Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Մարդկային մարմինը բազմաթիւ գաղտնիքներ ունի: Ճիշդ է, որ ան դիւրաբեկ կը թուի, սակայն իրականութեան մէջ ան հզօր մեքենայ մըն է, որ կազմուած է բազմաթիւ մեքենական դրութիւններէ: Ասիկա յատկապէս նշմարելի է մարդկային մարմնին ամէնէն կարեւոր շրջաններէն` ստամոքսին պարագային: Ստամոքսը ուտելիքներու մարսողութեան էական գործիքն է: Այս գործարանը ունի բազմաթիւ գաղտնիքներ եւ կարողութիւններ:
Բարդ Գործարան Մը
Երբ մենք կը խօսինք ստամոքսին մասին, կը մտածենք փորին մասին: Ճիշդ է, որ ստամոքսը զետեղուած է այդ ընդարձակ շրջանին մէջ: Սակայն աւելի ճշգրիտ ըլլալու համար պէտք է նշել, թէ ստամոքսը գրպան մըն է, որ զետեղուած է որովայնին վերը, դէպի բերան ելլող խողովակին որկորին տակը:
Չափահասի մը մօտ ստամոքսին հասակը մօտաւորապէս 25 սմ է, լայնքը` 12 սմ, իսկ տրամագիծը` 10 սմ: Անոր վարի ծայրը կապուած է աղիքին, որուն երկարութիւնը կրնայ հասնիլ մինչեւ եօթը մեթրի, այսինքն` մօտաւորապէս թենիսի դաշտի մը լայնքին: Աղիքը, ուղեղին նման, ունի նեւրոններ, այս յատուկ բջիջները անոր կարելիութիւնը կու տան հաղորդակցելու ուղեղին հետ: Այս «նամակաբաշխերը» ուղեղին անդադար լուր կու տան մեր անօթութեան վիճակին մասին, ինչպէս նաեւ` մեր տրամադրութեան եւ մեր յոգնութեան մասին, շնորհիւ սերոթոնինին, քունի հորմոնին մեծ արտադրութեան շնորհիւ:
Երեւակայեցէք ճեպուղի մը, որ կը միացնէ բարձրագոյն ջղային դրութեան կեդրոնը` ուղեղը որովայնային ջղային դրութեան, այսինքն` մեր փորին: Այս ձեւով, այս երկու ուղեղները իրարու հետ կը հաղորդակցին եւ կը բանին: Բնաւ պատահած չէ՞, որ փորդ ցաւի, երբ դուն տխուր կամ մտահոգ ես: Գոյութիւն ունին բազմաթիւ միջոցներ անձկութենէն եւ նեղութիւններէն ձերբազատելու` ուղղակիօրէն փորին վրայ աշխատելով: Անոնցմէ մէկն է աքիւփոնքթիւրը. մասնագէտը շատ բարակ ասեղներ կը խրէ փորին մորթին մակերեսին` մեր զգացական վիճակին վրայ ազդելու համար: Գոյութիւն ունի նաեւ ճափոնական շիաթցուի բուժումը: Այս պարագային մասնագէտը, առանց ասեղներ գործածելու, թեթեւ ճնշումներ կը բանեցնէ իր մատներով` փորի յատուկ կէտերու վրայ: Ճափոնցիները փորը կ՛անուանեն «հարա»: Անոնց համար ստամոքսը մարդ արարածին կեդրոնն է, եւ անոր օգնելով կարելի է հանդարտիլ եւ աւելի ուրախ ըլլալ:
Խելացի Մանրէներ
Ներկայիս արհեստագիտութիւնը մեզի կ՛օգնէ` հասկնալու մեր փորին կարողութիւնները: Գիտէի՞ր, որ գոյութիւն ունին հարիւր հազար միլիառ մանրէներ մեր մարսողական խողովակին մէջ: Մօտաւորապէս երկու քիլօ կշռող մանրէներու այս խումբը, որ կը կրէ մայքրոպայոթ անունը, կրնայ վախնալիք թուիլ, սակայն անիկա անհրաժեշտ է: Այս մանր մանրէներն են, որոնք կը մարսեն այն ուտելիքները, որ մեր մարմինը չի կրնար մարսել:
Մուկերու վրայ կատարուած ուսումնասիրութիւն մը փաստած է, որ երբ անասունը այդ մանրէները չունի իր մարմնին մէջ, ան կը խուսափի իր առողջութեան համար վտանգաւոր թուացող ուտելիքներէն: Հետեւաբար մեր ստամոքսին մէջի մանրէները կ՛ազդեն մեր վերաբերումին եւ վարքին վրայ` մեզ պահպանելու համար: Ասիկա վստահաբար շատ լաւ նշան է: Այժմ գիտնականները կ՛աշխատին գտնելու միջոցներ, որոնք կարելիութիւնը պիտի տան մեր ապագայ հիւանդութիւնները գտնելու մեր աղտոտութիւններուն քննութիւններուն ընդմէջէն: Մենք գիտենք արդէն, որ նորածինի մը ծանրութիւնը կրնայ օգնել` նախատեսելու չափահաս տարիքին հիւանդ ըլլալու հաւանականութիւնները իր մօրը փորին մէջ մանուկին ստացած սնունդը կրնայ մեծ ազդեցութիւն ունենալ ապագային անոր առողջութեան վրայ:
* * *
Ամէն պարագայի, լաւ վիճակի մէջ գտնուելու համար կարեւոր է ստամոքսին հոգ տանիլ` անոր հայթայթելով տեսակաւոր սնունդ, պտուղներ, բանջարեղէններ, ձուկ, հացահատիկ, նշայոտ ուտելիքներ եւ քիչ մը միս… եւ անշուշտ` շատ ջուր խմել:
Անհաւատալի Բայց Իրաւ
– Գիտէի՞ր, որ կարելի է փիցցայի համով պաղպաղակ գնել Ամերիկայի Ֆիլատելֆիա նահանգին մէջ:
– Թի. Ռեքս հոյամողէսը կրնար մէկ անգամէն կլլել մինչեւ 45,4 քիլօ միս:
– Կարգ մը անձրեւի կաթիլներ համպըրկըրի հացի ձեւ կրնան ունենալ:
– Անթարքթիքան միակ ցամաքամասն է, ուր թոռնետոներ չեն արձանագրուած: Սակայն գիտնականներ կ՛ըսեն, թէ ոչինչ կ՛արգիլէ, որ նման բան մը հոն ալ պատահի:
– Գետնառիւծը իր մարմնին գոյնը կը փոխէ մօտաւորապէս 20 երկվայրկեանէն:
– Կապոյտ ապակիով արեւու ակնոցներ գործածելը մեզի նուազ անօթի կը զգացնէ:
– Տաք ջուրը քիչ մը աւելի կը կշռէ, քան` պաղ ջուրը:
– Ուղտ մը կը սկսի քրտնիլ միայն այն ատեն, երբ անոր մարմնին ջերմութիւնը կը հասնի 41 աստիճանի:
– Հրատ մոլորակին վրայ գոյութիւն ունի հրաբուխ մը, որ էվերեսթէն երեք անգամ աւելի բարձր է:
– Մեր կեանքին ընթացքին մեր արտադրած լորձունքը կրնայ լեցնել մօտաւորապէս 30 հազար ջուրի շիշեր:
– Մենք որքան կեդրոնանանք, այնքան նուազ կը թարթենք:
– Մարդկային ուղեղը կրնայ մինչեւ 1000 բառ կարդալ մէկ վայրկեանին մէջ: Սակայն ընդհանրապէս մարդոց մեծ մասը կը կարդայ մօտաւորապէս 200 բառ:
Ժամանց
