ՅԱԿՈԲ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ
Տեսերիզի մը մէջ երկու հայ երիտասարդներ կիսափուլ, պատմական հայկական եկեղեցիի մը կամարներուն տակ «Տէ՛ր, ողորմեա՛» կ՛երգեն, կամարները կ՛արձագանգեն ու աղօթքի սաւառնող մեղեդիները մագնիսի պէս ներս կը կանչեն զբօսաշրջիկները, մեծամասնութեամբ` օտար:
Զիրենք շրջապատողները, լուռ ու երկիւղած, կ՛ըմբոշխնեն հայկական այս հմայիչ շարականը, որուն նմանին, վստահ եմ, չէին հանդիպած իրենց ամբողջ կեանքին ընթացքին:
Մեր շարականները…
Ես կը կարծեմ, որ ոեւէ անձ, նոյնիսկ եթէ հաւատացեալ մը չէ, մեր շարականները լսելէ ետք, անկարելի է, որ չփոխուի, անկարելի է, որ իր մէջ կուտակուած անհաւատութեան սառոյցը չհալի:
Սուրբ Գիրքերէն անդին ու աւելի՛, Թէքէեանի «Եկեղեցին հայկական»-ի բիւրեղ տողերը որքան ճիշդ կը բնութագրեն մեր եկեղեցին ու մեր շարականները.
«Եկեղեցին հայկական` ծովուն դիմաց ալեկոծ,
Նաւահանգիստ մ՛է խաղաղ, ցուրտ գիշերին` հուր ու բոց,
Ու տօթակէզ ցերեկին, անտառ մըն է ստուերոտ,
Ուր շուշաններ կը ծաղկին շարականի գետին մօտ»:
Ինչ անստգիւտ պատկեր է վերջին տողը… Եւ, ինչո՞ւ չէ, բանաստեղծութեան բոլոր տողերը անխտիր:
Յաճախ աշակերտներուս ըսած եմ. «Երբ ձեր հոգին կ՛ալեկոծի, երբ կը մթագնի աշխարհը ձեր աչքին, եկեղեցի գացէք ու այնտեղ փակ աչքերով ամփոփուեցէք ու անոր խնկաբոյր մթնոլորտին մէջ ականջ դրէք մեր շարականներուն ու պիտի տեսնէք, թէ ինչպէ՛ս վայրկեաններ ետք պիտի փարատի մշուշը, եւ պիտի խաղաղի ալեկոծումը ձեր հոգիներուն»:
Հայկական եկեղեցիներու ճարտարապետական հանճարեղ կառոյցը, իր դէպի երկինք սլացող գմբէթով, իր պատերէն ներս այնպիսի մթնոլորտ մը կը ստեղծէ, որ ակամայ մեզ կը վերացնէ ու դէպի երկինք ճամբայ մը կը բանայ: Ահա՛ այս վերացումն է, որ մեզ դուրս կը քաշէ մեզ շրջապատող ու կալանող հոգերէն ու մտատանջութիւններէն:
Ըրածս քարոզ չէ, ոչ ալ նպատակ ունիմ քարոզիչ դառնալու եւ առանց խօսածիս անձնապէս հաւատալու, ժողովուրդը օրօրելու անհոգի յորդորներով, ինչպէս երբեմն առ ի պարտականութիւն կ՛ընեն կարգ մը քարոզիչներ:
Մեր եկեղեցիէն դուրս, երբ հեռատեսիլէն կը տեսնեմ հարիւրաւոր ունկնդիրներու դիմաց դերասանական շարժումներով ցատկռտող արհեստավարժ քարոզիչ մը, ուղղակի կը զզուիմ ու կը մեղքնամ զինք ունկնդրող միամիտ հասարակութեան: Մարդիկ իսկական առեւտուրի վերածած են կրօնը:
Անոնցմէ տարբեր չեն Հայաստանի մէջ քաղցկեղի պէս տարածուող աղանդները, յատկապէս` Եհովայի վկաները, որոնց կասկածելի եւ վնասակար գործունէութեան առջեւ պետութեան կողմէ արգելք չի դրուիր, մինչ նոյն աղանդին հարիւրաւոր կեդրոնները փակել տուաւ Մոսկուան:
Ո՜ւր էինք, ո՛ւր հասանք: Սակայն` մէկ բան, մերն ուրիշ է:
