Նոթեր Ու Նետեր
Սթերլին, Տոլար, Ոսկի
Անգլիան իր դրամը արժեզրկելէն ետքը քանի մը հայ ելեւմտագէտներ յայտնեցին իրենց կուռ կարծիքները, որոնք` ահաւասիկ.
– Դրամի մը արժեզրկումը սնանկութիւն մըն է մասնակի:
– Արժեզրկումին մէջ իջնել մը կայ, որ նշան է խոնարհութեան եւ խոստովանութեան:
– Աղքատացածի մը խոնարհութիւնը կամաւոր չէ:
– Անգլիական դրամը կը կոչուի «իվրը», որ կը նշանակէ «գիրք»: Եւ ամբողջ աշխարհի մէջ գիրքը անկումի մէջ է, երբ մանաւանդ չէ արժանացած մրցանակի: Անգլիական գիրքը չէր կրնար բացառութիւն ըլլալ, քանի որ ստորագրուած չէ Շէյքսփիրէ, Տիքընզէ, Օսքար Ուայլտէ կամ Պեռնար Շոյէ: Այդ գիրքը ինկաւ, էջք մը եւս ունեցաւ, ուր էջ մը բացուեցաւ, ուր մարդիկ կարդացին եւ հասկցան, որ գիրքին հեղինակը մնացած է անկուտի:
– Աշխարհի բոլոր դրամները հետեւելու են սթերլինի անկումին: Ո՛չ մէկ դրամ կ՛արժէ իր վրայ նշանակուած գինին չափ: Եւ արդէն ի՞նչ է այսօրուան դրամը. թուղթ: Իսկ ի՞նչ է թուղթ ըսուածը. տոպրակ սուտի: Բոլոր թուղթերը ամբողջովին կամ մասամբ ստախօս են. թերթը, նամակը, հաշուեցոյց, ծանուցումը եւ այլն: Մէկ թուղթի միայն կը հաւատամ մահազդի:
– Սթերլինը Ստալինի պէս ինկաւ, բայց իր անկումին մէջ իր բուն տեղը չկեցաւ: Աւելի վար իյնալու էր: Ասիկա իր երրորդ անկումն է: Չորրորդ անկում մը անհրաժեշտ է: Առածը կ՛ըսէ. «Ամէն բանի համար տեղ մը ու ամէն բան` իր տեղը»: Սթերլինը գրպանս իյնալու էր:
– Սթերլինի անկումի օրերուն Լոնտոնի սակարանին մէջ անանկ մարդկային խճողում մը կայ եղեր, որ եթէ մէկը վերէն գնդասեղ մը ձգէր, գետին չէր իյնար, կ՛ըսեն: Մանաւանդ եթէ ձգուածը ոսկի զարդասեղ մը ըլլար եւ` գոհարագլուխ: Վերջ ի վերջոյ անգլիացիները պէտք ունէին ճանչնալու անկումները: Իրենց երբեմնի կայսրութեան մէջ արեւը մարը չէր մտներ, իսկ հիմա սթերլինը անգամ մաս առ մաս կը խաւարի:
– Ես քրիստոնեայ ելեւմտագէտ մը ըլլալով` կը սիրեմ անկեալները, վիրաւորները: Ես պատրաստ եմ հիւրընկալելու անկեալ սթերլինը: Զինքը կը խնամեմ ու կը մխիթարեմ: Ան ալ զիս կը խնամէ ու կը մխիթարէ: Կը բուժեմ իր վէրքը, ան ալ կը բուժէ իմ վէրքս:
– Եղբա՛րք պատուականք, սթերլինը իջեր է, վերիջեր է, մեզի ի՞նչ… Մենք տոլարի նայինք: Մեր գործը տոլարի հետ է:
– Տոլարը տոկուն է, որովհետեւ կանաչ է: Կենսանիւթերով լեցուն է: Մշտադալար դրամ է: Զօրութեա՛նը ապրիմ: Ամէն ամիս, մէյ մէկ տոլարչէքով ծոցւոր երկու նամակ կը ստանամ: Մէկը եղբօրմէս, միւսը` մանչէս: Այսուհետեւ մեծ աղջիկս ալ պիտի հետեւի չեք ղրկողներու օրինակին: Տոլա՜ր, տոլարն ալ թուղթ է, բայց շինուած է մետաքսով ու մեղրով:
– Ես ալ տոլարատու հօրեղբայր մը ունիմ, որ տարին չորս չեք կը ղրկէ: Կիրակի ժամ երթամ ու Աստուածամօր առջեւ մոմիկ մը վառեմ` խնդրելով, որ տոլարը բարձրացնէ: Տոլարը արդար ու անարատ դրամ է, որով սուրբ է եւ անդենականին մէջ անգամ կը վայելէ վստահութիւն: Տոլարատէրը կը տիրէ:
– Տոլարիդ դիրքն ալ խախուտ է: Ան ալ կրնայ իյնալ: Չէ՞ որ թուղթ է: Դրամին իրականը ոսկին է: Ան է դրամին թագաւորը: Անոր տիրապետութիւնը տեւական է: Ապագան փայլուն է: Ոսկին որքան ալ իյնայ, ո՛ւր ալ իյնայ, նոյնիսկ եթէ ցեխի մէջ մխրճուի, դարձեալ ոսկին ոսկի է: Ես ելեւմտագէտ չեմ, բայց բաւական ոսկեգէտ եմ:
ՆՇԱՆ ՊԷՇԻԿԹԱՇԼԵԱՆ
