ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ
Երեւանի մէջ 2015-ին լոյս տեսաւ Լեւոն Ադեանի «Հեռացող եզերք» վէպը, բաղկացած` 316 էջերէ: Գիրքը հրատարակուած է հեղինակին Յակոբ հօրեղբօր թոռ Եուրա Ադեանի հովանաւորութեամբ, ի յիշատակ հօր` Մարտակերտի շրջանի կրթական գործիչ, անխոնջ երախտաւոր Կարօ Ադեանի:
Ներածականին մէջ Վահրամ Աթանէսեան կ՛ըսէ, որ Լեւոն Ադեանի վէպը գեղարուեստական ժամանակագրութիւն է: Հեղինակը իրադարձութիւններու եւ ականատեսն է, եւ` կեդրոնական դէմքը: Նիւթը Պաքուի հայութեան ողբերգութեան գեղարուեստական պատկերն է` համեմուած այդ քաղաքի անցեալի մասին մտորումներով, որ կ՛արթնցնէ ցաւոտ զգացողութիւններ եւ հարցեր, թէ ինչպէս եղաւ, որ Անդրկովկասի հայութեան կեդրոններէն մէկը խորհրդային ժամանակաշրջանին զրկուեցաւ իր ազգային-մշակութային բազմազանութենէն, վերածուեցաւ թուրք-ազրպէյճանական ազգայնականութեան միջնաբերդի:
Յուզիչ եւ դիպուկ են, յատկապէս, Պաքուի հայ մտաւորականութեան վերջին մոհիկաններու մասին պատմուող էջերը: Անոնք կը փոխանցեն Ազրպէյճանի հայատեաց իշխանութիւններու հայեացքին ներքեւ սեփական ինքնութիւնը հրաշքով պահպանած խումբ մը նուիրեալներու տառապանքները:
Լեւոն Ադեան այդ դաժան իրականութեան մուծած է վիպապաշտ սիրոյ պատկերներ: Ան վաւերագրած է անցեալ դարավերջի հայ Պաքուն: Հայկական Պաքուի ժամանակը: Պաքուի հայութեան ջարդերով եւ տեղահանութեամբ չաւարտիր, այլ կը դառնայ գեղարուեստական ժամանակ:
Հեղինակը կ՛ըսէ, որ «Հեռացող եզերք»-ը իրական պատմութիւն է: Ամբողջ պատումը տրուած է առաջին դէմքով, որովհետեւ հեղինակին թշուառ զրուցակիցներէն իւրաքանչիւրին պատմութիւնն է ատիկա, որովհետեւ անոնց ընդհատուած երազանքներու ու անլուր տառապանքներու մասին ու անոնց անունով կը խօսի հեղինակը:
Նշենք նաեւ, որ Լեւոն Ադեան ինքնուրոյն ու թարգմանական աւելի քան երեսուն արձակ գիրքերու հեղինակ է, որոնք լոյս տեսած են նաեւ այլ լեզուներով: