Խմբագրական
Ազատութիւնը
Կիսամիջոց Չի Ճանչնար
Այսօր ի՛նչ կ՛ըլլայ` չենք գիտեր: Բայց երէկ կացութիւնը շատ ծանր էր Չեխոսլովաքիոյ մէջ: Լարուածութիւնը այնքան սաստկացած էր Մոսկուայի եւ Փրակայի միջեւ, որ ամէնէն զգուշաւոր դիտողներն իսկ մօտալուտ կը նկատէին բռնկում մը:
Անցեալ ամսուան վերջերուն Վարշաւիոյ ուխտին զինեալ ուժերը միացեալ ռազմափորձ կատարած էին Չեխոսլովաքիոյ մէջ` իբր թէ Արեւմտեան Գերմանիայէն գալիք յարձակում մը ետ մղելու համար: Բայց երեւոյթները չէին խաբեր: Բոլորն ալ կը զգային, որ ռազմափորձերուն վայրին ընտրութեան մէջ կարեւոր դեր ունեցած էր Չեխոսլովաքիոյ ներքին կացութիւնը: Մոսկուա եւ իր հաւատարիմները անհրաժեշտ նկատած էին զինական ներկայութեան մը նպաստը ընծայել չեխ համայնավարներու այն թեւին, որ տակաւին Նովոթնիներու կարօտով կը տոչորի:
Այդ նպաստը, սակայն, երբեք չկրցաւ փոխել դէպքերուն ընթացքը: Ազատութիւնը թեւեր առած` քալեց Մազարիքի երկրին մէջ, ուր Տիւպչեք եւ չեխ նոր ղեկավարները խորհրդային ուժերուն հեռացման պահանջը դրին` բոլոր յեղափոխականներուն անհրաժեշտ խիզախութեամբ մը:
Խորհրդային Միութիւնը եւ արեւելաեւրոպական չորս երկիրներ անմիջապէս հակազդեցին` գրեթէ նոյն օրերուն եւ նոյն բովանդակութեամբ նամակներ ղրկելով Չեխոսլովաքիոյ վարիչներուն: Այդ նամակներուն բառացի պարունակութիւնը յայտնի չէ, բայց իմաստը կասկածէ վեր է, հիմնուելով այն արտայայտութեանց վրայ, որ ունեցան չեխ ղեկավարները` անգամ մը եւս ընդգծելով իրենց ներքին գործերուն մէջ որեւէ միջամտութիւն չհանդուրժելու որոշումը:
Ակներեւ իրողութիւն է, որ Փրակա հետզհետէ դուրս կու գայ խորհրդային շառաւիղէն եւ կ՛ընդգրկէ ուղղութիւն մը, որ ազգային ըլլալուն համար իսկ կը վնասէ Մոսկուայի սեփական շահերուն: Քրեմլին պիտի հանդուրժէ Չեխոսլովաքիոյ ինքնավարութիւնը, եթէ անոր մէջ չտեսնէ ուրիշ վտանգ մը, այս անգամ` ներքին, որ կը սպառնայ նոյնինքն խորհրդային վարիչներուն:
Տակաւին փաստուած չէ, որ ռուս երիտասարդութիւնը նուազ ազատասէր է, քան` չեխականը: Ճիշդ է, որ Չեխոսլովաքիոյ պարագային արժանապատուութեան խնդիր մըն ալ կայ, բայց պայքարին էութիւնը նոյնն է խորհրդային կամ անոր տիրապետութեան ենթակայ բոլոր երկիրներուն մէջ, ուր ազատութեան հարցը հաւաքականութեան եւ անհատի խնդիր է միաժամանակ:
Արդ, եթէ Չեխոսլովաքիա այսօր վերջնականապէս իր ենթակայական կապերը խզէ Խորհրդային Միութենէն, կասկած չկայ, որ քսան եւ աւելի տարիներէ ի վեր ռուսական տիրապետութեան ենթակայ եւրոպական այլ երկիրներ ձեռնածալ պիտի չմնան, նոյնիրաւ իրաւունքներու պահանջ պիտի դնեն եւ անպայմանօրէն ստանան, որովհետեւ իրենց պարագան տարբեր պիտի չըլլայ չեխականէն:
Այդ պարագային ի՞նչ պիտի ըլլայ: Քրեմլին պիտի կրնա՞յ իր ժողովուրդին մերժել այն, որուն տիրացած են երբեմնի իր հարկատուները: Հո՛ն է վտանգը Պրեժնեւ-Քոսիկին-Փոթքորնի երրեակին համար, որ դժուար թէ կարենայ աւելի երկար ժամանակ զսպել երիտասարդ համայնավարներու սերունդը, որ Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան յիշատակներով չէ կապուած վարչակարգին: Լսովի է իր յեղափոխականութիւնը: Բայց տեսած է ու կ՛ապրի այդ յեղափոխութեան ծնունդ եղող ստրկատիրութեան մը չարիքները:
Անշուշտ բռնատէրը կրնայ նորէն արթննալ խորհրդային նոր ղեկավարներուն մէջ: Կարմիր բանակի հրասայլներուն կրնայ վերստին հրահանգ տրուիլ, որ «չէզոքացնեն» Չեխոսլովաքիոյ «հակայեղափոխական» տարրերը: Յետո՞յ: Հարցը կը լուծուի՞: Պուտափեշտը լուծե՞ց: Լուծեց տասը տարուան համար գուցէ, բայց ահա, Պուտափեշտի յեղափոխականներուն պահանջածէն շատ աւելիին կը հանդուրժուի այսօր Չեխոսլովաքիոյ մէջ, միայն թէ Տիւպչեք աւելի առաջ չերթայ:
Բայց պիտի երթայ: Ազատութիւնը կա՛մ ամբողջական կ՛ըլլայ, կամ` երբե՛ք: Կիսամիջոց չի ճանչնար: Կիսամիջոցի չի դիմանար: Փրակայի ազատատենչ ղեկավարներուն դրօշակին վրայ այս նշանաբանը կը տեսնենք: Ամբողջ ժողովուրդ մը անոր ետեւէն կը քալէ:
Վաղը պիտի քալեն այլ ժողովուրդներ, որոնց համար գիշերը երկար տեւեց:
