Խմբագրական «Հայրենիք»-ի. Թալիշ… Օճախ Եւ Պատնէշ

Շինարարութեան յատուկ ձայներ, որոնց մերթ ընդ մերթ կը միանայ թռչնազգիներու ճռուողիւնը:

Այսպէս` ծիծեռնակը վերստին կը շինէ իր բոյնը:

Տարեվերջէն առաջ իսկ Մարտակերտ շրջանի Թալիշ գիւղին բնակիչը պիտի վերադառնայ «տուն, քաղցր տուն», վերստին մշակելու եւ հերկելու իր հողը, վերստին արածելու իր հօտն ու երամակը: Այսպէս, ծխնելոյզէն պիտի ճախրի մուխը` յաւելեալ փայլք մը տալով Մռաւ լերան արեւելեան շրջանի հարաւային լանջին, Թարթառ գետի ձախ կողմին, անտառապատ սարալանջի վրայ գտնուող այս գիւղին, որ հիւսիսային Արցախի ամենամեծն է:

Պատմական Յոռեկ գիւղի աւերակներուն մօտ կառուցուած այս գիւղը բազմիցս քանդուած, թալանուած ու աւերուած է, եւ միշտ ալ` վերակառուցուած:

Դեռ թարմ է պատմութիւնը: 1992-էն ի վեր Թալիշը երկու անգամ աւերուած է, եւ երկու անգամ ալ թալիշցին տեղահանուած է:

1992-ին ազերի զինեալներ, լայնածաւալ յարձակում մը գործելով, գրաւեցին Թալիշն ու շրջակայքը, ու աւելի քան քառասուն հազար հայեր ստիպողաբար հեռացան տարածաշրջանէն: Այս վիճակը տեւեց գրեթէ երկու տարի, մինչեւ` ապրիլ 1994, երբ հայրենի ուժերուն զօրաւոր յարձակողականը ստիպեց թշնամիին, որ նահանջէ: Ամբողջական վերահսկողութեան տակ առնուած էր Թալիշի տարածաշրջանը:

Բոլորովին աւերուած էր այս գիւղը: Ո՛չ մէկ կանգուն տուն մնացած էր: Առանց յուսահատութեան ու յուսալքման` թալիշցին վերադարձաւ իր հայրենի հողը եւ վերականգնեց, վերաշինեց ու վերաբնակեցուց:

Ճակատագիրը կրկին անխնայ եղաւ այս գիւղին հանդէպ: Արդարեւ, ապրիլ 2016-ի քառօրեայ պատերազմին Ազրպէյճանի բանակի ռմբակոծումները մեծ վնասներ հասցուցին Թալիշին եւ թալիշցիին, յատկապէս` գիւղի ծայրամասին մէջ, ուր ծերունիներ մերժած էին հեռանալ իրենց բնակարաններէն: Ազերիներ մուտք գործած էին այս շրջանները եւ չարչարած ու սպաննած` անմեղ ծերունիները:

Շարունակելով իրենց յառաջխաղացքը` նախայարձակ ազերիները գրաւած էին ռազմական դիրքեր, որոնք հետագայ քանի մը օրերու ընթացքին, բուռն ճակատամարտէ ետք, մեծամասնութեամբ վերստին մնացին հայոց բանակի տիրապետութեան տակ:

Բնակարաններու կողքին, նաեւ նոյնքան թափով աշխատանք կը տարուի վերակառուցելու համայնքային կեդրոնը` իր կողքին ունենալով շտապ օգնութեան կեդրոն, երիտասարդներու ժամանցի համար սրահներ եւ, անշուշտ, դպրոց ու մանկապարտէզ:

Արցախի դարպասն ու կաղնին է Թալիշը, որ միշտ ալ պիտի վերաշինուի եւ կանգուն մնայ: