Պարզ Ու Պայծառ Պարտէզ
Առածներ,
Որոնց Համամիտ Չենք
Չեխական առած մը կ՛ըսէ.
– «Օրէնքին քիթը շինուած է մեղրամոմէ»:
Օրէնքին միայն քի՞թը շինուած է մեղրամոմէ:
Օրէնքները յոտից գլուխ մոմեղէն են: Ամէն օրէնք կակուղ է կաւի պէս ու կարծր է կապարի պէս: Ուզուած ձեւը կ՛առնէ ի նպաստ զօրաւորին: Դատական կազմին մատները մէջն են այդ խմորին, որուն ներքեւ չկայ հոգի:
Շատ զօրաւոր անձնաւորութեան մը համար օրէնքին մեղրամոմը կը հալեցնեն ու կը մոմեն տախտակամածը, որպէսզի իրենց ուզած մարդոցը պարել տան ու անոնց ոտքերը սահեցնեն:
Չեխոսլովաքիոյ մէջ Պենեշ մը բաւական եղաւ, որ ամբողջ երկիրը վերածուի մեղրամոմի ու հալի եւ հալեցնէ ժողովուրդը համայնավարութեան հուրերուն մէջ, սոցիալիստական իրապաշտութեամբ:
***
Վրացական առած մը կ՛ըսէ.
– «Եթէ կինը բարի արարած մը ըլլար, Աստուած ալ կ՛ունենար իր կինը»:
Այս առածին հեղինակ վրացին անպատճառ եղած է որբ ի մօրէ: Ապա ինկած է ճանկերուն մէջ մօրուի մը մոլի: Ետքն ալ ունեցած է դրուժան սիրուհի: Ի վերջոյ` կին մը մեգերայ: Չէ վայելած քրոջ մը քաղցրութիւնն անգամ: Ու դարձած է կնատեաց: Եղած է նաեւ աստուածապաշտ մը յոռի:
Քրիստոնէական Երրորդութեան մէջ կին չգտնուիլը կ՛երեւի ուրիշ պատճառ մը կամ բուն պատճառը եղած է այդ առածին ծնունդին: Հին եգիպտական Թրիմուրտիին (Երրորդութիւն) մէջ կար կինը (Օսիրիս, Իսիս, Հորուս):
Եթէ Աստուած կամենար, չէ՞ր կրնար ստեղծել կին մը, նոյնիսկ` կիներ կատարեալ:
Մի՞թէ չէ ստեղծած արդէն բազմաթիւ կատարեալ կիներ: Կ՛երեւի, իբրեւ պատիժ, այդ պարգեւները չէ տուած վրացիներուն: Եւ հակառակ զրկած ըլլալուն հայերը բազմաթիւ բարիքներէ` այդ պատուական պարգեւը տուած է մեզի: (Թէ այսուհետեւ ալ պիտի շարունակէ՞ տալ, կը թուի կասկածելի…):
Եւ եթէ Աստուած ինքզինքին ալ չէ տուած այդ պարգեւէն, ուզած է հաւանաբար ցոյց տալ, որ ինք ալ գիտէ ապրիլ զրկանքով:
Եւ առանց կնոջ կամ կիներու, հրաշքով է, որ իր տունը տեղը (տիեզերքը) կը դնէ կարգի մէջ ու կանոնի:
***
Հապէշական առած մը կ՛ըսէ.
– «Շունը աւելի հաւատարիմ է, քան` կինը»:
Հաւատարիմը հազուագիւտ արարած մըն է, որովհետեւ հաւատարմութիւնը հազուադէպ առաքինութիւն մըն է: Չըսելու համար, որ անսգիւտ է: Բայց ինչո՞ւ կ՛ակնարկուի կնոջ անհաւատարմութեան մասին, ու չի խօսուիր այր մարդուն մասին, որուն ամբողջ կեանքը շարք մըն է անհաւատարմութեանց: Կարծէք` կինը պարտի ունենալ այդ առաքինութիւնը, իսկ այրը կարծէք զերծ է այդ պարտքէն: Մարդ արարածը կրնայ անհաւատարիմ ըլլալ բազմաթիւ կերպերով. մարմինով, մտքով ու հոգուով: Հաւատարիմ այրեր գրեթէ գոյութիւն չունին: Հաւատարիմ կիներ կան, որովհետեւ անոնց անհաւատարմութեան գինը չեն կրցած վճարել:
Գալով շան հաւատարմութեան` պատճառը կաշառքն է: Շունին ընդունած կրծօնը կերակուրն է` հանդերձ միսով ու ոսկորով:
Բայց եթէ «հաւատարիմ» հռչակուած շունը բանտարկէք իր շատ սիրած տիրոջը հետ եւ օրերով զանոնք պահէք անօթի, ի վերջոյ «հաւատարիմ» շունը կը յարձակի տիրոջը վրայ ու կ՛ուտէ անոր միսը մաս առ մաս:
Կինը նոյն պայմաններուն մէջ գուցէ կ՛ուտէ էրկանը միայն գլուխը` զայն գտնելով աւելորդ:
Շունին հաւատարմութեան կրծօնը կերակուրն է:
Կնոջ հաւատարմութեան կրծօններն են` կաշիները, կերպասները, գոհարեղէններն ու գլուխ մը:
Իսկ այրերը եթէ կանանոց իսկ ունենան, անընդունակ են հաւաքական հաւատարմութեան անգամ: Այրը կ՛ուզէ ընդհանրական հաւատարմութիւն ունենալ` հանդէպ բոլոր աղուորներուն, որոնք միաժամանակ մեկոն ու կոկոն են:
Ի մի բան. բոլոր արարածները իրար կ՛արժեն հաւատարմութեան մէջ: Բայց անհաւատարմութեան ցանկին գագաթը գրաւած է այր մարդը, որ ուրիշներէն կը պահանջէ այն յատկութիւնները, որոնցմէ ինք բնա՛ւ չունի. անոնցմէ մէկն է հաւատարմութիւնը:
Շունը համբաւ ունի իր հաւատարմութիւնով:
Կինը համբաւ ունի իր անհաւատարմութեամբ:
Այր մարդն ալ իրական համբաւ ունի իր հաւատարմութեամբ… հանդէպ անհաւատարմութեան:
ՆՇԱՆ ՊԷՇԻԿԹԱՇԼԵԱՆ
