Զոհեր`
Ոսկեզօծ Սուտերու
Ռուսիոյ մէջ իրենց իշխանութիւնը հաստատելէ ետք, սովետները, առաջին օրէն, աշխարհի միւս ժողովուրդներուն փրկութիւն բերելու կարգախօսի մը կառչեցան եւ այդ ուղղութեամբ ձեռնարկեցին հսկայ քարոզչութեան մը: Նոյնը պարտադրուեցաւ նաեւ համայնավար օղակին մէջ առնուած տարբեր հայրենիքներու: Իրենց ենթակայ ժողովուրդները ճնշելով` հեռու հեռաւորներուն ազատութեան համար բարձրացուած այդ դիւրին աղաղակները բոլորովին ապարդիւն չանցան: Հեռուէն եկած թմբուկին անուշ ձայնը ունկնդիր ունեցաւ աշխարհի չորս ծագերուն: Ամէնուրեք գտնուեցան համայնավար փրկչական խոստումներուն հաւատք ընծայող մարդիկ, որոնց գլխուն, սակայն, ոչ միայն փրկութեան ծիածան չբացուեցաւ, այլեւ շատ բան վրայ տուին իրենց վարկէն:
Նման դառնութիւններ քիչ ապրած չենք նաեւ մենք` հայերս, մեր կրօնական առաջնորդներուն ու մտաւորական ներկայացուցիչներուն հետ, անոնց իմաստո՜ւն նախաձեռնութեամբ:
Հայ կեանքի հանգուցային իրադարձութիւնները միտք պահող մարդիկ կը յիշեն անշուշտ մեզմէ ոչ հեռու 1946-ը, Էջմիածնի մէջ այդ թուականին կայացած ազգային-կրօնական ժողովը եւ չեն մոռցած այն նամակը, որ Գէորգ Զ.-ի, Գարեգին Ա.-ի, Կիւրեղ Բ.-ի, Աւետիք Իսահակեանին, Ստեփան Մալխասեանի եւ բազմաթիւ պատգամաւորներու ստորագրութեամբ ղրկուեցաւ «Մեր բարեկամ Մեծ Մարշալ Ստալինին».
«Մեծ Ստալին, դուն պողպատէ վճռակամութեամբ իրագործեցիր ուքրանացիներու, պիելոռուսերու, մոլտաւացիներու եւ պալթիկ ժողովուրդներու ազգային ամբողջացումը. դուն նաեւ թշնամիի անարգ լուծէն ազատեցիր լեհերը, չեխոսլովաքները, աւստրիացիները, պուլկարները եւ եուկոսլաւները` իրաւամբ նուաճելով համայն ազատասէր մարդկութեան սիրտը եւ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴՆԵՐՈՒ ԱԶԱՏԱՐԱՐի կոչումը»:
Ազգիս հայոց ներկայացուցած այս փրկիչը եւ փրկուածները, սակայն, խաղաղ ներդաշնակութեամբ մը չընթացան հետագայ օրերուն: Նախ` աւստրիացիները մերժեցին «Ժողովուրդներու ազատարար»-ին երախտագէտ ըլլալ, յետոյ Եուկոսլաւիան չուշացաւ ցոյց տալ իր «ապերախտ» դէմքը, իսկ Հունգարիոյ, Չեխոսլովաքիոյ եւ միւսներուն փրկութեան գործը, ըստ երեւոյթին, անկատար մնացած էր, «Մեծ Մարշալը» բաւական գործ ձգած էր իր ժառանգորդներուն եւ ժառանգորդները, հաւատարիմ իրենց ժառանգականութեան գծին, փրկուածը վերստին փրկելու շռայլ հոգատարութեամբ մը ներխուժեցին յիշեալներու սահմաններէն ներս, եւ աշխարհը, աստիճանաբար, ու միշտ հրասայլերու դղրդիւնին ընդմէջէն, իմացաւ, թէ ի՛նչ կը նշանակէ փրկութիւն բառը համայնավար բառարանին մէջ:
Համայնավարներուն համար ժողովուրդ մը փրկել` անոր գլխուն նստիլ կը նշանակէ, անոր երակները քամել, կամքը բռնաբարել: Մենք կանուխ ապրեցանք այդ դառնութիւնը, մինչ մարդկութեան մեծ տոկոսոը նոր կը զգայ աղէտին ահաւորութիւնը, որ վստահաբար պիտի խնայուի ուրիշ հայրենիքներու, որովհետեւ Չեխոսլովաքիոյ առիթով համայնավարութեան ցոյց տուած անհանդուրժողութիւնը, ամբողջատիրական ձգտումը բացայայտ իրողութիւններ են այլեւս, եւ դժուար թէ այսուհետեւ ան կարենայ շուկայ գտնել ժողովուրդներուն փրկութիւն խոստացող իր ոսկեզօծ սուտերուն:
Պ. Ս.
