Ժամանակին Շունչով Յաւերժականին Հետ
Օրուան մարդը սպիտակափառ մօրուքով պատկառելի ծերունին է, որուն գաւազանը կը բախի վերանորոգուող կեանքի սեմին: Ու Նոր տարուան հետ մարդկային միտքը կը բացուի նոր խորհրդածութիւններու առջեւ: Պահ մը կը սթափին ամէնէն անտարբերներն ու թմրածներն անգամ` Կաղանդի իրիկուան մէջ, անցեալէն եկող ուրախ կամ տխուր, բայց միշտ գեղեցիկ յիշատակներու վերյուշով:
Ամէն մէկուն` ի՛ր Ամանորը, իր երազներուն չափ խոր, իր յոյսերուն չափ վառ, իր իտէալին չափ մեծ:
Մանուկներ կը խայտան սիրուն նուէրներու տեսիլքով, ու մեծերը, այդ մե՜ծ մանուկները կը գինովնան արբեցութեամբ մը ազնիւ, որ ցամքած հոգիներն իսկ կը լեցնէ խնդութեան գինիով:
Այս այն պահն է, երբ ուրախութիւնը կը խառնուի տրտմութեան ու թախիծին, որքան ալ առատ հոսի գինին սեղաններուն վրայ եւ հոգիներուն մէջ: Յուզումը կը սեղմէ կոկորդը, աչքերը կը տամկանան, հի՜ն, հի՜ն յիշատակներ կու գան պահանջելու իրենց իրաւունքը գոյութեան:
Հանգրուան մը այս, հանդիսաւոր պահ մը խորախորհուրդ` կեանքի անծայր ճամբուն վրայ:
Ու տակաւին, առօրեայէն վեր սլացք մը այսօր: Բոլորի՛ն համար: Մեծին ու պզտիկին: Ու մեծերուն մէջ` ամէնէն սկեպտիկներուն անգամ: Նորերը աստիճան մը եւս կը բարձրանան կեանքի սանդուխէն, հիները աստիճան մը աւելի կ՛իջնեն: Ոմանց կեանքին վրայ տարի մը կ՛աւելնայ, ուրիշներէն տարի մը կը պակսի:
***
Տարի մըն ալ անցաւ մարդոց որդիներուն կեանքէն: Անցնող երեք հարիւր վաթսուն եւ հինգ օրերու ընթացքին աշխարհ լեցուեցաւ նոր ծնունդներով, պալատներ ու խրճիթներ շէնցան նորածիններու ճռուողիւնով: Հեռացան ուրիշներ այս անցաւոր աշխարհէն: Ոմանք` տարիներու բեռան տակ կքած, ուրիշներ` դեռ երիտասարդ, կեանքի գարունը հազիւ բոլորած կամ երազներու տարիքին մէջ:
Ու կեանքը շարունակուեցաւ, պիտի շարունակուի այսպէս` հնազանդելով բնութեան անյեղլի օրէնքին:
Պիտի շարունակուի առանց ցնցումի, որովհետեւ կեանքը ժամանակաչափ չունի: Անհունէն եկած` կը դիմէ անհուն:
Մարդն է, որ տարիներու բաժնած է զայն, ժամանակի գետին վրայ նետելով կամուրջներ, այդ կամուրջներուն հանգրուանին վրայ, անոնց սեմին` կազմելու համար իր հաշուեկշիռը:
Այլապէս, ինչո՞վ կը տարբերի Նոր տարին նախորդէն, որ պիտի երթայ թաղուիլ ժամանակի անհունութեան մէջ` դառնալու համար պատմութիւն մարդոց, անվերադարձ օրերու շղթայ, անցեալ ժողովուրդներու:
Կը խանդավառուինք բոլորս, կը շնորհաւորենք զիրար, մեր շրթներուն վրայ միայն մաղթանքներ կան այս գիշեր, ու սիրոյ համբոյրներ կը դրոշմուին տաք այտերու վրայ: Բայց բոլորս ալ գիտենք, կեանքը այդպէս սորվեցուցած է, որ իրականին մէջ ոչ մէկ նորութիւն կայ: Վաղը առաւօտ պիտի ծագի նոյն արեւը ու մեզի պիտի ղրկէ նոյն ճառագայթները, որոնք մեռնող տարուան վերջին մայրամուտը բոցավառեցին:
Տարին անգամ մը, սակայն, առիթ կը տրուի մեզի` յետադարձ ակնարկով մը չափելու կտրուած ճամբան: Տեսնելու` ուրկէ՛ եկած ենք, ի՛նչ ճամբաներէ անցած, հասնելու համար այսօրուան, որ վաղը պիտի ըլլայ երէկ, ու այսպէս շարունակ, մինչեւ վախճանը ժամանակներու:
Գօտեպնդումի պահն է այս` ի խնդիր նոր արշաւներու: Այդ գօտեպնդումը, ներքին այդ զօրացումը պիտի գայ մեր անդրադարձներուն անկեղծութենէն: Նոր տարուան խորհուրդը ի զուր պիտի ըլլայ, եթէ մեզմէ իւրաքանչիւրը անձնապէս ու բոլորս` հաւաքաբար, չանդրադառնանք մեր անհատական եւ ազգային կեանքին, չնստինք հայելիին առջեւ, հաշիւ տալու: Չօգտուինք փորձառութեան ու հասունութեան այն յաւելեալ հարստութենէն, որ անցնող տարին կը ձգէ մեզի:
Հին ուխտերու եւ սրբազան որոշումներու վերանորոգման պահն է այս, երբ կամքերը կ՛արթննան ու կը լարուին:
Նոյնն է պարագան ժողովուրդներու համար: Վա՜յ այն ժողովուրդներուն, որոնք իրենց մէջ չեն զգար վերանորոգուելու եւ թարմանալու ուժը, որոնք չեն ըմբռներ ժամանակի ոգին, չեն քալեր ժամանակին հետ: Ուշ կամ կանուխ դատապարտուած են իյնալու պատմութեան ճամբաներուն վրայ` դառնալու համար անցեալի փառքերուն ցոլքերը միայն:
Կը մնան ու կը գոյատեւեն անոնք, որոնք իրենց յաղթական երթը կ՛առաջնորդեն Նոր տարիներու բացած ճամբաներէն` առանց սակայն շփոթելու անցաւորը մնայունին, ժամանակաւորը յաւերժականին հետ: Որովհետեւ ճշմարտութիւններ, արժէքներ, գաղափարներ ու իտէալներ կան, որոնք չեն հիննար, չեն մաշիր: Ատեն մը կը ծածկուին անոնք, բայց երբ կիրքերը հանդարտին, դարձեալ երեւան կու գան աւելի շքեղ, աւելի լուսափառ:
Այդ արժէքներէն մէկը հոգեկան հարստութիւնն է մեր ժողովուրդին, ազատ ու անկաշկանդ ապրելու իր դարաւոր երազը:
Մենք այդ երազէն կը ստանանք մեր ուժը, շքեղ գալիքներու մեր անմար լոյսը, որ անծանօթ ու բարի ձեռք մը մութ գիշեր մը վառեց Արագածի կատարին` լուսաւորելու համար յաւիտենականութեան ճամբան անխոնջ ուղեւորին:
Հայ ժողովուրդին:
