ԵՂԻԱ ԹԱՇՃԵԱՆ
3 օգոստոս 2014-ին ՏԱՀԵՇ-ի ահաբեկիչները հիւսիսային Իրաքի մէջ պաշարեցին Սինճար լեռը եւ սպաննեցին, բռնաբարեցին եւ գերի բռնեցին հազարաւոր անմեղ եզիտիներ: Այդ օրը աշխարհի եզիտիներուն կողմէ կը յիշուի իբրեւ իրենց պատմութեան նորագոյն ցեղասպանութիւնը` յուսալով, որ վերջինը կ՛ըլլայ:
Եզիտիները սատանայապաշտ չեն, ինչպէս շատերը կը կարծեն, այլ կը հաւատան, որ Աստուած աշխարհը կառավարելու համար լիազօրած է 7 հրեշտակներ, որոնցմէ ամէնէն զօրաւորը «Թաուս»-ն է, ճանչցուած` իբրեւ սատանան: Եզիտիները դարերու ընթացքին պահպանեցին իրենց արժէքները եւ կրօնին գաղտնիքը` շնորհիւ ոչ խառն ամուսնութիւններու: Սակայն պատմութեան ընթացքին անոնք ականատես եղան 74 ցեղասպանութիւններու` Միջին Արեւելքի տարբեր շրջաններուն մէջ: Եզիտիները միշտ ալ հալածուած եղած են իրենց կրօնին համար, սակայն հակառակ այս բոլորին` անոնք միշտ ալ պահպանած են իրենց կրօնը եւ հաւատարիմ մնացած` իրենց նախահայրերու արժէքներուն:
Այստեղ կարեւոր է յիշել, որ 1915-1916 թուականներուն եզիտիները նոյնպէս ենթարկուեցան ցեղասպանութեան, մասնաւորապէս` քիւրտ աշիրեթներուն կողմէ. Վասպուրականէն, Կարինէն եւ Մուշէն հազարաւոր եզիտիներ հաստատուեցան Արմաւիրի եւ Արագածոտնի շրջաններուն մէջ, իսկ 1918-ին, Ճհանկիր աղայի ղեկավարութեամբ, զօրավար Անդրանիկի հետ ջախջախեցին թրքական բանակը Բաշ Ապարանի մէջ: Այդտեղ արիւնով կնքուեցաւ հայ-եզիտիական եղբայրութիւնը: Ներկայիս մօտ 40.000 եզիտի կը բնակի Հայաստանի մէջ, անոնք ունին իրենց մշակութային կեդրոնները եւ կրօնական վայրերը, Հայաստանի եզիտիական համայնքը ազգային-մշակութային վերազարթօնք մը կ՛ապրի: Իսկ Հայաստանի խորհրդարանը 16 յունուար 2018-ին ճանչցաւ եզիտիներու Ցեղասպանութիւնը եւ միջազգային ատեաններէն պահանջեց հետապնդել անոնց դատը:
Սինճարի ցեղասպանութեան տարելիցին առիթով, 3 օգոստոսին Երեւանի Օղակաձեւ զբօսայգիին մէջ, եզիտի ժողովուրդի անմեղ զոհերուն յիշատակը յաւերժացնող յուշակոթողին մօտ հաւաքուեցան եզիտի համայնքի եւ հասարակութեան ներկայացուցիչներ: Այդ հաւաքին ընթացքին Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի նախագահ Արա Բաբլոյեանին ուղերձը ներկաներուն ուղղեց խորհրդարանի պատգամաւոր Ռոստամ Մախմուդեանը: Բաբլոյեանին ուղերձը անգամ մը եւս կը հաստատէր հայ-եզիտիական եղբայրութիւնը եւ Հայաստանի ճանաչումն ու դատապարտումը եզիտիական ցեղասպանութեան:
Հակառակ տնտեսական բոլոր դժուարութիւններուն` Հայաստան պէտք է նոր ռազմավարութիւն մը որդեգրէ եզիտիական դատին շուրջ: Միջին Արեւելքի մէջ ծայրայեղ իսլամական կազմակերպութիւններու կողմէ եզիտիներու եւ ասորիներու դէմ հալածանքը դարձեալ ցոյց տուաւ, որ այս համայնքները կարիք ունին արտաքին ուժերու` պաշտպանելու իրենց շահերը: Սակայն ատիկա տեղի չունեցաւ, եւ մեծ պետութիւններու աչքին առջեւ ահաւոր ոճիրներ գործուեցան: Հայաստանի Հանրապետութիւնը, հակառակ իր սահմանափակ արտաքին քաղաքականութեան, դրական որոշ դերակատարութիւն ունեցաւ ՄԱԿ-ի ամպիոնէն եւ միջազգային այլ բեմերու վրայ` վերյիշեցնելով, որ շրջանին մէջ փոքրամասնութիւններուն դէմ ոճիրները պէտք է դադրին:
Անշուշտ ասիկա չի նշանակեր, որ Հայաստանը պէտք է օգտագործէ այլ ազգերու դատը եւ հետապնդէ կայսերապաշտ քաղաքականութիւն, որ կը հետապնդէ Ռուսիոյ շահերը: Ո՛չ, Հայաստան պէտք է ունենայ զուտ ազգային արտաքին քաղաքականութիւն մը, որ կը բխի իր ազգային շահերէն, այսինքն ազգային փոքրամասնութիւններու ճակատ մը կազմել` դիմագրաւելու համար թրքական եւ ծայրայեղ իսլամական շարժումները: Այստեղ ՀՅ Դաշնակցութիւնը հսկայ դերակատարութիւն ունի: Դժբախտաբար տակաւին այս ուղղութեամբ շօշափելի քայլեր չեն առնուած պետական մակարդակով, սակայն ժամանակը պիտի փաստէ, որ եզիտիներու եւ ասորիներու ճակատագիրը կախեալ պիտի ըլլայ հայութեան եւ Հայաստանի ճակատագիրէն: Այնքան ատեն որ Հայաստան տկար վիճակի մէջ է, այս ազգերը անորոշութեան պիտի մատնուին: Իսկ հզօր Հայաստան մը միայն պիտի կարենայ անոնց դատը պաշտպանել:
2014-ին բաւական խօսուեցաւ նաեւ Արցախի ազատագրուած տարածքները եզիտի եւ ասորի գաղթականներով բնակեցնելու կարելիութեան մասին: Յիշենք, որ Արցախի ազատագրութեան համար եզիտիները տուած են զոհեր, եւ 2016-ի ապրիլեան պատերազմին առաջին նահատակը եզիտի էր:
Այս բոլորը Հայաստանի իշխանութիւնները պէտք է հաշուի առնեն: Այո՛, ճկուն քաղաքականութիւն մը պէտք է, սակայն նաեւ պէտք է ծաւալել ռազմավարական այլ մտածողութիւն մը, որ անպայման հիմնուած չէ պետութիւններու վրայ, այլ` ազգերու եւ նոյն ճակատագիրը ունեցող ժողովուրդներու վրայ:
