Ռինկ – Փրկութեան Կամուրջը

Աշխատանքները Պիտի Աւարտին
1969 Դեկտեմբերին

Պէյրութ վերջապէս պիտի ունենայ իր բարձրադիր կամուրջը: Երկու տարիէն շրջագայութեան դժուարութիւնները վերջ պիտի գտնեն առեւտրական «ռինկ»-ին եւ մայրաքաղաքի կեդրոնական մասին մէջ:

Այս ուրախառիթ որոշումը տուաւ հանրապետութեան նախագահը` վերջակէտը դնելով նման կամուրջի մը անհրաժեշտութեան մասին ծագած երկար եւ ամուլ վէճերուն: Հինգշաբթի առտու Սին Էլ Ֆիլի պալատին մէջ տեղի ունեցած ժողովի մը ընթացքին նախագահ Հելու Քաղաքաշինութեան գերագոյն խորհուրդի ներկայացուցիչ Միթրի Նամմարէն պահանջեց յառաջիկայ մարտէն առաջ պատրաստել աշխատանքներու նուազուրդի թղթածրարը:

Աշխատանքները կրնան սկսիլ մայիս 1968-ին եւ աւարտիլ 18 ամիս ետք, դեկտեմբեր 1969-ին:

Կամուրջը, որ պիտի շինուի սիւներու վրայ, պիտի ունենայ մօտ 100 մեթր երկարութիւն եւ Զոքաք Պլաթը պիտի կապէ Թապարիսին` անցնելով Մորիս Պարիս, Պասթա, Սուրիա, Պշարա Խուրի, Դամասկոս եւ Մոնօ փողոցներուն վրայէն:

Պասթա փողոցին մէջ ճամբան պիտի ըլլայ եռայարկ (Վերի գծանկարը), նկատի ունենալով մակերեսի տարբերութիւնը Պասթայի եւ Զոքաք Պլաթի մէջ: Այսպիսով, կամուրջին վարի յարկին վրայ եւս որ դանդաղ շրջագայութեան պիտի յատկացուի, կարելի պիտի ըլլայ խաչաձեւումէ խուսափիլ:

Մնացեալ մասին մէջ ճամբան պիտի ըլլայ երկյարկ:

Ազգակերտ Կուսակցութիւնը

Դաշնակցութեան պատմութիւնը կարելի չէ անջատել հայ ժողովուրդի հարազատ պատմութենէն:

Դաշնակցութիւնը պատմական դէպքերու հոլովոյթին ծնունդն էր անշուշտ, բայց հազիւ մարմին առած` դարձաւ Պատմակերտ ուժ մը եւ իր գործին ու նկարագրին կնիքը դրաւ հետագայ բոլոր դէպքերուն վրայ:

Ոչ միայն դէպքերուն, այլ նաեւ մեր ժողովուրդին վրայ կը տեսնենք Դաշնակցութեան շունչին, գաղափարաբանութեան եւ բարոյական նկարագրին խոր ազդեցութիւնը:

Այս իմաստով, Դաշնակցութիւնը հայութեան համար աւելի բան մը եղաւ, քան շարժումներ կառավարող եւ դէպքերու ծնունդ տուող կուսակցութիւն մը: Դարձաւ նոյն ատեն ազգակերտ ոգի մը, ազգային գիտակցութեան բարձրագոյն չափանիշ մը եւ ստեղծեց նոր հայութիւնը:

Այս իրողութիւնը զայն կը զատորոշէ բոլոր միւս կուսակցութիւններէն, որոնք ասպարէզ կ՛իջնեն քաղաքական որոշ ծրագիր մը իրագործելու առաջադրութեամբ եւ այդ ծրագրի ծիրին մէջ ալ կը սահմանափակեն իրենց դերն ու գոյութիւնը: Ձեռք բերուած յաջողութիւններուն չափն ու աստիճանն են, որ կը պայմանաւորեն նման կուսակցութիւններու կեանքի տեւողութիւնը: Մինչդեռ Դաշնակցութիւնը իր բուն կենսունակութիւնը կը պարտի ոչ այնքան շօշափելի եւ նիւթական նուաճումներու, որքան` այն ոգիին, զոր ինք ստեղծեց, եւ որուն դրօշակիրը կը հանդիսանայ երեք քառորդ դարէ ի վեր:

Դժուար է վերլուծել այդ ոգիին խորհուրդը,  որովհետեւ ան կը բխի մեր դարաւոր անցեալէն եւ կը մարմնանայ Դաշնակցութեան մէջ:

Բազմաթիւ ճակատներու վրայ պայքարող, արտաքին ու ներքին թշնամիներէ հալածուած այս զարմանալի կուսակցութեան վիճակուեցաւ ըլլալ հայ ժողովուրդի ընդհանրական իղձերուն եւ բարձրագոյն ձգտումներուն արտայայտիչը: Ոչ միայն բանիւ եւ գրչով, այլ նաեւ` գործքով եւ անհաշիւ զոհաբերութեամբ:

Վերածնող հայութիւնը կազմաւորուեցաւ Դաշնակցութեան պատկերին վրայ:

Ամէն բանէ առաջ` ՀՅ Դաշնակցութիւնը քաղաքական իտէալ եւ գիտակցութիւն տուաւ երկարատեւ ստրկութեան լուծին տակ գունաթափ ու կազմալոյծ մեր բազմութիւններուն: Հայութեան պառակտուած եւ իրարու անհաղորդ հատուածները միացուց նոյն սրբազան գաղափարին շուրջ, ինքնավստահութիւն եւ ինքնագիտակցութիւն ներշնչեց բոլորին: Բարոյական հազուագիւտ առաքինութիւններ մշակեց իր շարքերուն մէջ, ուր հայ գիւղացին, հայ բանուորը, հայ մտաւորականը սորվեցան եղբայրական սիրով գործակցիլ եւ դաւանական կամ տեղացիական ըմբռնումներէն վեր բարձրանալով` ազգային գերագոյն շահեր հետապնդեցին:

Դաշնակցութեան ծնունդէն ետք, հայութիւնը այլեւս եկեղեցիի փէշերուն տակ ծուարած կրօնական համայնք մը չէր, այլ ազատութեան եւ հայրենիքի ըմբռնումը ունեցող եւ իր մշակութային առաքելութեամբ հպարտ ազգ մըն էր:

Ֆետայիներու հերոսական մարտնչումներով եւ ընկերական առողջ կազմակերպութեամբ, Դաշնակցութիւնը կարճ ժամանակի ընթացքին մեր երիտասարդներու սրտին մէջ նետեց արիութեան եւ անշահախնդրութեան այնպիսի սերմեր, որոնք արգասաւորուեցան հրաշալի արդիւնքներով: Անձնազոհութիւնը հասցուց իր գերագոյն աստիճանին: Պատրաստեց սերունդներ, որոնց հաւատքին ուժը եւ նուիրումին աստիճանը անկարելի է կշռել սովորական մահկանացուներու չափանիշով:

Ահա թէ ինչպէ՛ս կերտուեցաւ նոր հայութիւնը, որ դիմագրաւեց մեր պատմութեան մեծագոյն աղէտները` անխորտակելի տոկունութեամբ:

Առանց այս իրողութիւնները աչքի առջեւ ունենալու` կարելի չէ ըմբռնել Դաշնակցութեան դերն ու զօրութիւնը: Անոր հակառակորդները սխալած են միշտ եւ կը սխալին այսօր ալ, երբ կը կարծեն, որ ֆիզիքական հալածանքով հնարաւոր է մահացնել կուսակցութիւն մը, որ գերազանցօրէն ոգի է եւ գաղափար:

Հայութեան մարմինէն անկարելի է անջատել Դաշնակցութեան ոգեղէն կենդանութիւնը:

Ա. ՄՇԱԿԵԱՆ