Ֆրանսական «Լառուս» Համայնագիտարանը
Ականաւոր Հայերու Մասին
Բագրատունի (հ. Արսէն).- Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութենէն: Ծնած` Պոլիս, 1786-ին, վախճանած է` Վենետիկ, 1866-ին: Հայերէնի թարգմանած է Հոմերոսը, Վերգիլիոսը եւ Սոֆոկլէսը, ինչպէս նաեւ` Միլթընի «Կորսուած դրախտը»: Իր գլխաւոր արժանիքը կը կայանայ իր ժողովուրդը օժտած ըլլալուն մէջ ազգային դիւցազներգութեամբ մը` «ՀԱՅԿ»:
Բաղրամեան (Յովհ.).- Խորհրդային մարաջախտ, ծնած` Հայաստան, 1897-ին: Թիմոչենքոյի սպայակոյտին պետ` 1942-ին: Կը ղեկավարէ առաջին Պալթեան ճակատը` 1944-ին: Մարաջախտ` 1955-ին:
Գառզու (Ժան).- Ֆրանսացի նկարիչ: Ծնած` Փարիզ, 1907-ին, հայկական ծագումով ծնողներէ: Կ՛ուսանի առանձին: Անկախներու սալոնին կը մասնակցի 1930-ին: Տարօրինակ բանաստեղծութիւն մը, ուր իրականն ու անիրականը իրարու կը խառնուին, ի յայտ կու գայ Գառզուի նկարներէն, որոնք ցուցադրուած են Ազգային ժամանակակից արուեստի թանգարանին մէջ:
Մխիթար (Պետրոս Մանուկ).- Հայ աստուածաբան, ծնած` Սեբաստիա, 1670-ին, վախճանած` Վենետիկ, 1749-ին: Կրօնաւոր կը դառնայ 14 տարեկանին եւ կը կոչուի Մխիթար: Էջմիածնի մէջ քահանայ կը ձեռնադրուի 1696-ին: 1700-ին Կոստանդնուպոլիս երթալով` կաթողիկէ կը դառնայ եւ կ՛աշխատի իր ազգը մտցնել կաթողիկէ միութեան մէջ: Հալածանքները կը ստիպեն զինք ապաստանիլ Մորէա, ուր կը հիմնէ Մխիթարեան միաբանութիւնը, իսկ յետոյ` Վենետիկ, Սուրբ Ղազար կղզեակը, ուր կը հիմնէ վանք մը եւ դպրոց մը, որոնք հռչակաւոր դարձան:
Մովսէս Խորենացի.- Հայ պատմագիր, ծնած` 407-ին, վախճանած` 492-ին: Քարտուղարը` Սահակ հայրապետին: Ան իր ուսումը ամբողջացնելու համար գնաց Եդեսիա, Երուսաղէմ, Աղեքսանդրիա, Հռոմ եւ Պոլիս: Հայաստան վերադարձին (442), ստացաւ եպիսկոպոսական աստիճան: Աշխատակցեցաւ Ս. Գիրքի թարգմանութեան եւ գրեց` հայոց պատմութիւն մը:
Նուպար փաշա.– Եգիպտացի քաղաքական մարդ, հայկական ծագումով, ծնած` Զմիւռնիա, 1825-ին: վախճանած` Փարիզ, 1899-ին: Քարտուղարը` Մեհմետ Ալիի, Իպրահիմ փաշայի եւ Ապպաս փաշայի: Այս վերջինին անունով բրիտանասէր քաղաքականութիւն մը վարեց Օսմանեան կայսրութեան դէմ: Կազմակերպեց Եգիպտոսի երկաթուղիները: Իսմայիլի իշխանութեան օրով Կ. Պոլսէն ձեռք բերաւ արտօնութիւն մը Սուէզի ջրանցքը շինելու համար եւ ստացաւ «փաշա» տիտղոսը` 1863-ին:
Խաչատուրեան (Արամ).- Հայ երգահան, ծնած` Թիֆլիս, 1903-ին: Աշակերտը` Միակովսկիի, Մոսկուայի երաժշտանոցին մէջ: Կը ջանայ համադրել հայկական, կովկասեան դասական եւ տպաւորապաշտ (ֆրանսական) մոթիվները: Իր քոնչերթոն Ստալինի անուան մրցանակը շահեցաւ 1940-ին: Հեղինակած է «Երջանկութիւն» եւ «Գայեանէ» պալէները, երկու սենֆոնիներ, սենֆոնիկ պոէմա մը: Գրած է շարժապատկերներու երաժշտութիւն («Պէպօ» եւ «Հոգիի մը խորհուրդը»), դաշնակի քոնչերթօ մը, թաւջութակի քոնչերթօ մը, սենեկային երաժշտութիւն, դաշնակի համար կտորներ եւ մեղեդիներ:
Խաչատուր Աբովեանի Մահուան
120-ամեակին Նուիրուած Յիշատակի Երեկոն
Կազմակերպութեամբ Ազգ. Աբգարեան վարժարանի Շրջ. միութեան, Խաչատուր Աբովեանի մահուան 120-ամեակին նուիրուած յիշատակի երեկոն տեղի ունեցաւ շաբաթ, 7 դեկտեմբեր, երեկոյեան ժամը 9:00-ին, Ազգ. Լեւոն եւ Սոֆիա Յակոբեան քոլեճի հանդիսասրահին մէջ, Պուրճ Համուտ:
Կազմակերպիչ միութեան նախագահը շնորհակալութիւն յայտնեց երեկոն հովանաւորող Գարեգին եպիսկոպոսին, օրուան նախագահ Մ. Իշխանին եւ ասմունքող Յակոբ Կիւլոյեանին:
Բանաստեղծ Մուշեղ Իշխան վերլուծումը ըրաւ Աբովեանի «Վէրք Հայաստանի» վէպին:
Աբովեան գրած էր մէկ շունչով, առանց նախապէս մտածելու, ժայթքող ոգիի մը ամբողջ կրակով կլանուած, հալածուած` օրուան կղերական դասէն, քաղքենի դասակարգէն եւ հարուստներէն:
Աբովեանով սկսաւ արեւելահայ գրականութեան նոր դարաշրջան մը: Ան մարգարէի մը տեսիլքով դարձաւ իր ժողովուրդին ազատութեան առաջին մարտիրոսը, առաջին լուսաւորիչը` արեւելահայ գրականութեան, որուն ամուր դրոշմը կը տեսնենք անցեալի եւ ներկայի մէջ մտաւորական կալուածէն ներս:
«Վէրք Հայաստանի»-ն ասմունքեց Յակոբ Կիւլոյեանը: Ինչպէս միշտ, այս անգամ եւս բացառիկ ապրումով եւ հաւատքով ապրեցաւ եւ ապրեցուց ներկայ հասարակութիւնը:
Գարեգին եպիսկոպոս իւրայատուկ ոճով եւ բարձր ըմբռնումով վերլուծեց Աբովեանի միտք բանին, զոր գտաւ իր անկեղծ հայրենասիրութեանը մէջ` հանդէպ իր ժողովուրդին:
Արտայայտուեցաւ նաեւ Աբովեանի անհետացման եւ մահուան մասին:
«Պատմաբանները եւ գիտնականները սխալ կը վերլուծեն,- ըսաւ սրբազան հայրը,- Աբովեան ո՛չ կորսուած է եւ ո՛չ ալ մեռած, այլ Մասեաց սարերու քաջերը զայն տարած եւ Արարատեան ու Էջմիածնայ հովերուն վրայէն զետեղած են ամէն մէկ հայու հոգիէն ներս: Այլեւս հայ ժողովուրդը լացի եւ կոտորածի փոխարէն` կ՛ուզէ յաղթանակ եւ հերոսներու կերպարներ: Ջարդի փոխարէն` կ՛ուզէ Աղասիի հերոսական արարքը, որովհետեւ ազգ մը ոչ թէ իր կորուստներով կ՛ապրի, այլ` իր նուաճումներով: Մեծ գործերը մեծ կիրքերէն կը ծնին»:
Իր խօսքի վերջաւորութեան սրբազան հայրը գնահատանքով արտայայտուեցաւ Ազգ. Աբգարեան վարժարանի Շրջանաւարտից միութեան մասին, որ մտածումը ունեցած էր կազմակերպելու Աբովեանի նուիրուած յիշատակի այս երեկոն: Թելադրեց, որ յարատեւօրէն կազմակերպեն նման օգտաշատ ձեռնարկներ:
Այնուհետեւ տեղի ունեցաւ վարչութեան կողմէ կազմակերպուած գաւաթ մը գինիի հանդիպում: Ներկաները կարծիքներու փոխանակումներ ունեցան: Պուրճ Համուտի հայաշատ շրջանին մէջ հայ մշակոյթին նուիրուած ձեռնարկներու յաճախակի կրկնումը խիստ օգտակար գտան:
ՆԵՐԿԱՅ ՄԸ
