ԵՂԻԱ ԹԱՇՃԵԱՆ
15 մարտին Իրանի արտաքին գործոց նախարար Մոհամետ Ճաւատ Զարիֆ Վրաստանի, Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարներուն հետ հանդիպումին լոյսին տակ «Թուիթըր»-ի վրայ յայտնեց իր ուրախութիւնը` Կովկասի մէջ տնտեսական եւ առեւտրական ծրագիրներու քննարկման համար: Այս ծրագիրներէն դարձեալ դուրս կը մնար Հայաստանը` ազրպէյճանական եւ թրքական ճնշումներուն պատճառով: Մինչեւ օրս Պաքու կրցած է մեկուսացնել Հայաստանը կովկասեան տնտեսական եւ ուժանիւթային ծրագիրներէն: Սակայն ինչպէ՞ս Հայաստանը կրնայ այս մեկուսացումը շրջանցել:
Հայաստանի համար կարեւոր է եղբայրական եւ ռազմավարական յարաբերութիւններ մշակել դրացի Վրաստանին եւ Իրանին հետ:
Պատմականօրէն Հարաւային Կովկասը եղած է մրցակցութեան դաշտ` Իրանի եւ Թուրքիոյ միջեւ: Հակառակ ռուսական ներթափանցման` Իրան կրցած է որոշ չափով իր շահերը ապահովել մասնաւորապէս Հայաստանի հետ, եւ այս ծիրին մէջ Լեռնային Ղարաբաղի հարցով Իրան միշտ կոչ ուղղած է երկխօսութեան եւ խաղաղ միջոցներով լուծելու տագնապը: Իրան նաեւ մտահոգ է թէ՛ Ազրպէյճանի եւ թէ՛ Իրանի հիւսիսը գտնուող ազերիներուն վրայ թրքական եւ թուրանական ազգայնականութեան տարածման վտանգէն: Հետեւաբար հզօր եւ կայուն Հայաստան մը կը բխի Իրանի շահերէն` հակակշռելու համար թրքական քաղաքականութիւնը: Հայաստանի կողմէ մինչեւ օրս հսկայ քայլեր չեն առնուած Իրանի նկատմամբ, այդ ալ` հաւանաբար այն պատճառով, որ հայրենի իշխանութիւնները միշտ ալ ամերիկեան կամ արեւմտեան ճնշումներու ենթարկուած են: 2015-ին իրանեան կողմը կը փորձէր համոզել Երեւանը կազատարներ կառուցել, որոնց միջոցով կազը Հայաստանի միջոցով պիտի անցնէր Վրաստան եւ ապա Եւրոպա, սակայն այս ծրագիրին դէմ կեցաւ Ռուսիան, եւ վերջինիս մենաշնորհեալ դիրքը հայկական քաղաքական եւ տնտեսական կեանքին մէջ արգելք հանդիսացաւ այսպիսի հսկայ ծրագիրի մը իրագործման:
Վրաստանի հետ յարաբերութիւններու զարգացումը այլ միջոց մըն է: Անշուշտ ասիկա պէտք չէ ըլլայ ջաւախահայութեան հաշուոյն, սակայն Ջաւախքի հարցը պէտք չէ խոչընդոտ ըլլայ հայ-վրացական յարաբերութեան զարգացման: Հայաստանը եւ Վրաստանը կարիքը ունին մէկզմէկու: Վրաստանի ռազմավարական յարաբերութիւնը ՕԹԱՆ-ի եւ Եւրոպական Միութեան հետ մեծ առիթ մըն է Հայաստանի համար, որ արդիականացնէ իր բանակը արեւմտեան կարգապահութեամբ եւ բարենորոգումներ կատարէ բանակին մէջ: Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմը յստակ պատգամ մը ունէր, որ միայն ռուսական ռազմական միջոցներուն կարելի չէր վստահիլ, եւ բանակի հրամանատարութիւնն ու մտածելակերպը պէտք էր փոխուէին: Իսկ Վրաստանի համար Հայաստան Իրանի ճամբով միակ ելքն է դէպի Ասիա եւ Միջին Արեւելք, մանաւանդ որ Վրաստան կը փորձէ թրքական եւ ազրպէյճանական ծրագիրներէն իր կախեալութիւնը նուազեցնել: Վերջերս աջակողմեան վրացական կուսակցութիւններու աշխուժութիւնը ահազանգ հնչեցուցած է երկրի իսլամ բնակչութեան մէջ, եւ Թուրքիա ամէն ջանք կը թափէ օգտագործելու Վրաստանի իսլամները` Կովկասի մէջ իր արտաքին քաղաքականութեան համար:
Հետեւաբար կարելի չէ սպասել եւ պէտք է նախաձեռնարկ ըլլալ: Եթէ Հայաստան կ՛ուզէ որոշ չափով դուրս քալ ռուսական մենաշնորհումէն եւ շրջանային կղզիացումէն, ապա հիմա ժամանակն է գործնապաշտ քաղաքականութիւն վարելու Վրաստանի եւ Իրանի նկատմամբ եւ միասնաբար գործակցելու` հակակշռելու համար թուրք-ազրպէյճական ծրագիրները:
