստանի պետական սիմֆոնիք նուագախումբին հետ, որուն համար գործիքաւորումը կատարեց լիբանանահայ երաժիշտ Սեպուհ Յովակիմեանը, որուն կը յայտնեմ իմ շնորհակալութիւնս: Մեծ ճաշակով աշխատած էր ան: Պէյրութ վերադառնալով` սկսանք ձայնագրութեան աշխատանքներուն, որոնք իրենց լրումին հասան անցեալ տարուան աւարտին : Հիմա ալ երգին` «Երազ»-ին առաջին սփռումը պիտի լսենք «Վանայ ձայն»-էն, երեքշաբթի, 5 փետրուարին: Մենք իսկապէս շատ սիրեցինք այս երգը, երաժշտութիւնը, բառերը, այլ խօսքով` ամբողջութիւնը, մեծապէս կը յուսանք, որ ժողովուրդն ալ շատ սիրէ եւ դիւրաւ ընկալէ զայն: Իրապէս շատ գեղեցիկ ռոմանս մըն է, գեղեցիկ զգացումներ արտայայտող երգ մը:

Պէտք է յիշեմ, որ «Վարդ մը գետինը» երգին անդրանիկ կատարումը եւս տեղի ունեցաւ Հայաստանի մէջ` իմ անդրանիկ համերգիս ժամանակ` Աշոտ Բագրատունիին ներկայութեամբ եւ ապրիլեան քառօրեայ պատերազմին առաջին օրը, Ազգային նուագարաններու պետական նուագախումբին ընկերակցութեամբ: Նոյն երգը, բայց` սիմֆոնիք նուագախումբի հետ, կատարեցի  Հայաստանի մէջ ունեցած երկրորդ համերգիս, որուն ընթացքին ալ կատարեցի «Երազ» երգին առաջին կատարումը:

«Ա.».- Խօսինք ձեր ստեղծագործական աշխատանքին մասին, ե՞րբ սկսած էք գրել:

Ա.Բ.-Իրականութեան մէջ ես գրելու սկսած եմ եօթը տարեկանէս: Հիմա, երբ սկզբնական շրջանի գրութիւններս կը կարդամ, կը ժպտիմ, որովհետեւ սոսկ մանկական գրութիւններ են: Ժամանակի ընթացքին, երբ տարբեր զգացումներ մէջս զարգացան, սկսայ գրել թէ՛ ազգային, թէ՛քնարական ու սիրային բանաստեղծութիւններ: Գրելու տաղանդս երեւան եկած է դպրոցին մէջ, նախ շարադրութիւններով, ապա` երբ շարադրութիւն գրել կը պահանջէր հայերէնի դասատուն, ես բանաստեղծութիւն կը գրէի: Ժամանակի ընթացքին այլ դասապահերու ալ կը գրէի կամ նոյնիսկ` զբօսանքին: Յետոյ այդ բոլոր գրութիւններս հաւաքելը բաւական դժուար եղաւ, որովհետեւ ստիպուած էի երկրորդականի տարիներու բոլոր տետրակներս էջ-էջ դարձնել ու գրածներս մէկտեղել: Օր մըն ալ լուսահոգի Պօղոս Սնապեանին այցելեցի եւ գրածներուս մեծամասնութիւնը ցոյց տուի անոր, որպէսզի իմանամ, թէ գրածներս արժէք մը կը ներկայացնե՞ն: Այն ատեն, կը յիշեմ, Պօղոս Սնապեանը ըսաւ, որ գրածներս մանկապատանեկան են եւ պարտուողական: Ան ըսաւ, որ անգամ մըն ալ մտածեմ գրածներուս մասին, որովհետեւ ես պարտուողական նկարագիրի տէր անձ մը չեմ: Հոն հասկցայ, որ գրելը միայն տաղանդ չէ, այլ նաեւ աշխատանք է: Գրելը ոչ միայն գրողին զգացումները պէտք է արտայայտէ, այլ նաեւ ուրիշին մէջ ալ զգացումներ պէտք է արթնցնէ: Այսպէս ալ, նոր թափ ստանալով, շարունակեցի գրել:

Ես եւ Շողիկը զիրար գտանք նոյն նպատակով: Այսօր արեւելահայ գրականութիւնը աւելի զարգացում կ՛ապրի, քան` արեւմտահայ գրականութիւնը: Մեր մշակոյթը, մեր զգացումները, մեր պատմութիւնը դէպի ապագայ տանելու ամէնէն լաւ ձեւը երգն ու երաժշտութիւնն են: Որպէսզի այս մէկը իրականութիւն դառնայ, պէտք է Շողիկին պէս երգչուհիներ այդ երգերու կատարումները ընեն:

Ինչ կը վերաբերի երգերու բառամթերքին, ես չեմ սիրեր զգացումները մեծ ու ծանր բառերով արտայայտել: Մարդոց վրայ ազդելու համար պէտք չէ դժուար ու անհասկնալի բառեր գործածենք: Ես միշտ կողմ եմ պարզ բառամթերք գործածելուն, որպէսզի ժողովուրդի մեծամասնութեան հասնինք եւ հասկցնենք մեր ըսել ուզածը, այլապէս, ի՞նչ է նպատակը որեւէ գրութեան, եթէ պիտի չկրնայ հասնիլ սովորական մարդուն:

Ըսեմ նաեւ, որ ես վարդի հանդէպ գերազանց սէր ունիմ: Վարդը մարդու մը բոլոր զգացումները կրնայ արտայայտել` ուրախութիւն, տխրութիւն, սէր, ատելութիւն, ամէն բան կարելի է գտնել վարդին մէջ:

«Շ. Թ.».- Աշոտին բանաստեղծութիւնները դիւրաւ ընկալելի են, պարզ են: Կը պատահի, որ երբեմն երաժշտութեան ճիշդ համընկնումին համար պէտք ըլլայ բառերու տեղափոխում կատարել: Աշոտին հետ խորհրդակցաբար կը կատարենք այդ բոլորը: Ըսեմ նաեւ, որ Աշոտին «Կաթիլ մը արցունք» բանաստեղծութեան երաժշտութիւնը յօրինած է Սասուն Պասկեւիչեանը, որ հանրածանօթ երաժիշտ է: Ան երբ կարդաց բանաստեղծութիւնը, շատ խանդավառուեցաւ: Այս երգը պիտի ձայնագրուի Հայաստան, որովհետեւ հոն ուրիշ գոյն եւ որակ ունի երգի ձայնագրութիւնը: Հոն երաժիշտը ներկայ կ՛ըլլայ երգի մշակման գործընթացին եւ իր տեսակէտն ու խորհուրդները կու տայ, իր ներդրումը կը բերէ:

Ըսեմ նաեւ, որ նպատակ ունիմ ազգային-երգերու շարքիս աւելցնել նաեւ Աշոտին գրած ազգային հայրենասիրական կտորներէն մէկը: «Նորօրեայ հերոսին երգ»-ը մեկնաբանելէս ետք հրապարակագիր եւ լրագրող Միքայէլ Հաճեանը առաջարկեց, որ ես մեկնաբանեմ իր զոհուած զաւկին ու ընկերոջ համար գրած երգը` «Թալիշի դիրքերում»-ը: Ազգային երգ մըն ալ ունիմ` «Դիրքերում», որուն երաժշտութիւնը կը պատկանի Վահրամ Էմմիեանին: Եւ այսպէս, ազգային երգերու շարք մը կը փափաքիմ պատրաստել, որոնք կրնան երկար տարիներու վրայ ազգային ապրումներ արթնցնել ժողովուրդին մէջ:

«Ա. Բ.».- Ես ալ անպայման կ՛ուզեմ այս ծրագիրին մաս կազմել: Յիշեմ, երբ առաջին անգամ իմ բանաստեղծութիւններէս մէկը երգի վերածուեցաւ  եւ հասաւ ժողովուրդին: Այն ատեն «Վանայ ձայն»-ը կազմակերպած էր մրցոյթ մը, որուն մասնակցեցան շատ բանաստեղծներ եւ գրողներ: Քուէարկութիւն եղաւ, եւ իմ գրած երգերէս  մէկը զատուեցաւ` «Մարկատա»-ն, զոր գրած էի, երբ դպրոցով գացած էինք Տէր Զօր: Երգը մեկնաբանեց Վիգէն Տիշչեքենեանը: Ունիմ Ռուբէն Տէր Մինասեանին նուիրուած երգ մը, որ դարձեալ Վիգէն Տիշչեքենեանը մեկնաբանած է: Անգլերէնով Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին նուիրուած երգ մըն ալ ունիմ Սէրուժ Պաղտասարեանին հետ` «Winds of The North», եւ ասոնց կողքին, նաեւ Շողիկին մեկնաբանած քանի մը երգը:

«Շ. Թ.».- Ըսեմ նաեւ, որ հիմա առանձին-առանձին կը հրապարակուին մեր երգերը, յուսամ` մօտիկ ապագային կը հրապարակենք Աշոտին եւ իմ գործունէութեան ամբողջական ալպոմը, որուն մէջ կը տեղադրենք բոլոր երգերուն բառերն ալ:

«Ա.».- Դուք, որ մեծ երաժիշտներու եւ յօրինողներու գործեր կատարած էք, մեծ բեմերու վրայ ելոյթներ ունեցած էք, ինչպէ՞ս կը գնահատէք նոր սերունդին հետ աշխատանքը:

Շ. Թ.- Ամէն բան սկիզբ մը ունի: Ես երաժշտութեան մէջ բաւական ճամբայ կտրած եմ, տարբեր բեմերու վրայ ելոյթներ ունեցած եմ, որոնց համար միշտ ալ Աստուծոյ շնորհակալ եմ: Բնական է, որ ես ալ սկիզբ մը ունեցած եմ: Կ՛ուզեմ իրենց ճամբան նոր սկսած երիտասարդները սերունդը քաջալերել եւ գնահատել: Ինծի համար մեծ ուրախութիւն է աշխատիլ ու գործակցիլ նոր սերունդին հետ: Մեծապէս կը քաջալերեմ Աշոտը` որպէս երիտասարդ գրող: Անոր գործերը հայրենի երաժիշտներն ալ սիրեցին ու բարձր գնահատեցին: Ձայնամարզութեան մէջ ալ կը քաջալերեմ աշակերտներս, որպէսզի համարձակ բեմ բարձրանան. իրենց միշտ կ՛ըսեմ, որ  առաջին անգամ մը կայ կեանքին մէջ, զոր պէտք է յաղթահարել. կ՛աշխատիմ իրենց մէջէն վախը վանել: Ինչո՞ւ չէ, եթէ առիթ ըլլայ, ես ալ իրենց հետ կ՛երգեմ` որպէս քաջալերանք: Ընդհանրապէս նոր սերունդը հեռու է դասական երաժշտութենէն կամ հայկական ռոմանսներէն: Կը նախընտրեմ տարբեր ձեւեր գտնել երիտասարդները սիրաշահելու, որ իրենք ալ ունկնդրեն դասական երաժշտութիւն:

Միշտ ուղղութիւն կու տամ աշակերտներուս` ըսելով, որ նախ պէտք է սորվին ճիշդը երգել, ապա դասականի արժէքները պահելով` բարձր մակարդակի հայկական երգ մեկնաբնեն: Մենք պիտի աշխատինք մեր ժողովուրդի երաժշտական ճաշակը զարգացնել: Ես ինչ որ կ՛ընեմ, ազգիս եւ ժողովուրդիս համար կ՛ընեմ: Երաժշտութիւնը գործարարութեան չեմ վերածած: Գոհ եմ, որ կը պահեմ դասական երաժշտութիւնը եւ կ՛աշխատիմ երաժշտական լաւ անուն մը ձգել յառաջիկայ սերունդներուն:

«Ա. Բ.».- Այսօր նոր թափ մը կայ երիտասարդութեան մէջ: Հայ երաժշտութիւնը պէտք է դիւրահաս դարձնել:  «Երգեր» ափ-ին կ՛ուզեմ անդրադառնալ, թէ ինչպէ՛ս երեք երիտասարդներ բաւական տքնաջան աշխատանքով յաջողեցան հայ հասարակութեան տրամադրել երգի եւ երաժշտութեան ընդարձակ աշխարհ մը, որուն մէջ նաեւ կան Շողիկին երգերը. վստահ ենք` շուտով «Երազ»-ն ալ կը տեղադրուի այդ ծրագիրին մէջ:

Երազ

Երազ էիր, երազ մնաս,
Թէ միայն երազով կը զգաս,
Ես յետ այսու չեմ քնանար,
Դու էլ մնաս անմխիթար:

Թէ երազիս ինձ պիտ՛ սիրես
Շրթունքներէս համբոյր քաղես,
Աչքերս իմ, ալ չփակեմ…
Շրթներդ անոյշ անբիծ պահեմ:

Թէ երազիս ինձ պիտ՛ յիշես,
Աչքերուդ փայլքով ինձ գրկես,
Անքուն արթուն արցունք թափեն:

Թէ երազով դու միայն իմն ես
Ու չես բաժնուիր իմ սրտէս,
Աչքերս բաց սիրտս փակեմ
Ու քեզ բնաւ չվայելեմ:

ԱՇՈՏ ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ

 Վարդ Մը Գետինը

Վարդ մը գետինը գեղեցիկ,
Անկիւն մը անհոգ շպրտուած,
Կարմրութիւնը ցնդած, թոշնած,
Հովին հետ պարող մերկ թերթիկ:

Ա՜խ, ո՞վ էր տէրը այս վարդին,
Որո՞ւ սիրտը անտէր, սառած
Կը փնտռէ վարդը, շուարած,
Տանջուած յուշերով սիրածին:

Քմծիծաղով մերժուած վարդ մը,
Ցաւ ու տանջանք, մերժուած սէր,
Հովին տրուած թաց արցունքներ,
Փոշով խոցուած անբոյժ սիրտ մը:

Ահա անեղանակ պար մը,
Արցունքոտ հով ու մերկ թերթիկ,
Իրար գրկելով գեղեցիկ
Կը պարեն սիրոյ դրուագ մը:

ԱՇՈՏ ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ