Տեսակցութիւն Մը
Վ. Համբարձումեանի Հետ
Երեւանի «Հայրենիքի Ձայն» շաբաթաթերթի աշխատակիցը տեսակցութիւն մը ունեցած է Հայաստանի Գիտութիւններու ակադեմիայի նախագահ, Բիւրականի աստղադիտարանի տնօրէն, ակադեմիկոս Վիկտոր Համբարձումեանի հետ:
Ստորեւ այդ հարցազրոյցը` գրեթէ ամբողջութեամբ.
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Շատոնց զիս կը հետաքրքրէ հետեւեալ հարցը. ո՞րն է ձեր ամենամեծ ցանկութիւնը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Իմ ամենամեծ ցանկութիւնն է մեր Գիտութիւններու ակադեմիային մէջ տեսնել աւելի մեծ քանակութեամբ երիտասարդ, շնորհալի գիտական աշխատողներ: Կեանքիս մեծագոյն իմաստը կը տեսնեմ այդ ցանկութիւնը հնարաւորին չափով իրականացնելու մէջ:
Հ.- Աստղագէտները յաճախ տասնեակ ու հարիւրաւոր տարիներու կանխատեսումներ կ՛ընեն: Ըսէք, խնդրեմ, դուք ինչպէ՞ս կը պատկերացնէք Հայաստանը 2000 թուականին:
Պ.- Ես Հայաստանը 2000 թուականին կը պատկերացնեմ աւելի մարդաշատ, աւելի մեծ քաղաքներով եւ, որ գլխաւորն է, առաւել զարգացած գիտութեամբ եւ մշակոյթով: Հայաստան աւելի սերտ կապերու մէջ պիտի ըլլայ Խորհրդային Միութեան միւս հանրապետութիւններու, ինչպէս նաեւ` արտասահմանեան երկիրներու հետ:
Կ՛երեւի Հայաստան 2000 թուականին կ՛ունենայ մօտ 5 միլիոն բնակչութիւն, որուն 40 հազարը կ՛ըլլան գիտական աշխատողներ: Ատիկա հնարաւորութիւն կու տայ անհամեմատ բարձրացնել գիտութեան մակարդակը: Գիտական օճախները տարածուած կ՛ըլլան ոչ միայն Երեւանի մէջ, այլեւ` հանրապետութեան ամբողջ հողամասին վրայ: Ինծի կը թուի, որ Հայաստան կ՛ըլլայ երկրագունդի ամենաառաջաւոր գիտութիւն ունեցող երկիրներէն մէկը: Այս բոլորը ես կը կանխատեսեմ` հաշուի առնելով գիտա-արհեստական այն մեծ առաջընթացը, որ ունեցաւ Հայաստան վերջին 47 տարիներու ընթացքին: Իմ այս կանխատեսումները կրնան իրականութիւն դառնալ, եթէ կատարուի համայն մարդկութեան մեծագոյն երազանքը, այսինքն պահպանուի խաղաղութիւնը: Մէկ խօսքով, ես կը նախատեսեմ Հայաստանի համար աներեւակայելի թռիչք, որուն առաջին պայմանը կը համարեմ միայն ու միայն խաղաղութիւնը:
Հ.- Տիեզերքի իւրացումը մեր օրերուն դարձած է այն բնագաւառը, որով կ՛որոշեն այս կամ այն երկրի գիտական աստիճանը: Հայաստանը ինչո՞վ կը մասնակցի այդ գործին:
Պ.- Հայաստան իր նուաճումներով, ինչ խօսք, կը մասնակցի տիեզերքի իւրացման: Գուցէ չըսենք, թէ ինչո՛վ, բայց պէտք է ըսել, որ մեր գիտնականները մեծ մասնակցութիւն ունին այդ գործին մէջ, յատկապէս` այժմ զարգացող աստղագիտութեան այնպիսի նորագոյն ճիւղին մէջ, ինչպիսին արտակալակթիք ճիւղն է, որու գիտական յեղափոխութեան սկիզբը դրուած է Բիւրականի աստղադիտարանին մէջ: Պարզուեցաւ, որ կալաքթիքաներու կորիզները մեռած չեն, այլ գործունեայ մարմիններ են եւ կը ճառագայթեն մեծ քանակութեամբ լոյս, ջերմութիւն, միաժամանակ դուրս կը շպրտեն մեծաքանակ նիւթ: Ահա, Բիւրականի մէջ ծնած` կորիզներու գործունէութեան այդ գաղափարը այսօր դարձած է աշխարհի գրեթէ բոլոր աստղադիտարաններու ուսումնասիրութեան առարկան:
Հ.- Հայ արձակագիրներէն որո՞նց գործերն են ձեզի ամէնէն շատ հարազատ:
Պ.- Ես կը սիրեմ Րաֆֆին, նաեւ Նար-Դոսը:
Հ.- Իսկ բանաստեղծներէ՞ն:
Պ.- Մեր բանաստեղծութիւնը, իմ կարծիքով, չորս-հինգ մեծութիւններ ունի, որոնց առաջ կարելի է գլուխ խոնարհել: Ինծի համար առաջին մեծութիւնը Սայաթ-Նովան է, երկրորդը` Պէշիկթաշլեանը, երրորդը` Թումանեանը, չորրորդը` Տէրեանը, հինգերորդը` Չարենցը:
Ես թուարկեցի վերը նշուած ինծի համար հինգ մեծութիւնները, որովհետեւ հայրենասիրական ոգին շատ ուժեղ է անոնց մէջ:
Հ.- Վերջերս Երեւանի ելեկտրոնային արագացուցիչը հասաւ 6 միլիառ ելեկտրոն-վոլթ հզօրութեան: Ըսէք, խնդրեմ, ինչո՞ւ աշխարհի հզօրագոյն արագացուցիչներէն այդ մէկը, որ իր տեսակին մէջ առաջինն է Խորհրդային Միութեան մէջ, նպատակայարմար գտնուեցաւ կառուցել Հայաստանի մէջ:
Պ.- Այն պատճառով, որ համապատասխան մշակումները կատարեցին մեր գիտնականները եւ պահանջեցին, որ կառուցուի մեզ մօտ:
Հ.- Մեր ընթերցողները կը ցանկան իմանալ, թէ ի՛նչ հարցերու վրայ կ՛աշխատի հիմա Բիւրականի աստղադիտարանը եւ ինչպիսի՞ հեռանկարներ ունի:
Պ.- Հիմնական խնդիրը հեռաւոր տիեզերքի ուսումնասիրութիւնն է: Հեռանկարը ատոր լաւ ուսումնասիրութիւնն է: Իսկ այդ կը նշանակէ` անսահման մեծութեան խնդիր մը, քանի որ մեր մոլորակը իր մեծութեամբ ոչնչութիւն է տիեզերքի հետ համեմատած: Ուսումնասիրութեան առարկան անսահման է, եւ որքան ալ ծաւալենք մեր ուսումնասիրութիւնը, բոլոր խնդիրները չենք ընդգրկեր: Հիմա մեզի հաշուի կ՛առնեն, կը գնահատեն: Մենք ալ կ՛ուզենք, որ աւելին ընենք:
