Խմբագրական
Իրաւունքին Մէջ
Յաւիտենականութիւն Կայ
Ժողովուրդները, մանաւանդ` անիրաւուածները, կ՛ապրին ու կը գոյատեւեն այս ճշմարտութեան լրիւ գիտակցութեամբը միայն:
Այն ժողովուրդները, որոնք չունին այս գիտակցութիւնը, դատապարտուած են, ուշ կամ կանուխ, անհետանալու պատմութեան բեմէն կամ մատնուելու այնպիսի վիճակի, որ անկարելիութեան մէջ պիտի ըլլան կատարելու իրենց պատմական առաքելութիւնը:
Եթէ մնացած ենք, կանք ու պիտի ըլլանք` հակառակ բոլոր աննպաստ պայմաններուն, որոնք դարեր շարունակ դաւակից դաշնակցութեամբ մը գործեցին մեր ժողովուրդին դէմ, կը պարտինք այս գիտակցութեան:
Հայկական հրաշքին տարբեր բացատրութիւն փնտռել` կը նշանակէ չհասկնալ մեր գոյութեան նախատարրը, իրաւունքի յաւիտենականութեան իմացումը, կենսատու այն աւիշը, որ կանգուն պահեց մեզ, երբ մեր շուրջը փլած էր ամէն բան:
Հալածուեցանք ու մնացինք: Ջարդուեցանք ու մնացինք: Ինչե՜ր չտեսանք: Արիւնը հեղեղի պէս հոսեցաւ Հայաստան աշխարհին մէկ ծայրէն միւսը: Ասպատակներ հիմէն կործանեցին ամէն բան, գետնին հաւասար դարձուցին հայկական հանճարին ամէնէն հարազատ արտայայտիչները, մեր հայաշէն տաճարները լոյսի: Բայց չհասան, չկրցան վնասել այդ տաճարները հոյակերտող հայկական ոգիին, իբրեւ ազգ, իբրեւ ամբողջական հաւաքականութիւն ապրելու մեր իրաւունքին, այդ իրաւունքէն մազաչափ մը իսկ չզիջելու մեր կամքին:
Հասանք մեր օրերուն: Հայրենիք-սփիւռք լծորդ գոյութեան մը, անբնական կացութեան մը, որ իր նախընթացը չունի մեր պատմութեան մէջ:
Առաջ հայը կը տառապէր, բայց կը տառապէր իր հողին վրայ: Իր ապաւէնը հայրենի հողն էր: Ուժ կը ստանար անկէ, կ՛ապրէր հողին համար: Կը մեռնէր դարձեա՛լ հողին համար:
Ապրելու եւ մեռնելու այդ երջանկութենէն ալ զրկեցին մեզ: Ու կազմուեցաւ սփիւռք կոչուող պատմական անհեթեթութիւնը, մեր դիմացը ցցուեցաւ ձուլում կոչուող հրէշը, որ կը սպառնար հայութեան կէսին, մինչ միւս կէսը կ՛ապրէր ուրիշ գողգոթայ մը, սեփական հողի վրայ, բայց` օտար բռնակալութեան մը թաթին տակ:
Ո՞վ կրնայ ըսել, թէ անցնող յիսնամեակին, հայութեան ո՛ր կէսը միւսին նախանձելու իրաւունք ունեցաւ աւելի: Ո՞վ նուազ տառապեցաւ, ո՞վ աւելի: Մէկը տառապեցաւ միւսին համար, իւրայատուկ վիճակներու եւ պայմաններու մէջ: Տառապեցաւ, բայց գոյատեւեց, տառապանքով ազնուացաւ, ստեղծագործեց ու հարստացաւ ու ասպարէզ կարդաց ճակատագրին:
Յաղթե՛ց:
Յաղթական հայութիւն մը երկու տարի առաջ ոգեկոչեց իր պատմութեան ամէնէն սեւ թուականին յիսնամեակը: Շատեր մեզ ա՛յդ օրը միայն տեսան, մինչ մենք կայինք ամէն օր, յիսուն տարի ապրած էինք իրենց հետ` մեր ցաւով գօտեպնդուած, աւելի քան երբեք հաւատարիմ մեր անցեալին, նոյն ատեն` լրիւ կատարումովը բոլոր այն պարտականութիւններուն, որ սփիւռքը կը թելադրէր մեզի, կը թելադրէր մեր երախտագիտութիւնը` հանդէպ բոլոր այն երկիրներուն, որոնք ազատ կեանքի եւ ազատ գործի հնարաւորութիւններ ընծայած էին մեզի:
Ու ոչ ոք հակասութիւն տեսաւ մեր զոյգ հաւատարմութիւններուն միջեւ: Հաւատարմութիւն` անցեալին, հաւատարմութիւն` ներկային, այդ ներկան կարելի դարձուցած բոլոր ազդակներուն հանդէպ:
Այսպէս է ու այսպէս եղաւ, որովհետեւ խաղաղ էր մեր հոգին` հակառակ հայ կեանքը փոթորկող արհեստական պայքարներուն:
Ունէինք արդար Դատ մը, անկապտելի իրաւունք մը ու գիտակցութիւնը այդ իրաւունքին, անոր յաւիտենականութեան:
Ունինք նաեւ այսօր, երբ մթնոլորտը պայծառացած է քիչ մը: Պիտի ունենանք վաղը, երբ նոր պայքարներու, ազնիւ, ազգային պայքարներու ի խնդիր գայ, վերջապէս հասնի պատմական պահը, պայմաններու նպաստով, բայց` մեր սեփական միջոցներով, ստեղծելու ամբողջական հայրենիք, ամբողջական հայութեամբ:
Պերլինի Հայ Գաղութը
Պերլինի հայ գաղութը իրականութեան մէջ կազմուած է 1920-1922 թուականներուն, երբ կարգ մը մտաւորականներ, ուսանողներ եւ վաճառականներ ժամանակաւոր կամ տեւական ձեւով հաստատուած են Գերմանիոյ երբեմնի մայրաքաղաքին մէջ: Այժմ գաղութը ունի 120-130 անդամ: Դժբախտաբար միայն ասոր կէսը, 50-60 հոգի, այս կամ այն ձեւով կապուած է հայ կեանքին եւ իր գործօն մասնակցութիւնը կը բերէ գաղութի ձեռնարկներուն:
Պերլինի հայ համայնքը ունի եօթը հոգինոց վարչութիւն մը, որ ամէն տարի կ՛ընտրուի գաղութային Ընդհանուր ժողովին կողմէ: Այս ժողովին իրաւունք ունին մասնակցելու բոլոր չափահասները, որոնք վճարած են իրենց ազգային տուրքը:
Կան տասնեակ մը ուսանողներ` Միջին Արեւելքի երկիրներէն: Ընդհանրապէս կ՛ուսանին համալսարաններու մէջ: Կը հետեւին ճարտարապետութեան, բժշկութեան եւ այլ ազատ ասպարէզներու ճիւղին: Մտադրութիւն կայ ի մօտոյ կազմելու երիտասարդաց միութիւն մը:
Գաղութային վարչութեան նախաձեռնութեամբ, ամէն տարի կանոնաւոր կերպով կը յիշատակուին ապրիլեան Եղեռնի տարեդարձը, մայիս 28-ը, Խանասորի արշաւանքը, ՀՅԴ օրը, Մշակոյթի օրը եւ այլն:
Դասախօսութիւններ տեղի կ՛ունենան կարելիութեան սահմաններուն մէջ, մանաւանդ երբ օտար երկիրներէ մտաւորականներ կ՛այցելեն Պերլին: Ծրագրուած է կազմակերպել դասախօսական շարք մը` երկու շաբաթը անգամ մը:
Գաղութի ներքին կեանքը բնականոն է: Համերաշխ մթնոլորտ մը կը տիրէ: Դժբախտաբար ո՛չ ակումբ եւ ո՛չ ալ եկեղեցի գոյութիւն ունի:
Պերլինի համալսարանին կից հաստատուած է հայերէնագիտութեան ճիւղ մը, որուն պատասխանատու դասախօսն է պր. Ֆրունճեան: Դասախօսութեանց կը հետեւին 4-5 երիտասարդներ` հայ եւ գերմանացի:
ՎԱՆՓՈՒՇ
