Երէկ ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ, Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան պատգամաւոր Սպարտակ Սէյրանեան կառավարութեան ծրագիրի ժամանակ ելոյթ ունենալով ըսաւ.
«Յարգելի՛ գործընկերներ, որոնք ներկայ են:
Իմ քաղաքական կենսագրութեան ընթացքում ես շատ ծրագրեր եմ տեսել` թէ՛ մի քանի անգամ ծաւալով մեծ, թէ՛ մի քանի անգամ ծաւալով փոքր, թէ՛ թուերով լեցուն, թէ՛ առանց որեւէ թուի, եւ ունեմ խորին համոզմունք, որ դրանք էական նշանակութիւն չունեն: Էական նշանակութիւն ունեն կառավարութեան հռչակած քաղաքականութեան արդիւնաւէտութիւնը եւ հաշուետուութեան ժամանակ այն փաստարկները, որոնցով կառավարութիւնը ներկայացնում է իր կատարած եւ չկատարածի հաշուեկշիռը: Այս առումով քննարկուող փաստաթուղթն ինձ համար աւելի շատ տեսլական է: Այն տեսլականը, որը կառավարութիւնը ներկայացնում է յառաջիկայ ամիսների իր գործունէութեան հիմնական ուղղութիւնների եւ նպատակադրումների համար:
Թերեւս ելոյթս կը լինէր մի փոքր այլ կերպ, եթէ պարոն վարչապետը չանդրադառնար այն խնդրին, որ այս ծրագրից բխելու է գործողութիւնների ծրագրի ժամանակացոյց, եւ այն ամէնը, ինչ հիմա ես պատրաստւում եմ ասել, միտուած է, որպէսզի այդ ծրագրի ժամանակացոյցը ամբողջականանայ, բայց` մի քանի մեթոտաբանական առանձնայատկութիւններ հաշուի առնելով:
Անշուշտ, գնահատելի են այն դրական նորմաթիւները, որ ծրագրի մէջ առաջարկուած են, եւ այն մեթոտաբանութիւնը, որի վրայ հիմնւում է կառավարութիւնը, ոչ թէ քայլեր է անում իր հնարաւորութիւնների եղածի սահմաններում, այլ իր նպատակադրումների սահմաններում: Հետեւաբար, դրանք իրականացնելու համար անհրաժեշտ միջոցները պէտք է թուագրուեն այդ ծրագրի ժամանակացոյցի մէջ: Ես նկատի չունեմ միայն նիւթական աղբիւրները, այլ պէտք է թուեն այն գործիքներն ու գործիքակազմը, այդ թւում` վարչական եւ օրէնսդրական, որոնցով այդ ծրագրի ժամանակացոյցը կեանքի է կոչուելու:
Եւ շատ կարեւոր է` յստակ ժամկէտներ, միջանկեալ արդիւնքների ներկայացում, կառավարութեան կայացրած որոշումների նկատմամբ ներքին դիտարկումի իրականացում, որպէսզի այդ որոշումները չմնան կառավարութեան աշխատասենեակում կամ նախարարութեան միջանցքներում: Եւ ամենակարեւորը` պարբերական հաշուետուողականութիւն:
Ես կը ցանկանայի անդրադառնալ կրթութիւն, գիտութիւն, մշակոյթ հարցադրումներին` ամբողջութեան մէջ: Աւանդաբար մեզ մօտ` Հայաստանի բոլոր կառավարութիւններում, դրանք դիտարկուել են անջատ-անջատ` առանց հաշուի առնելու այս ոլորտների, եթէ կարելի է ասել, արժեհամակարգային մօտեցումը: Սա այն ոլորտներն են, որոնք ունեն երկու` առաջին հայեացքից իրար հակասող, բայց խորքի մէջ իրար փոխլրացնող գործառոյթներ`պահպանողականութիւն եւ յեղափոխականութիւն: Կրթական, գիտական եւ մշակութային համակարգերն այն գործիքներն են, որը պահում են ազգի ինքնութիւնը, բայց, միաժամանակ, այն լուսամուտներն են, որոնցով, առաջին հերթին, պետութիւնն ու հասարակութիւնը հնարաւորութիւն ունեն շփուելու բոլոր նորութիւնների եւ նորարարութիւնների հետ: Եւ այս առումով այդ սինթեզը, ճիշդ ուժական հաւասարակշռութիւն պահելն է մեր նման երկրների յաջողութեան գրաւականը: Խօսքը վերաբերում է նրան, որ երբ պահպանողականութիւնն է գերակշռում, դա տանում է պահպանման եւ յետամնացութեան, անհնար է պահպանել մի բան, որը չի զարգանում: Բայց, երբ կշեռքի նժարը թեքւում է նորարարութեան կողմը, համակարգը կորցնում է իր դիմագիծը, էութիւնը եւ հիմնական գործառոյթներից շատ ու շատ ուղիներ: Այս իմաստով այդ «պատուհանը» պէտք է շատ զգուշ բացել եւ երբեք չփակել:
Գիտակրթական քաղաքականութեան մասին. կարծում եմ` պէտք է ծրագրի ժամանակացոյցը յստակ առաջնորդուի այն տրամաբանութեամբ, որ գիտակրթական, նաեւ մշակութային քաղաքականութեան նպատակը մարդկային դրամագլուխի որակի բարձրացումն է: Վկայականների քանակով, բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններով եւ ուսանողների թուով չափել կրթութիւնը, կամ` մշակութային հաստատութիւններով ու թանգարաններով` մշակոյթը, դա ինքնախաբէութիւն է: Այս երկու ուղղութիւնների հիմնական գրաւականը կիրթ քաղաքացին է եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ազգաբնակչութեան մարդկային դրամագլուխի որակի բարձրացումը, որը հնարաւորութիւն կը տայ ունենալու ժամանակակից պահանջներին բաւարարող քատրային հիմք` պետական շինարարութիւնն իրականացնելու համար:
Հասանելիութեան խնդիրը. ես ուրախ եմ, որ հասանելիութիւնը շեշտւում է, բայց երբեմն այդ հասանելութիւնը հասնում է այն աստիճանի, որ դպրոցն աւարտողների 99 տոկոսը հասանելիութեան պայմաններում դառնում է ուսանող, մարդկանց կեղծ մոթիվացիաներ ենք ներարկում, տալիս ենք վկայականներ, եւ միայն այդ թուի պարագայում արդէն իսկ որեւէ բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն ի վիճակի չէ որակեալ մասնագէտ պատրաստել: Հետեւաբար, երջանկութեան իմ ենթակայական բանաձեւի մէջ ես շատ երջանիկ կը լինէի, եթէ կառավարութիւնը շատ համարձակ քայլերով գնար ուսանողութեան այս աննախադէպ թուի կրճատմանը եւ շեշտը դնէր որակեալ քատրեր պատրաստելու` համալսարանական համակարգերի կարողականութեան վրայ:
Միւս խնդիրը` կիրառական հայագիտութիւնը. հայագիտութիւնն այլեւս պիտի չզբաղուի միայն փառաւոր անցեալի կամ մշակութային ժառանգութիւնների ուսումնասիրմամբ: Հայագիտութիւնը ժամանակակից աշխարհում կիրառական գիտութիւն է, որը պէտք է պատասխանի հայ քաղաքական մշակութային ամբողջ ժառանգութեան, ինքնատիպութեան, հայկական ինքնուրոյն քաղաքակրթութեան, այն որակների բացայայտմանը, որից մենք այսօր ազգերի մրցակցութեան մէջ եւ, ինչու չէ, նաեւ մեր հարեւանների հետ քաղաքակրթական մրցակցութեան մէջ կարողանալու ենք օգտուել: Եւ այս իմաստով հայագիտութիւնն իր կիրառական շեշտադրումով կարելի է դիտարկել որպէս պետութեան ընդհանուր ռազմավարութեան նպաստող շատ կարեւոր գիտակարգ:
Միւս խնդիրը` մշակոյթի հետ կապուած: Ես չեմ ուզում անդրադառնալ շատ ու շատ առումների, յոյս ունեմ դրա առիթն ու հնարաւորութիւնը յետոյ կ՛ունենանք: Բայց խնդիրը հետեւեալն է` պետութիւնն ինչպիսի՞ մշակութային քաղաքականութեան մոտել է իր համար պատկերացնում, եւ ըստ պետական մասնակցութեան` ինչպիսի մոտել է դա: Պետութիւնը որպէս ոգեւորող է հանդէս գալիս, որպէս ղեկավարող, որպէս ճարտարապետ, թէ` որպէս ճարտարապետ` մշակոյթի կառավարման առումով:
Եւ ամենակարեւորը` ես ուրախ եմ, որ մշակոյթի նախարարութեան նոր մօտեցումների մէջ գերակշռում է այն հանգամանքը, որ մշակոյթի նախարարութեան տեսադաշտն արուեստը չէ միայն: Այսօրուայ մեր հաղորդակցութիւնն էլ է մշակոյթ: Եւ այս իմաստով մշակոյթի նախարարութիւնը լիարժէք մշակոյթի նախարարութիւն դառնալու գործառոյթ պէտք է վերցնի, ոչ թէ` արուեստի կամ արուեստների կամ արհեստների նախարարութիւն դառնալու, եւ հայկական մշակոյթն էլ չներկայացնի միայն գեղջկական երգ ու պարի կամ արհեստների ու տարազի ցուցադրմամբ, այլ հանդէս գայ որպէս 2000-ից աւելի տարուայ քաղաքային կենցաղի մշակոյթ ունեցող ժողովրդի մշակոյթի ցուցադրող: Այս առումով շատ կարեւոր է մէկ այլ հանգամանք, որի ծրագրի դրոյթի հետ ես համաձայն չեմ, որը մշակոյթին հաղորդակցուելը դիտարկում է որպէս մշակութային քաղաքականութեան գերակայ սկզբունք: Ինձ թւում է` գերակայ սկզբունքը բոլորովին այլ շեշտադրման վրայ պէտք է արուի` քաղաքացու արարելու, սեփական մշակութային ներուժը իրականացնելու հնարաւորութեան վրայ: Ստեղծէք բոլորի համար այն պայմանները, որպէսզի ստեղծագործող մարդը կարողանայ արարել: Եւ մշակոյթի մէջ գոնէ բացառենք մրցակցայինը: Ամբողջ աշխարհը գնում է համագործակցային զարգացման տրամաբանութեամբ, եւ հէնց կրթութիւնը, գիտութիւնը եւ մշակոյթը հնարաւորութիւններ են տալու մեր հասարակութեանը` ներքին սիներկիզմ ձեւաւորելու իմաստով:
Միւս խնդիրը, որին, կարծում եմ, կառավարութիւնը հնարաւորութիւն կ՛ունենայ անդրադառնալու, մշակութային օճախների պահպանութեան խնդիրը միայն պետութեան ուսերի վրայ չթողնելն է` համայնքների եւ շարքային ցանկացած քաղաքացու մասնակցութիւնը` մշակութային ժառանգութեան պահպանման եւ դրա վերարտադրման իմաստով, որովհետեւ խիստ վտանգաւոր է մեր նման հարուստ մշակոյթ ունեցող երկրների եւ ժողովուրդների պարագայում մշակոյթի «թանգարանացման» ուղղութիւնը: Մենք մեր մշակոյթը պէտք չէ խցկենք ցուցափեղկերի տակ, պէտք է դրան հաղորդակցուի ամբողջ հասարակութիւնը:
Երկու նախարարութիւններում կար բոլոր մրցոյթները թափանցիկ անցկացնելու մեթոտաբանութիւն: Դա շատ կարեւոր է, որեւէ կասկած այնտեղ լինել չի կարող: Բայց, կարծում եմ, շատ աւելի կարեւոր է այդ թափանցիկութեան արդիւնքը: Ինձ համար` որպէս քաղաքացու, միեւնոյն է` թափանցիկութեան ինչ միջոցառումների ծրագրով է կեանքի կոչւում մշակութային ոլորտում որեւէ անճաշակ նախագիծ: Կամ` երբ յստակ սահմանազատում չի արւում նորութեան, նորամուծութեան, նորաձեւութեան եւ նորարարութեան միջեւ: Մենք, չգիտես` ինչու, շեշտը դնում ենք նորի վրայ, բայց անտեսում ենք արարելու գործառոյթը: Նորարար է այն, ինչ նոր է եւ արարչական գործառոյթ ունի, որովհետեւ շատ նորարարական «մօտեցումներ» նորաքանդական են կամ հնաքանդական են: Կը ներէք այս բառախաղի համար:
Ես կարծում եմ` ձեր աշխատանքների մէջ դուք հաշուի կ՛առնէք մի կարեւոր հանգամանք էլ` դուխով աշխատել էք, նորոյթ բառով` շատ կարեւոր է, բայց կարծում եմ շատ աւելի մեծ դուխ եւ խոհեմութիւն է պահանջում սխալները ընդունելը, դրանք սրբագրելը եւ բոլորին լսելը` խորհուրդների եւ առաջարկների իմաստով»:
