Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի սեմին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը աննախադէպ եւ անկիւնադարձային քայլ մը առնելով` Սիսի պատմական կաթողիկոսարանի վերադարձի պահանջով դատ բացած էր: Երկու տարուան հետեւողական եւ տքնաջան աշխատանքներէ ետք, դատը ներկայիս քաղաքական արգելքներու դիմաց կը գտնուի: Այս առնչութեամբ Ազգային ընդհանուր ժողովը յատուկ նիստով մը ժողովականներուն տրամադրութեան տակ դրաւ Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան ձեռնարկած` հայ ժողովուրդի իրաւունքներու հետապնդման աշխատանքները, որոնց շարքին` Սիսի կաթողիկոսարանի դատին մանրամասնութիւնները:
Զեկոյցներ ներկայացուցին` դոկտ. Նորա Պայրագտարեան, Սեդա Խտըշեան եւ Քանատայէն տեսերիզով միացաւ դատի գլխաւոր փաստաբան փրոֆ. Փայամ Ախաւան:
Ս. Խտըշեան նշեց, որ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի գծով իրականացած կաթողիկոսութեան ձեռնարկները ունեցած են տեղական, քաղաքական ու միջազգային արձագանգ, մանաւանդ` Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանաչումէն հատուցում տանող աշխատանքները, որուն գագաթնակէտը կը հանդիսանայ Սիսի դատը: Ասոր կողքին, տեղի ունեցան շրջանային համագումարներ, Պիքֆայայի յուշահամալիրի շինութիւն, Անթիլիասի մայրավանքի յուշամատուռի վերանորոգութիւն, Հայոց ցեղասպանութեան որբերու յիշատակին նուիրուած «Արամ Պէզիկեան» թանգարանի բացում եւ այլ ձեռնարկներ, յայտնեց Խտըշեան:
Ապա հանդէս եկաւ դոկտ. Պայրագտարեանը, որ նշեց, թէ Սիսի կաթողիկոսարանի դատական հայցի զոյգ թղթածրարները, օրինական թէ պատմական տուեալներով, կը փաստարկեն, որ Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը օրինական իրաւատէրն է Սիսի կաթողիկոսարանին: Ան շարունակեց` ըսելով, որ դատը հետապնդող օրինական յանձնախումբին հիմնական նպատակն էր դատը փոխադրել Եւրոպայի Մարդկային իրաւանց դատարան, սակայն այդ մէկը իրագործելու համար պէտք էր նախ թրքական Սահմանադրական դատարանէն անցնիլ: Դոկտ. Պայրագտարեան մանրամասնութեամբ խօսեցաւ դատի փուլերուն մասին եւ ընդգծեց, որ ներկայիս օրինական յանձնախումբը, վեհափառ հայրապետին նախագահութեամբ, քննարկած է մէկէ աւելի ուղիներ, որոնց մասին պիտի յայտարարուի մօտ ապագային:
Զեկուցումներէն ետք տեսերիզի ճամբով ելոյթ ունեցաւ փրոֆ. Փայամ: Ան համապարփակ բացատրութիւն տուաւ Հայոց ցեղասպանութենէն ետք Թուրքիոյ պետութեան վարած քաղաքականութեան մասին, որ կը զրկէր փոքրամասնութիւնները իրենց իրաւունքներէն եւ օրէնքներ կը մշակէր խլելու համար անոնց գոյքերը: Ան նաեւ խօսեցաւ փրոֆ. Թաներ Աքչամի աշխատութիւններուն շնորհիւ երեւան ելած նոր փաստաթուղթերուն մասին: Ան նշեց, որ կաթողիկոսարանին պատրաստած թղթածրարը ամբողջական է, եւ քաղաքական ճնշումներ պիտի չկարենան կասեցնել դատին հետապնդումը` մինչեւ իրաւունքին վերադարձը:
Աւարտին, Արամ Ա. կաթողիկոս եզրափակեց նիստը` հաստատելով, որ այս դատին աշխատանքները իր կեանքին ու աշխատանքին մէջ կարեւոր տեղ գրաւած են: Ան ընդգծեց, որ այս դատը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան բոլոր տարագրեալ կաթողիկոսներուն ոգիով թրծուած է, որովհետեւ անոնք բոլորը կը հաւատային այս դատին: Վեհափառ հայրապետը նշեց, որ մեր պահանջատիրական ոգին կը ժառանգենք անոնցմէ: Այս դատը ո՛չ միայն կաթողիկոսարանին, այլ հայ ժողովուրդին ու հայրենիքին դատն է, նշեց հայրապետը` ընդգծելով, որ դատին պահանջը հատուցում չէ, ինչպէս որ զրպարտած են շատեր, այլ` հողային պահանջ. «Մենք հող կը պահանջենք», շեշտեց հայրապետը:
Ժողովը դիտեց նաեւ դատին մանրամասնութիւնները ներկայացնող տեսերիզ եւ ունեցաւ քննարկման նիստ:
