ԵՂԻԱ ԹԱՇՃԵԱՆ
2011-էն ետք, երբ «Արաբական գարուն»-ը ժայթքեցաւ արաբական եւ իսլամական աշխարհին մէջ,յստակ տարակարծութիւններ երեւան ելան: Այս տարակարծութիւններէն մէջտեղ եկան երեք ուղղութիւններ, որոնք որդեգրեցին անզիջող քաղաքական գիծեր: Առաջին գիծը կը ներկայացնէին Սէուտական Արաբիան եւ Արաբական Միացեալ Էմիրութիւնները,որոնց կը հետեւէին այլ երկիրներ, անոնք ամէն ջանք կը թափէին` վերացնելու Իրանի քաղաքական ազդեցութիւնը շրջանին մէջ: Երկրորդ ուղեգիծը Քաթարի եւ Թուրքիոյ ներկայացուցած ուղեգիծն էր, որ կը համապատասխանէր Իսլամ եղբայրներու գաղափարախօսութեան: Վերջապէս, երրորդ գիծը, որ Իրանի քաղաքական եւ զինեալ ուղին էր, որուն մէջ կային Սուրիան եւ իբրեւ ոչ պետական կազմակերպութիւն, սակայն պետութեան մը ուժ ունեցող Հըզպալլան: Այս երեք ուղեգիծները այժմ պայքարի մէջ են այն բանին շուրջ, թէ ո՛վ պիտի կարենայ շահագործել պաղեստինեան հարցը իր քաղաքական հաշիւներուն համար:
Այս տարակարծութիւնը յստակօրէն երեւցաւՊոլսոյ մէջ 13 դեկտեմբերին տեղի ունեցած Իսլամական համագործակցութեան կազմակերպութեան երկիրներու ներկայացուցիչներուն մասնակցութեամբ արտակարգ վեհաժողովին, որ նուիրուած էր Երուսաղէմին եւ իբրեւ հակազդեցութիւն` Միացեալ Նահանգներու նախագահ Թրամփի յայտարարութեան, որ ան Երուսաղէմը ընդունեց իբրեւ Իսրայէլի մայրաքաղաք:
Սակայն ի՞նչ կրնային ընել իսլամական երկիրները, ոչի՛նչ, որովհետեւ ոչինչ սպասելի էր: Էրտողան կրցաւ որոշ կէտեր արձանագրել, սակայն անոր քաղաքական քարտերը սահմանափակ էին: Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար Մեւլութ Չաւուշօղլու յայտարարեց, որ` «զօրաւոր պատգամ մը պիտի յղուի Միացեալ Նահանգներուն», սակայն ոչինչ պատահեցաւ:
Սեթ Ֆրանցման հրէական «Ճերուզալեմ Փոսթ» օրաթերթին մէջ կը գրէ, որ Սէուտական Արաբիոյ, Պահրէյնի, Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններու եւ Եգիպտոսի ղեկավարներու բացակայութիւնը յստակ պատգամ էր, որ անոնք պատրաստ չեն համաձայնելու Թուրքիոյ եւ Իրանի հետ` պաղեստինեան հարցին շուրջ : Յօդուածագիրը լուսարձակի տակ կ՛առնէ Յորդանանի Ապտալլա Բ. թագաւորին ջանքերը` նկատի ունենալով, որ ան կը փորձէ Թուրքիոյ նախագահ Էրտողանի միջոցով ճնշում բանեցնել Իսրայէլի վրայ, բան մը, որ զայրացուցած է Սէուտական Արաբիան: Յօդուածագիրը կը նշէ, որ Իսրայէլ պէտք է իր կապերը ամրապնդէ Սէուտական Արաբիոյ հետ, որպէսզի հաւասարակշռէ Իրանի ազդեցութիւնը շրջանին մէջ:
Արաբական մամուլը նաեւ անդրադարձաւ Երուսաղէմի հարցին շուրջ Յորդանանի եւ Սէուտական Արաբիոյ միջեւ քաղաքական ճեղքին: «Քուտս Արապի» օրաթերթը կը գրէ, որ արաբական խորհրդարանի վերջին վեհաժողովին բուռն վէճ ծագեցաւ սէուտցի եւ յորդանանցի պատգամաւորներուն միջեւ, որովհետեւ Սէուտական Արաբիոյ ներկայացուցիչները դէմ էին, որ Յորդանան միջամտէ Երուսաղէմի հարցով: Շատ հաւանական է, որ անոնք կը նախընտրեն Եգիպտոսի դերակատարութիւնը, որ կը բխի Սէուտական Արաբիոյ քաղաքական եւ շրջանային շահերէն:
Իսկ «Ինտիփենտընթ» օրաթերթին մէջ լրագրող Ռոպըրթ Ֆիսք կը գրէ.«Իսլամական այս երկիրները ի զօրու չեն, անոնք ձախող երկիրներ են, անոնք ո՛չ քաջութիւն, ո՛չ ալ մարդկութիւն ունին, որպէսզի իրենց ներկայութիւնը փաստեն Պոլսոյ մէջ իսլամական երկիրներու վեհաժողովին»:
Գաղտնիք մը չէ, այլ` պատմական փաստ, որ արաբական երկիրներ պատմութեան մէջ դաւաճանած եւ քաղաքական խաղաքարտի նման օգտագործած են պաղեստինեան հարցը, որովհետեւ ո՛չ մէկը միտք ունի լուծելու այս հարցը: Նոյնիսկ Եգիպտոսի նախկին նախագահ Կամալ Ապտել Նասեր Կազայի շրջանը կը նկատէր եգիպտական հողամաս, եւ զարմանալի չէ, որ մինչեւ 1967 ոչ մէկ արաբական երկիր ճանչցաւ Պաղեստինը իբրեւ անկախ պետութիւն: Ընդհակառակն, Յորդանանը եւ Եգիպտոսը փորձեցին պաղեստինեան հողամասերը իրենց սահմաններուն միացնել: Սէուտական Արաբիան ոչ մէկ ճիգ պիտի թափէ այս հարցով, մանաւանդ որ մխրճուած է Եմէնի մէջ, եւ անոր մայրաքաղաքը հուսիներու կողմէ հրթիռային թիրախ դարձած է: Կը մնայ իրանեան քաղաքական գիծը, սակայն ասիկա միայն կրնայ նոր պատերազմ մը հրահրել Կազայի մէջ եւ ոչ թէ` խաղաղութեան դիմաց ճամբայ մը հարթել:
