ՅԱՐՈՒԹ ՉԷՔԻՃԵԱՆ
Հայաստանի Հանրապետութեան կրթութեան նախարար Նիկոլ Աղբալեանի հեռատես քաղաքականութեան շնորհիւ, ուսումնական ծրագիրներուն մէջ առաջին համալսարանը հիմնելու կողքին, ան նաեւ քաջալերեց մարմնակրթանքը ուսումնական ծրագիրներուն մէջ յատկապէս եւ երկրին մէջ` ընդհանրապէս:
ՀՄԸՄ-ի սկաուտ եւ մարզիկ, Գում Գաբուի «Տորք» ակումբէն Եզնիկ Քաջունին 1918-էն սկսեալ, զանազան պարտականութիւններու կողքին, կը դասաւանդէր նաեւ Երեւանի «Աղեքսանդրեան» եւ «Գայիանեան» աղջկանց երկրորդական վարժարաններուն մէջ` իբրեւ մարզանքի ուսուցիչ, ուր կազմած էր սկաուտական տղոց եւ աղջկանց խումբեր: Իր նամակներէն մէկուն մէջ Քաջունին կը գրէ. «Այստեղ կազմեցի նաեւ լաւ խաղացող սպաներէ եւ կիմնազիայի (միջնակարգ վարժարան) մեծ աշակերտներէն ֆութպոլի ուժեղ խումբ մը» (1):
Ահա այս առաջին ֆութպոլի խումբին առաջին մրցումին մասին է ստորեւ թղթակցութիւնը` ՀՅԴ պաշտօնաթերթ «Յառաջ»-ի 13 օգոստոս 1920-ի թիւին մէջ, արեւմտահայերէնի վերածուած: Իբրեւ առաջին մարզական թղթակցութիւն` ակներեւ է թղթակիցին փորձառութեան պակասը:
«Առաջին ֆութպոլի մրցախաղը Երեւանում» (2):
«Խումբ մը սպաներու եւ սիրողներու (Եզնիկ Քաջունի) ջանքերով վերջերս Երեւանի մէջ կազմակերպուած է մարզական ընկերութիւն մը (ակումբ` միութիւն, ՅՉ), որ մօտ ապագային կ՛ունենայ իր վաւերացուած կանոնագրութիւնը:
«Ունենալով` «Առողջ հոգի առողջ մարմնի մէջ» սկզբունքը, այս միութիւնը նպատակադրած է կազմակերպել եւ զարգացնել մարզական խաղեր ու մրցումներ` մրցակցութիւն եւ հետաքրքրութիւն ստեղծելով տեղական ուժերուն եւ սիրողներուն մէջ:
«Սկաուտական կազմակերպութենէն ետք, մարզական միութեան ստեղծումը մեծ ու գնահատելի երեւոյթ մըն է, որ արժանի է յատուկ ուշադրութեան եւ գուրգուրանքի: Մեծ պետութիւններուն մէջ մարմնակրթութիւնը իր յատուկ տեղը ունի, եւ նման ակումբներուն մեծամասնութիւնը անցեալ ունի եւ կը վայելէ իրենց կառավարութիւններուն յատուկ ուշադրութիւնն ու հովանաւորութիւնը:
«Ուրախութեամբ պէտք է յայտարարել, որ մեր կառավարութիւնը, որ յատուկ կարեւորութիւն կու տայ մարմնակրթութեան եւ մարզանքներուն, նաեւ չմերժեց իր նիւթական եւ բարոյական աջակցութիւնը այս նորակազմ միութեան:
«Անցեալ կիրակի` 8 օգոստոս 1920-ին Երեւանի մարզական միութիւնը («Սպորտ» ակումբ, ՅՉ) կազմակերպած էր իր անդրանիկ խաղը` ֆութպոլ (Անգլիական այգիին մէջ): Մրցումին ներկայ էին Երեւանի միութեան մարզիկները (խմբապետ` տեղակալ Աւետիս, յետսապահներ` ՀՄԸՄ-ական Եզնիկ Քաջունին եւ Սարգիս Սամուէլեանը, ՅՉ) եւ Ալեքսանդրապոլէն (Գիւմրի) յատկապէս հրաւիրուած («Մեծն Վարդան» խումբը, խմբապետը` Սիբիրեան, ՅՉ) մարզիկները` 11 հոգի: Խաղին կը մասնակցէին ընդամէնը 22 մարզիկներ:
«Հակառակ անբարենպաստ պայմաններուն, խաղը շատ յաջող կազմակերպուած էր:
«Այդ օրը Անգլիական այգին գրաւած էր հետաքրքրուողներու բաւական մեծ բազմութիւն մը, որ հետաքրքրութեամբ կը հետեւէր մրցումին:
«Ներկայ էին` վարչապետ պ. (Համօ) Օհանջանեանը, խորհրդարանի նախագահ պ. Ա. (Աւետիք) Սահակեանը, Հանրային կրթութեան եւ արուեստի նախարար Գ. (Գէորգ) Ղազարեանը, Երեւանի քաղաքապետ պ. Մ. (Մկրտիչ) Մուսինեանը, Անգլիոյ ներկայացուցիչ հարիւրապետ Կրեսսին, խորհրդարանի անդամներ եւ քաղաքացիներու բազմութիւն: Մերթ ընդ մերթ նուագախումբը կը նուագէր (խանդավառելով բազմութիւնը):
«Խաղը, որ տեւեց ժամը 17:30-էն մինչեւ 19:00, անցաւ կանոնաւոր, առանց պատահարներու եւ յաջող:
«Երեւանի խումբը արժանացաւ մրցանակին` (յաղթելով) 1-0 արդիւնքով:
«Խաղէն ետք վարչապետը Երեւանի մարզական միութեան նուիրեց 50 հազար ռուբլի: Երեւանի քաղաքապետը խոստացաւ հարթել խաղի հրապարակը (դաշտը) կամ նուիրել համապատասխան գումարը: Մեծ գումար նուիրել խոստացաւ նաեւ խորհրդարանի նախագահը:
Գ. Մ. Յ.»
2 սեպտեմբեր 2018
(1) ՀՄԸՄ-ի պաշտօնաթերթ` «Հայ սկաուտ», Ա. տարի, թիւ 19-20, Կոստանդնուպոլիս, օգոստոս 1920, էջ 304:
(2) «Յառաջ» օրաթերթ, Երեւան, թղթակից` Գ.Մ.Յ., Բ. տարի, թիւ 172, 13 օգոստոս 1920, էջ 4:
