ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ
Յ. Օշականի բնորոշումով, «մեր բոլոր տօներուն տօ՛նն է» մայիս 28-ը, որ կը նշանակէ, թէ մեր բոլոր տօներուն ու արժէքներուն յիշողութիւնն ալ պիտի կորսուէր, եթէ չունենայինք Սարդարապատն ու Մայիս 28: Որով, մեծագո՛յնն է անիկա, որ երբեւիցէ ունեցած ըլլայ մեր ժողովուրդը իր բովանդակ պատմութեան մէջ:
Բազմախորհուրդ ու բազմաշերտ է աւանդը Մայիս 28-ին, բայց հոս անդրադառնանք անոնցմէ միա՛յն երկուքին, որոնք մինչեւ հայրենի ժողովուրդի ինքնորոշման (վերանկախացման) հանրաքուէն` անգնահատելի ներգործութիւն ունեցան յատկապէս սփիւռքի հայութեան աստանդական կեանքին վրայ:
Աւանդ 1.
Մինչեւ ղարաբաղեան շարժումը, սփիւռքի սերունդները ազգային հպարտութեան առիթներ չեն ունեցան` բացի 28 Մայիսի անկախութենէն: Անոր ազգակերտ նշանակութիւնը եւ յատկապէս ամէն տարեդարձի կազմակերպուած տօնակատարութիւնները հպարտութեան եւ վերականգնումի ոգեշնչող ներարկումներ եղան հայ մարդոց համար եւ այդ ներարկումները կերպով մը մեղմացուցին-հաւասարակշռեցին ցեղասպանուած ազգի մը ժառանգորդները եղած ըլլալու սերունդներուն ընկճուածութիւնը, հոգեբեկումը: Պատկերացուցէք, թէ որքա՛ն մռայլ ու ճմլուած պիտի մնար հայ երիտասարդին հոգին, եթէ իր ազգը գերեզմանուելէ ետք յարութեան հրաշք-յաղթանակի հպարտութիւնը ունեցած չըլլար:
Վարդանանց «բարոյական» յաղթանակին յուշը կար անշուշտ: Բայց անիկա շա՜տ հեռուներէն եկած ըլլալէ զատ` մշուշապատուած էր Վարդանի ու զինակից ընկերներու նահատակութեամբ եւ… Վասակի «դաւաճանութեամբ»: Մինչ նորագոյնը` Սարդարապատը անկախութեան ու հայրենակերտման իրական յաղթանակի ծիածանով պսակուած էր եւ հոն կը ճաճանչէր լուսափայլ ճակատով «անունն անթառամ» Մանուկեան Արամը, որ Երեւանի դռներուն հասած թրքական զօրքերուն դիմաց` յուսալքուած ու վախվխած ամբողջ ազգ մը փոխակերպած էր հերոսական բանակի:
Սփիւռքի մաշեցնող պայմաններու դէմ, դպրոցներու շունչով եւ ակումբներու մթնոլորտին մէջ Մայիս 28-էն ժառանգուած տեսիլքը հետապնդուեցաւ, այդ տեսիլքով հոգեկան հայրենիք կերտուեցաւ եւ իրերայաջորդ սերունդներ հաւատարիմ քաղաքացիները դարձան այդ հոգեկան հայրենիքին:
Թող ոչ ոք թեթեւի առնէ այս պատկերը:
Տեղն է նաեւ պախարակումի խօսք արձանագրել հասցէին այն ղեկավարներուն, որոնք ինչ-ինչ հաշիւներով թէ համոզումներով իրենց հետեւորդ սերունդները տարիներով զրկեցին Մայիս 28-ի ազգային մեծ, մաքրամաքուր ու արդար հպարտութենէն:
Խորհրդածութիւն 1.
Խոստովանինք, որ վերջին տասնամեակներուն մենք թերացանք արժանի ընդգծումով Մայիս 28-ի արժէքին մեծութիւնը եւ ազգային հպարտութիւնը նոր սերունդին փոխանցելու գործին մէջ, ամբողջովին նուիրուած ըլլալով Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման ջանքերուն եւ աշխատանքներուն: Մեծ եղեռնի ծանր բեռին վրայ աւելցուցինք նաեւ մեզի պատահած նոր դժբախտութիւններու` Սումկայիթի ջարդի մասին միջազգային հանրային կարծիքը լուսաբանելու պարտքը: Մեր պատանիներուն ու երիտասարդներուն հոգիին ու մտքին մէջ առաջնահերթ տեղը տուինք ցեղասպանուած ժողովուրդի մը ողբերգութեան եւ հաւասար շեշտով չկրցանք անոնց ներարկել յաղթական ժողովուրդի մեր հպարտութիւնը: Մինչ գիտենք, որ սերունդները պէտք ունին նաե՛ւ ու մանաւա՛նդ հպարտութեան: Ազգային արժէքները, պատմական պանծալի դէպքերն ու դէմքերը ճանչնալով է, որ անհատին մօտ կը զարգանայ ազգային արժանապատուութեան ու հպարտանքի զգացումը, եւ անով է, որ սերունդները կը դառնան հայրենասէր ու պայքարունակ:
Մայիս 28-ը գերազանց հպարտութեան աւանդը ձգեց մեզի` յետնորդ սերունդներուն:
Աւանդ 2.
Մայիս 28-ի կարեւորագոյն աւանդը ազգային դրօշ` եռագոյնն է եւ անով խորհրդանշուած ազատ, անկախ, ժողովրդավար ու միացեալ հայրենիքի կերտման տեսլականներն են, որոնք յստակօրէն կը գծեն ազգի պատմական երթի ուղին: Խորհրդանիշ մեր դրօշը հայ բազմութիւններ հրապուրեց եւ ունեցաւ կրքոտ երկրպագուները եւ նոյնքան կրքոտ անոր հակադրուողները նուազ չեղան, նոյնիսկ զայն ատողներ գտնուեցան: Բայց պէտք է ըսել, որ անոնց բոլորը, երկրպագուները` պաշտամունքին եւ հակադրուողները մերժումին մէջ գտան իրենց քաղաքական կողմնացոյցն ու առաջադրանքները, ունեցան պայքարի թիրախ ու նպատակ եւ ատով իսկ փրկուեցան գնչուի հոգեբանութեամբ աներազ ու անհեռանկար ապրելու դժխեմ ճակատագրէն: Սփիւռքեան կեանքի դաժան պայմաններուն բերումով «կողմ»-ի ու «դէմ»-ի դիրքերու մէջ հայ բազմութիւններու ողնասիւնին առանցքը դառնալէ ետք, այսօր միեւնոյն դրօշը անքակտելի կերպով իրարու կը միացնէ համայն հայութիւնը:
Խորհրդածութիւն 2.
Սարդարապատէն` «առաջին հանրապետութիւն».
Սարդարապատը մահագնացներու խոյանք էր ու զինուորական փառահեղ յաղթանակ: Զէնքի յաղթանակը, սակայն, լիարժէք կը դառնայ, երբ կը պսակուի քաղաքական աքթով, քաղաքական ու դիւանագիտական յաղթանակով: Այլապէս անիկա կը վերածուի հպարտացնող յիշատակի միայն ու ժամանակին մէջ կը տժգունի, կը մոռցուի:
Սարդարապատի յաղթանակը պատմական բովանդակութիւն ստացաւ ու լիարժէք դարձաւ Մայիս 28-ի քաղաքական աքթով, անկախութեան հռչակումով, պետականութեան կառուցումով: Կարճ` հայրենակերտումով: Այսինքն Հայաստանի ու հայութեան լինելութիւնը ապահովող յաղթանակի օրն է: Կրօնական համայնքի մը հանգամանքէն անով ազգ դարձանք եւ մեր պատմութեան մէջ առաջին անգամն ըլլալով կերտուեցաւ հայ քաղաքացին:
Պատմական ճշմարտութիւնն է սա, անյեղլի՛, անվիճելի՛:
Կրկնենք.- մեր մեծագոյն տօնն է Մայիս 28, որուն հաւասարազօրը չկայ մեր բովանդակ պատմութեան մէջ: Բայց անիկա տարօրինակօրէն փոխարինուեցաւ Սեպտ. 21-ով: Իսկ մեր «տօներուն տօն»-ը հռչակուեցաւ իբրեւ «առաջին հանրապետութիւն» տժգոյն եւ հետզհետէ առաւել տժգունող` երկրորդ, երրորդ ու տակաւին յայտնի չէ քանիերորդ հանրապետութիւններուն հաւասարեցնող բացատրութեամբ:
Սեպտ. 21-ը տարեդարձն է Հայաստանի վրայ բռնացող 70 տարուան համայնավարական վարչակարգի փակագծային տխուր շրջանի աւարտին եւ նորի մը սկիզբին, որ խորքին մէջ օղակումն է անջատուած շղթային: Ըստ էութեան, անիկա ժողովրդավարացման օր է, հայ քաղաքացիին մարդկային լիակատար իրաւունքներու տիրացման յոյսի օրն է, վերանկախացման յիշատակելի ու տօնելի աքթ է, բայց ոչ` անկախութիւնը փոխարինող տարեդարձ: Այս զարտուղութիւնը ճշմարտութեան դէմ մեղանչում է եւ ստուեր կը ձգէ մեր մեծագոյն տօնին վրայ, որուն համար յատկապէս ակադեմական շրջանակներէ հակազդող չեղաւ ու չկայ ոչ ներսը` Հայաստանի մէջ եւ ոչ ալ անկէ դուրս:
Մայիս 28-ի պատգամին հաւատարմութիւնն էր, որ ամրագրուեցաւ սեպտ. 21-ի ինքնորոշման հանրաքուէով: Որովհետեւ առաջին հանրապետութեան ստեղծումէն ետք հիմնովին յեղաշրջուած էր հայ մարդուն քաղաքական մտածողութիւնը: Անկախ ապրելու ձգտումը դարձած էր գերագոյն նպատակ` նոյնիսկ անկախութեան կորուստէն ետք: Սփիւռքահայ բազմութիւններ թէ հայրենաբնակ հայութիւն վառ պահեցին գաղափարը, ապրեցան եռագոյնին ու պետական զինանշանին կարօտով եւ այդ կարօտը միաւորեց ազգը, կազմեց ապագայի յոյսը եւ պայքարի կամքը:
Որով, արդար է յուսալ, «խնդրանքի ձեւով պահանջել եւ պահանջի ձեւով խնդրել», որ Հայաստանի քաղաքական դաշտի յստակացումէն ետք կազմուելիք Ազգային ժողովը խնդիր դարձնէ այս պարագան եւ 101-ամեակը թեւակոխենք Մայիս 28 հռչակելով իբրեւ անկախութեան օր, իսկ սեպտ. 21-ը` ինքնորոշման, վերանկախացման տօն:
Աթէնք, մայիս 2018
