Պոսթընի Մէջ «Թրքական Արուեստ»-ի
Ցուցահանդէսը Ուժգին Բողոքի
Տեղի Տուած Է
Քանի մը շաբաթ առաջ, Պոսթընի թերթերուն եւ պատերուն վրայ տեսնուած յայտարարութիւնները, որոնց համաձայն, «Ութ հազար տարուան թրքական արուեստ» պիտի ցուցադրուէր Պոսթընի Գեղարուեստից թանգարանին մէջ, նոյեմբեր 9-էն սկսած, արդար բողոքի տեղի տուած է ամերիկահայ մեր հայրենակիցներուն կողմէ:
«Պոսթըն Կլոպ» մեծ օրաթերթը, նոյեմբեր 10-ի թիւով, արձագանգ հանդիսանալով այս բողոքներուն, «Գանձեր Թուրքիայէն ցուցադրութիւնը դժգոհութիւն կը պատճառէ պատմականօրէն մտածող հայերուն» խորագիրով գրութեամբ մը յայտարարած է:
«Հինգշաբթի իրիկուն տեղի ունեցաւ բացումը «Թուրքիայէն արուեստի գործեր» ցուցահանդէսին, որ ութ հազար տարուան շրջան մը կ՛ընդգրկէ:
«Սակայն ամէն ոք գոհ չէր: Հայկական ծագումով մեծագոյն պոսթընցիներ վիրաւորուած կը զգան, եթէ ոչ` բոլորովին ընդվզած: Անոնք կ՛ըսեն, թէ ցուցահանդէսին անունը կը թողու այն տպաւորութիւնը, թէ 282 կտոր արուեստի անգին գործերը, իրենց ներկայացուած ձեւով, թրքական են:
«Պոսթընցի իրաւաբան Հայկ Տէր Մանուէլեան կը գրէ. «Այս հնօրեայ եւ միջնադարեան գործերը արդիւնքն են Ուրարտուի, հիթիթներու, հայկական, հռոմէական, յունական եւ այլ քաղաքակրթութեանց, որոնք ծաղկած են Անատոլուի մէջ, որ այժմ Թուրքիա կը կոչուի, թուրքերու Թուրքիա գալէն առաջ: Անոնք Անատոլու հաստատուելէն ետք, հազար տարուան ընթացքին քանդեցին երկիրը իրենց բարբարոսութեամբ:
«Տայանա Տէր Յովհաննէսեան-Տալի կը գրէ. «Մտածեցինք, թէ ի՛նչ կը խորհին հայերը (որոնք զրկուած են իրենց հողերէն, եւ չեմ փափաքիր հոս անդրադառնալ անոնց ենթարկուած ջարդերու դժխեմ պատմութեան)` տեսնելով, որ իրենց արուեստը եւ վաղեմի պատմութիւնը թրքական կը կոչուին:
«Թուրքերը թափառաշրջիկ ժողովուրդ էին` սքանչելի ձիեր բուծանելով: Սակայն հայերն էին, որ պողպատը կռանեցին եւ ձիեր քանդակեցին: Տրովադացիները, հայերը, յոյները եւ կէս հայ, կէս յոյն ծագումով բիւզանդացիները ձգած են մեծ մասը այն արձաններուն, նկարներուն եւ նկարազարդ ձեռագիրներուն, որոնք կը ցուցադրուին ցուցահանդէսին մէջ»:
Արդարեւ, բողոքներէ ետք, ջնջուած է «ութ հազար տարուան թրքական արուեստ» յայտարարութիւնը եւ յայտարարուած` «Թուրքիայէն արուեստի գործեր»:
Հարվըրտի արեւելագիտութեան դասախօսներէն փրոֆ. Ռ. Ֆրայ այս արդար բողոքներուն առիթով ըսած է.
«Սարսափելի փոթորիկ մըն է թէյամանի մը մէջ: Արուեստը քաղաքականութեան հետ կապ չունի: Միայն թէ յիշէինք ասիկա:
«Ասիկա թրքական արուեստի ցուցադրութիւն մը չէ, այլ ցուցադրութիւնը` արուեստի գործերու, որոնք Թուրքիոյ Հանրապետութեան թանգարաններէն կու գան: Այսքան պարզ է»:
