ԼՈՒՍԻՆԷ ԹԵՒՈՍԵԱՆ
Մարտի 12-19 Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեանի գլխաւորած պատուիրակութիւնն աշխատանքային այցով Միացեալ Նահանգներում էր: Պատուիրակութեանն անդամակցում էր ՀՅԴ Արցախի ԿԿ ներկայացուցիչ, ԱՀ ԱԺ պատգամաւոր Դաւիթ Իշխանեանը, ով այցի արդիւնքների եւ ձեռքբերումների շուրջ զրուցեց «Ապառաժ»-ի հետ:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ինչպէ՞ս էք գնահատում նախագահ Բակօ Սահակեանի գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Միացեալ Նահանգներ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- ԱՀ նախագահ Բակօ Սահակեանի գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Միացեալ Նահանգներ աննախադէպ էր եւ արդիւնաւէտ եւ, քաղաքական առումով, ունէր իր կարեւորութիւնը:
Մենք քաղաքական տարբեր հարթութիւնների եւ յարաբերութիւնների դաշտ ենք ստեղծել Միացեալ Նահանգների հետ` մարդասիրական օժանդակութիւնների ծրագրեր, քաղաքական տարբեր հանդիպումներ, Արցախի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչման գործընթացում նոր ձեռքբերումներ:
Անշուշտ, ուշադրութեան արժանի է այն, որ Միացեալ Նահանգները Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգաւորման համանախագահող երկիր է, եւ սկսած 90-ական թուականներից` կարեւոր դերակատարութիւն ունի տարածաշրջանում, մասնաւորապէս` Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգաւորման գործընթացում:
Այս ամէնով հանդերձ, ԱՀ նախագահի գլխաւորութեամբ Արցախի պատուիրակութեան ներկայութիւնը Միացեալ Նահանգների մայրաքաղաքում եւ այն էլ այնպիսի կարեւոր քաղաքական կենտրոնում, ինչպիսին Միացեալ Նահանգների Քոնկրեսն է, պէտք էր արժանանար եւ արժանացել է ոչ միայն Միացեալ Նահանգների, այլ նաեւ Ղարաբաղի հիմնահարցով շահագրգիռ տարբեր կենտրոնների ուշադրութեանը: Հէնց այդ ուշադրութիւնը եւ արձագանգներն ինքնին յուշում են, որ այցն ունէր կարեւոր նշանակութիւն: Այցին հետաքրքրութիւն ցուցաբերեցին համաշխարհային քաղաքականութեան մէջ դերակատարութիւն ունեցող տարբեր կենտրոններ:
Հ.- Մօտակայ ժամանակներում շօշափելի ի՞նչ ձեռքբերումներ կարող ենք ակնկալել այցից:
Պ.- Այցի ընթացքում ԱՀ նախագահի գլխաւորած պատուիրակութեան տարաբնոյթ հանդիպումները ինչպէս Միացեալ Նահանգներում գործող հայկական կառոյցների, այնպէս էլ հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ որոշակի հեռանկարներ են ստեղծել` այցի արդիւնքում առաւել հեռանկարային քայլեր ձեռնարկելու առումով: Այստեղ պէտք է նաեւ կարեւորել նախագահի կողմից երկու կարեւոր քաղաքական կենտրոններում հնչեցրած ելոյթները. Միացեալ Նահանգների Քոնկրեսում քոնկրեսականների ներկայութեամբ հնչեցրած տեսակէտներն ու ակնկալիքները, եւ Ուաշինկթընի ազգային շահերի կենտրոնում Արցախի հիմնահարցի շուրջ տեղի ունեցած քննարկումները:
Մենք պէտք չէ մոռանանք, որ Ամերիկայի 8 նահանգներ ճանաչել են Արցախի Հանրապետութիւնն ու Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը, եւ այդ ուղղութեամբ մենք դեռեւս լուրջ անելիքներ ու ակնկալիքներ ունենք: Միացեալ Նահանգներ կատարած այցից հէնց այս հարցում կարող ենք որոշակի արդիւնքներ ակնկալել:
Պէտք չէ նաեւ անմասն մնալ վերջերս Միացեալ Նահանգների քոնկրեսականների կողմից ներկայացուած այն օրինագծից, որով առաջարկւում է Արցախի Հանրապետութեանն ուղղակի 10 միլիոն ամերիկեան տոլարի աջակցութիւն ցուցաբերել: Մենք կարծում ենք, որ պատուիրակութեան այցը որոշ ազդեցութիւն կարող է թողնել հէնց այդ ակնկալիքն իրականութիւն դարձնելու առումով:
Նաեւ պէտք չէ մոռանալ, որ Միացեալ Նահանգների Արեւելեան եւ Արեւմտեան շրջանների մի շարք քաղաքներ քոյր քաղաքներ են հռչակուած Արցախի Հանրապետութեան տարբեր քաղաքների հետ: Այդ առումով, կարող են նոր հեռանկարներ բացուել` ԱՀ տարբեր քաղաքների հետ քոյր քաղաքների ցանկը որոշակիօրէն ընդլայնելու եւ Միացեալ Նահանգների տարածքում աշխարհագրական նոր միջավայր ընդգրկելու առումով:
Հ.- Յատուկ ուշադրութեան արժանացաւ նախագահի ելոյթը Միացեալ Նահանգների Քոնկրեսում: Ելոյթի ի՞նչ շեշտադրումներ յատկապէս կ՛առանձնացնէիք:
Պ.- Քոնկրեսականներին ուղղուած` Բակօ Սահակեանի ելոյթը պէտք է համարել այս այցելութեան գլխաւոր ուղերձը: Նախագահն իր խօսքում չէր կարող չանդրադառնալ վերջին 20-25 տարիների ձեռքբերումներին եւ Արցախի Հանրապետութեան հռչակումից յետոյ ստեղծուած իրականութեանը` քաղաքական, տնտեսական, ժողովրդագրական վիճակին:
Կարեւոր էր այն շեշտադրումը, որ մեր կողմից ի սկզբանէ` 1991 թուականից, Արցախի Հանրապետութեան հռչակումով որդեգրեցինք ժողովրդավարական պետութիւն ստեղծելու գաղափարը, եւ հէնց այդ ժողովրդավարական արժէքներով ու արժեհամակարգով վերջին 27 տարիներին կարողացել ենք հասնել այնպիսի յաջողութիւնների, որ թերեւս կարող էին երազել աշխարհում գոյութիւն ունեցող կայացած պետութիւններ:
Նախագահն անդրադարձաւ նաեւ Միացեալ Նահանգների դերակատարութեանը Արցախի հիմնահարցի կարգաւորման գործընթացում եւ հիմնահարցի առումով աւելի գործօն դեր ունենալու շարժառիթներին` յոյս յայտնելով խորացնել երկկողմ համագործակցութիւնը եւ արդիւնաւէտ քայլեր ձեռնարկել:
Չի կարելի շրջանցել նախագահի ելոյթում տեղ գտած այն նկատառումը, որ Միացեալ Նահանգները միակ երկիրն է, որը պաշտօնապէս ֆինանսական օգնութիւն է ցուցաբերում Արցախին:
Հ.- Մօտիկից ականատես եղաք Ամերիկայի Հայ դատի գրասենեակների աշխատանքներին: Ինչպէ՞ս էք գնահատում յանձնախմբի աշխատանքը Արցախի Հանրապետութեան ճանաչման եւ Հայդատը միջազգայնացնելու ուղղութեամբ:
Պ.- Անշուշտ, Միացեալ Նահանգներում գործող բոլոր հայկական կառոյցներն ու կազմակերպութիւնները ահռելի աշխատանք են տանում ի նպաստ Արցախի ու նրա ժողովրդի: Սակայն, իմ կարծիքով, առաւել ընդգծելի է Հայ դատի գրասենեակի կողմից կատարուածը:
Անկեղծօրէն եւ ուղղակիօրէն պէտք է շեշտենք, որ շատ դժուար եւ բաւականին դաժան քաղաքական միջավայրում են գործում Միացեալ Նահանգների Հայ դատի գրասենեակները, բայց այդպիսի միջավայրում գործելով հանդերձ, կարողացել են շօշափելի արդիւնքներ արձանագրել:
Համեստօրէն պէտք է նշել, որ Միացեալ Նահանգներում նահանգային մակարդակով ճանաչման գործընթացի մէջ շատ կարեւոր տեղ ունեն հէնց ՀՅԴ Հայ դատի գրասենեակներն ու յանձնախմբերը: Այն քաղաքական գիծը, որը որդեգրել են Հայ դատի գրասենեակները` Արցախի Հանրապետութեան ճանաչման եւ Հայ դատի միջազգային մակարդակում նոր մակարդակի բարձրացման եւ նոր շունչ հաղորդելու ուղղութեամբ, շօշափուեց մեր ընդհանուր հանդիպումների ժամանակ:
Արցախի նախագահը յատուկ գնահատականի է արժանացրել Միացեալ Նահանգների եւ Եւրոպայի ՀՅԴ Հայ դատի գրասենեակներին եւ պարգեւատրել հայանպաստ գործունէութեան համար:
Հ.- Արցախի պատուիրակութեան այցը շարունակուեց Լիբանանում: Այցելութեան այդ հատուածը սակայն աւելի քիչ լուսաբանուեց: Հետաքրքիր է` ի՞նչ հանդիպումներ էք ունեցել:
Պ.- Լիբանան կատարած այցելութիւնը բաւականին կարճ էր, բայց` նոյնպէս արդիւնաւէտ եւ բովանդակալից: Բնականաբար պէտք է նկատի առնել, որ Լիբանանում մեկնարկած Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան 100-ամեակին նուիրուած գիտաժողովին ելոյթ ունեցաւ նաեւ Արցախի Հանրապետութեան նախագահը` ներկաներին փոխանցելով իրականութիւնը եւ մեր պատկերացումներն ու գնահատականները ոչ միայն Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան 100-ամեայ ժամանակաշրջանում մեր անցած ուղուն, այլ նաեւ` ապագային միտուած մի շարք շեշտադրումներ, որոնք կարող են մեզ համար լինել ուղեցուցային:
Այդ առումով, կարեւոր է նաեւ առանձնաբար հանդիպումը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոս Արամ Ա. վեհափառի հետ, նաեւ Հայաստանի դեսպանատնում տեղի ունեցած հանդիպումները` հայ քաղաքական կուսակցութիւնների եւ այլ կառոյցների հետ:
Բնականաբար Լիբանանի եւ լիբանանահայութեան հետ ԱՀ յարաբերութիւններն ունեն խորը անցեալ` սկսած 80-ական թուականների վերջերից, եւ այդ իսկ առումով, այսօր էլ լիբանանահայութիւնն իր կարեւոր դերակատարութիւնն ունի Արցախի քաղաքական, ներքին տնտեսական եւ ընկերային տարբեր ծրագրերի իրականացման գործում:
Շատ կարեւոր էր Արցախի պատուիրակութեան հանդիպումը եւ նախագահ Սահակեանի ելոյթը «Արցախ ռուց ինվեսթմընթ» (ARI) կազմակերպութեան, ասել է թէ` լիբանանահայ գործարար շրջանակների հետ հանդիպմանը, որի ժամանակ նաեւ մեկնարկը տրուեց 2018 թուականին Արցախում կայանալիք բաւականին կարեւոր մի խորհրդաժողովի, որն իր մէջ պէտք է բովանդակի տնտեսական ներդրումների եւ ժողովրդագրական իրավիճակի փոփոխութեան հարցերը: Խորհրդաժողովի խորագիրը` «Արցախը 2028 թուականին», ինքնին յուշում է, որ Արցախի պետութեան եւ նախագահի ակնկալիքները առաջիկայ 10 տարիների ժամանակահատուածում մեր ակնկալիքներն են, եւ այն գործնական քայլերը, որ պէտք է ամփոփի խորհրդաժողովը, իսկ որպէս ուղեցոյց` այն ճանապարհ է հարթելու դէպի 2028 թուականը:
Հ.- Նախագահի Միացեալ Նահանգներ այցին զուգահեռ, պետական նախարար Արայիկ Յարութիւնեանը աշխատանքային այցով Աւստրալիայում էր: Ինչպէ՞ս էք գնահատում այցը:
Պ.- ԱՀ պետական նախարարի այցը Աւստրալիա «Արցախ ռուց ինվեսթմընթ» կազմակերպութեան շրջանակներում էր: Այցը հետապնդում էր «Արցախ ռուց ինվեսթմընթ» կազմակերպութիւնն ընդլայնելու եւ նրա միջոցով նոր աշխարհագրական միջավայր ներգրաւելու Արցախի տնտեսութեան մէջ: Առիթ եմ ունեցել հանդիպելու պետնախարար Արայիկ Յարութիւնեանի հետ: Հանդիպման ժամանակ պետնախարարը գոհունակութիւն է յայտնել այցի արդիւնքներից եւ ակնկալում էր Աւստրալիայի հայկական համայնքի տնտեսական ներուժի ներդրում` Արցախի զարգացման ուղղութեամբ:
Այդ այցի ընթացքում եւս շօշափելի էր ՀՅԴ Աւստրալիայի կառոյցի եւ Հայ դատի յանձնախմբի կողմից ցուցաբերուած աջակցութիւնը: Ի հարկէ կարեւոր համակարգող դեր ունէր Աւստրալիայում ԱՀ մշտական ներկայացուցիչը:
Հ.- Որպէս ամփոփում` ինչպէ՞ս կը գնահատէիք վերջին երկու շաբաթներում Արցախի արտաքին քաղաքական ասպարէզում նկատուող աշխուժութիւնը:
Պ.- Այստեղ պէտք է բաւարար գնահատել Արցախի արտաքին գերատեսչութեան կատարած աշխատանքը վերջին ժամանակներում: Նկատելի է լուրջ աշխուժութիւն արտաքին քաղաքականութեան ոլորտում, ի յայտ են գալիս նոր շեշտադրումներ:
Պատահական չեն ՀՅԴ Հայ դատի եւ ՀՅԴ կառոյցի աջակցութեամբ ու «Արցախ ռուց ինվեսթմընթ» կազմակերպութեան նախաձեռնութեամբ նախագահի գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Ամերիկա եւ Լիբանան, եւ պետնախարարի այցելութիւնը` Աւստրալիա: Որպէս ամփոփիչ խօսք` կարելի է ասել, որ չճանաչուած պետութիւն լինելով հանդերձ, մենք ունակ ենք սեփական նախաձեռնութեամբ արտաքին քաղաքականութեան մէջ նոր շեշտադրումներ մտցնել եւ աւելի աշխուժ քաղաքականութիւն վարել:
Կարծում եմ, որ Արցախի արտաքին գործերի նախարարութեան կողմից որդեգրուած քաղաքականութիւնը առաջիկայում է՛լ աւելի կ՛աշխուժանայ:
