ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ
Վաղը ամանոր է:
Ի՜նչ մեծ ուրախութիւն էր եւ միաժամանակ ի՜նչ ցնծութիւն` բոլորիս համար, այդ օրերուն, մեր մանկութեան եւ նոյնիսկ վաղ երիտասարդութեան տարիներուն, քարքարուտ ու երբեմն կիսաքանդ, ցեխոտ փողոցներով ու մայթերով մեր ծննդավայր պատմական քաղաքին մէջ:
Անկախ մեր տան Կաղանդի գիշերուան յատուկ համեստ սեղանի պատրաստութեան հեւքէն, մեր մէջ կար նաեւ այն անտեսանելի, բայց միաժամանակ գեղեցիկ ուրուականը, որուն վաղը Նոր տարի պիտի անուանէինք:
Մեզի համար տարբեր հանգամանք ունէր ա՛յդ նոր վաղը: Այլ խօսքով, սանկ` իր մէջ ինքզինք պարտադրողի եւ անպայմանօրէն յարգանքի եւ ակնածանքի արժանի դրսեւորումի մը տեսքով ներկայացող աւանդութիւն մը: Պարզ գաղափար մը չէր, ոչ ալ` յաջորդ քսանչորս ժամերու նոր օր մը, այլ` հոգի ու սիրտ լեցնող ու մարդոց մտքերուն վրայ տարբեր ջերմութիւն բուրող «բան» մը, որուն մեր քաղաքին հետ կառչած էր նաեւ ամբողջ աշխարհը:
Վաղը Ամանոր է:
Կարճ նախադասութիւն մը, որ սակայն իր մէջ խտացուած կը պահէր որոշ շրջանի մը կեանքին ու անոր հետ ագուցուած հաւատքին ամբողջ տեսութիւնը: Յարգանքի տուրքով, մտահոգութեամբ եւ զանազան այլ զգացումներով շրջանակուած ու արեւելեան բազմազան նախապաշարումներուն մէջ թաթխուած եւ մանաւանդ հայկական աւանդութեան միւռոնով օծուած օր մըն էր այդ վաղը, որ մարդոց նոր յոյսերու ճառագայթման մը ազդակը ըլլալէ աւելի` է՛ր նաեւ անոնց շրթներէն կախուած մաղթանքներու եւ աղօթք-օրհներգերու հիւսք մը:
Ու վաղը Նոր տարի է:
Ամէնէն առաջ այդ նորը, իր անորոշութեան կողքին, իր մէջ կը բնորոշէր նաեւ` օրհնութիւն, աւետաբեր նոր խորհուրդ, նոր եւ աննախընթաց ներկայութիւն: Այսպէս էր մեր քաղաքի այս օրը: Կար ժամանակ, երբ հոն մարդիկ տոկուն էին իրենց հաւատքին մէջ, խոնարհ` իրենց ծառայութեան մէջ եւ ուղղամիտ` իրենց կեցուածքով:
Այսպէս դասաւորած էին մեր մեծերը մեր մտքերուն մէջ, եւ ասոր համար է, որ այսօր «այդ» կը փնտռենք: Պարզ կարօտի մը ծնունդը չէին այս փնտռտուքի պատճառները, այլ այդ օրերու մեր կեանքի անբաժան մասնիկներու ներկայութեան պակասն է, որ այս տագնապալի վիճակին կը մատնէ մեզ: Ու այսօր հասած է ժամը, որ նորէն ըսենք` վաղը Ամանոր է:
Բայց այս օրերուն, որո՞ւ հոգը: Ո՞վ է ա՛յս օրուան, այս գեղեցիկ կեանքը իմաստաւորող եւ նոր քսանչորս ժամերու հաւատք ընծայողը: Բայց ինչո՞ւ յանկարծ այս գլխիվայր փոփոխութիւնը: Չէ՞ որ անհամբեր «զինք» կը սպասենք:
Պատասխանը յստակօրէն գիտենք բոլորս ալ: Որովհետեւ, վերջին հաշուով, այդ պատասխանը հարազատ ծնունդն է մեր ներկայի ապրած մթնոլորտին ու անկէ թելադրուած միտումներուն:
Արդ, ընդունինք կամ ոչ, մեր կեանքը եւ կամ մեր ապրած այս դարը այլեւս դարձած է ուրիշ տեսակ: Որովհետեւ մարդիկ իրենց նոր ծրագրումներով, մտայղացումներով եւ գիւտերու նորութիւններով կեանքը վերածած են աւելի բարդ, անօրինակ եւ նոյնքան ալ` նիւթական: Որովհետեւ կեանքը եւ ամէն տեղ դարձած է առեւտրական հիմքեր ունեցող ու տնտեսական փոխադարձ շահերու վրայ հիմնուած, շաղախուած տեսակ մը քաոս: Յարգանք, սէր կորսուած են արդէն եւ դարձած` փշրանք, նոյնիսկ` ցնորք: Նիւթականացած կեանք: Բարոյականութեան մասին խօսիլն իսկ աւելորդ է, եւ ատոր համար է, որ յանկարծ երբ կ՛անդրադառնանք, որ վաղը Նոր տարի է, մեր մտքերուն ու հոգիներուն ոչ մէկ բան կ՛աւետուի, այլ ընդհակառա՛կն, նոր վախի մը, նոր հարցականի մը ծնունդ կու տայ:
Անդրադառնանք: Ո՞ւր ենք այսօր եւ մեր օրերու հեւքով ո՞ւր կ՛երթանք:
Այս հարցականին իբրեւ պատասխան` մենք մեզի կրնանք հաստատօրէն հաւաստիացնել, որ բացակայ «բան» մը կայ մեր շուրջը: Ու այդ բացական թերեւս հաւատքն է կամ յոյսը: Իսկ շատերուն մօտ` Աստուած: Ըսի, չէ՞, «բան» մը բացակայ է մեր շուրջը: Արդէն կը նշմարենք, որ ամէն ինչ իր գոյնը փոխած է:
Բայց յիշեմ. վաղը Նոր տարի է:
Ահա, թէ ինչո՛ւ այս վաղը իր նախկին աւանդական շեշտն ու հրապոյրը կորսնցուցած կը թուի: Ու երբ անզգալաբար կը յիշենք, նոյն այդ վաղը դիմաւորելու տարիներ առաջ մեր նախկին այն խորհրդաւոր պահը, յանկարծ մեր խոնաւցող աչքերէն հետզհետէ գաղտնօրէն արցունքի կաթիլներ կը սկսին ծորիլ անզգալաբար: Երանելի պահ:
Գաղտնիք մը չէ, որ այս օրերուն, հաճոյքի փնտռտուքի կողքին եւ, աւելի՛ն, մարդոց հոգիներն ալ պարպուած ըլլալ կը թուին, եւ ատոր համար է, որ ապերջանիկ դարձած են: Այնպէս կ՛երեւի, որ մարդոց համար միայն կեղեւն է կարեւորը, կորիզը, միջուկը փնտռող չկայ: Սէր, յարգանք, ընտանեկան կենցաղ եւ սրբութիւն կորսնցուցած են իրենց բուն իմաստները, ու անոնց տեղ նկարագրի յոռեգոյն գիծեր եկած են մարդուս օրը լեցնելու:
Հապա՞ մենք: Մենք ալ, մեր կարգին, իբրեւ այս երկրագունդի վրայ ապրող ու շնչող մարդ անհատ, իբրեւ ժողովուրդ եւ ազգ, այնպէս կ՛երեւի, որ մենք ալ կորսնցուցած ենք մեր տոհմային ժառանգութեան գիծերը: Մոռցած ենք ամէն «բան»: Այսպէս, յաճախ կը տառապինք մթնոլորտի պակասէն եւ մանաւանդ` մթնոլորտ ստեղծելու ընդունակ տարրերու սակաւութենէն: Նաեւ կարծես չունինք այն տիպարները, որոնք ժամանակին մեծ յանձնառութիւններու տակ մտան ու հոսող ժամանակին դէմ թիավարեցին հոսանքն ի վեր, բոլորովի՛ն աննպաստ պայմաններու տակ, երբեմն նոյնիսկ արիւնոտ յաճախանքներով յղի միջավայրերու մէջ` ուժ ունենալով միայն ներքին հաւատքը, ազգային պատկանելիութեան հուրը եւ անսակարկ ծառայելու տենդն ու նախանձախնդրութիւնը:
Դրամատիրական լայնատարած մեր ապրած այս երկրին մէջ, մեր կենցաղը, առաւել` ազգային հարցերու նկատմամբ մեր բծախնդրութիւնն ու կրաւորական կամ անտարբեր մեր կեցուածքը, յաճախ մեզ հասցուցած են անտեսանելի վտանգի մը դրան սեմին: Հաւատացէ՛ք, ո՛չ ոք մեզ փրկելու կոչուած է: Այդ պատճառով ամէն բան կախեալ է մեզմէ, մեր գործելու եղանակէն, մեր երիտասարդ եւ մտաւորական ուժերու ներդրումէն, մեր նիւթաբարոյական նուիրումէն, մեր միասնութենէն եւ աշխուժութենէն, մեր արթնամտութենէն եւ, յատկապէս, այս առիթով ծրագրուած աշխատանքներուն վրայ մեր ունեցած հաւատքի տարողութենէն: Օտարամուտ բարքերու ներխուժումի այս օրերուն որքա՜ն կարիքը ունինք արժէքներու, որոնք մեր նոր սերունդին կը ծանօթացնեն հայ մարդու աւանդական դիմագիծին դրական կողմերը:
Բայց, անկախ այս բոլորէն, վաղը Ամանոր է:
Ժամանակն է, որ ունենանք ապագայակերտ կեցուածք մը` մեր ազգային եւ քաղաքական գոյներով: Ստիպուած ենք այս օրուան յատուկ նոր պահանջներով, լայնամտօրէն եւ արդար ծրագրել եւ գործել` ազգային գերագոյն շահերէն մեկնած:
Արդեօ՞ք կարելի չէ այս նոր վաղուան նախօրեակին մեր նախկին վաղը յիշեցնող նկարագրով, կենցաղով, հաւատքով ու յոյսով անգամ մը եւս ջերմացնել մեր սառած մտքերն ու հոգիները:
Անշո՛ւշտ կարելի է, եթէ իսկապէս կը ցանկանք, որ այդ վաղը` իբրեւ նոր պատգամի ուժ, նաե՛ւ թարմ ձգտում մը ըլլայ բոլորիս համար:
Բայց եւ այնպէս, վաղը Ամանոր է: Բարի՛ Կաղանդ:
