Երեխան Ինչպէ՞ս Պաշտպանել Առցանց Վտանգներէն

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

Բնականաբար արհեստագիտական գլխապտոյտ պատճառող նորութիւնները, իրենց օգուտներուն կողքին, ունին նոյնպէս անխուսափելի վտանգներ, որոնք առաջին հերթին կը հարուածեն ամէնէն անպաշտպան հաւաքականութիւնները, որոնց շարքին` երեխաները: Ծնողներ պաշտպանելու համար իրենց զաւակները հաւանական աղէտէն` կ՛որդեգրեն միջոցառումներ, որոնք կրնան անպայման ազդեցիկ չըլլալ: Պատիժը կամ խստութիւնը լուծումներ չեն: Լաւագոյնը երեխային հետ զրուցելն է: «Պի.Պի.Սի.» երկու յօդուածով անդրադարձած է այս հարցին եւ հրատարակած է իր արհեստագիտական աշխատակից Մարք Ուարտի տեսակէտը:

Ն.

Օգտագործեցէք Խօսքը, Այլ Ոչ Սարքը`
Ընտելացնելու Ձեր Երեխան

Բազմաթիւ ծնողներու նման` ես իմ տանս տեղեկատուական արհեստագիտութեան անպաշտօն տնօրէնն եմ: Եւ տեղեկատուական արհեստագիտութեան բազմաթիւ տնօրէններու նման` իմ ծառայութիւններէս օգտագործողները երբեք գոհ չեն:

Բողոքները վերջին քանի մը ամիսներուն աւելի բարձր հնչեցին, երբ ես փորձեցի տնօրինել, որ իմ պատանի զաւակներս որքան ժամանակ պիտի յատկացնեն առցանց եւ սահմանափակել` իրենց դիտելիքը:

Տարբեր արհեստագիտութիւններու կարկտան մը ինծի օգնեց ասիկա ընելու`

– Օրէնքներ` սահմանափակելու համացանցի ժամանակը,

– Բովանդակութիւնը դիտելու Էփ-եր,

– Ծրագիրներ համակարգիչներուն վրայ` վնասակար ծրագիրները յայտնաբերելու եւ որոնումները զտելու:

Այս միջոցները արդիւնաւէտ էին իրենց նորարարութեամբ, բայց գիտեմ, որ բացթողումներ ունին: Ճիշդ այդ պատճառով ես նոյնպէս կը գործածեմ «լրտեսող ցանցը»: Ասիկա կը ներառէ` տան մէջ շրջագայելով երեխաներս քաշքշել, երբ անոնք դաս սորվելու փոխարէն` բջիջայինով, առցանց խաղերով կամ պատկերասփիւռ դիտելով կ՛անցընեն իրենց ժամանակը:

Կղպուած

Ուսումնասիրութիւնները կը հաստատեն, որ ես առանձին չեմ` արհեստագիտութիւնը օգտագործող, հսկելու համար առցանց ժամանակը, ե՛ւ ատիկա սահմանափակելու,  ե՛ւ օգնելու զաւակներուս` անվտանգ մնալու:

Բրիտանիոյ մեծ ծնողներուն 44 առ հարիւրը Էփ-եր կ՛օգտագործէ` տեսնելու երեխաներուն առցանց գործունէութիւնը: 39 առ հարիւրը կը ստուգէ, թէ երեխան ո՛ր կայքերը դիտած է, իսկ 37 առ հարիւրն ալ հսկողութեան տակ առած է ռաութըրը: Այս մասին կը տեղեկացնէ բրիտանական յատուկ ուսումնասիրութիւն մը:

Ես այս բոլոր երեքն ալ կ՛օգտագործեմ եւ կ՛ուզեմ աւելին օգտագործել: Ըստ երեւոյթին, արհեստագիտութիւնը աւելի օգտակար պիտի ըլլայ, որովհետեւ այս ասպարէզի ընկերութիւնները հրապարակած են արտադրութիւններ` ծնողական հսկողութեան համապարփակ համակարգով:

«Հաւանաբար զարմանալի չէ, որ ծնողները կը ձգտին արհեստագիտութիւնը դարձնել առցանց ժամանակի կառավարման հսկող օգնական, որովհետեւ ատիկա տարածք մըն է, ուր անոնք կը պայքարին օգնութիւն ստանալու համար», կ՛ըսէ Նորթոն-ի եւրոպական բաժանմունքի ընդհանուր տնօրէն Նիք Շօ: Ան կ՛աւելցնէ. «Երբ մարդիկ ծնողական խնդիրներ ունին իրենց երեխաներուն հետ, կրնան իրե՛նց ծնողներու խորհուրդին դիմել, բայց ասիկա այն ասպարէզն է, ուր ձեր ծնողները ձեզի չափ տեղեկութիւններ չունին»:

Ան նոյնպէս կ՛ըսէ, որ երեխաները նոյնիսկ աւելի գիտելիքներ ունին եւ շատ դիւրաւ իրենց ծնողներուն շուրջը օղակներ կրնան կազմել: «Բազմաթիւ ծնողներ շատ միամիտ են այս առնչութեամբ», կ՛ըսէ ան:

Նոյնիսկ ես կամակատար եղայ, որովհետեւ իմ տեղադրած արհեստագիտութիւններէս ոչ մէկը ինծի   նշաններ կ՛ուղարկէր: Ես կը կարծէի, թէ ամէն բան լաւ կը գործէ, եւ իմ երեխաներս համացանցէն կ՛օգտուին եւ խաղեր կը խաղան անթափանց պղպջակային անվտանգութեան մը մէջ:

Սխա՛լ:

Դանդաղօրէն ես յայտնաբերեցի, որ իմ երկու երեխաներս կրնան խուսափիլ սարքերուն վրայ դրուած կղպանքներէն:

Շօ կ՛ըսէ. «Արհեստագիտութիւնը պիտի օգնէ ձեզի, սակայն կարելի չէ խուսափիլ այն իրողութենէն, որ դուք պէտք է ատոր մասին աւելի շատ զրուցէք ձեր երեխաներուն հետ: Ես պէտք է երեխաներուս օգնեմ, որպէսզի անոնք հասկնան, որ հսկողութիւնը, հակակշիռը անհրաժեշտ են: Պատճառները բացատրելը կրնայ մեղմացնել առարկութիւնը»:

Արդար ըլլալու համար պէտք է ըսեմ, որ ես իմ երեխաներուս հետ այս խօսակցութիւններէն մաս մը ունեցայ: Բայց ատոնք աւելի «նուազ խաղեր եւ աւելի դասեր» ձեւի էին, քան` համակարգիչ-համացանց-բջիջային նիւթերու մասին:

Իրաւունքներ եւ յարգանք

Համացանցային անվտանգութեան մասնագէտ Թոնի Ասքոմպ կըսէ. «Համացանցային կայքը աւելի ապահով օգտագործելու մասին երեխաներուն հետ զրուցելը աւելի լաւ է սահմանափակումներ պարտադրելէն: Բազմաթիւ ծնողներ իրենց երեխաներուն պարզապէս չեն խօսիր, թէ ի՛նչ բան ընդունելի է եւ ի՛նչ բան` ոչ: Միամտութիւնը բազմաթիւ երեխաներ վտանգի կ՛ենթարկէ: Կ՛արժէ անոնց յիշեցնել, թէ այդ տեղեկութիւնով ի՛նչ կարելի է ընել եւ ո՞վ կրնայ ուզել ատիկա: Կրնայ ըլլալ ատիկա իյնայ ցանցահէններու կամ գողերու ձեռքը:

«Ժողովրդային Էփ-երու մէջ պահուըտած երեւոյթներու մասին զգուշացումներ կ՛արժէ ընել, որովհետեւ անոնք իրենց համար իսկապէս պէտք եղածէն աւելի տեղեկութիւն կը ստանան: Գլխաւոր եւ ամէնէն կարեւոր բանը, որ ծնողներ կրնան ընել, գործածելն է իրենց զաւակներուն Էփ-երը:Ասիկա պիտի օգնէ ծնողներուն` հասկնալու իրենց զաւակներուն տրուելիք տեղեկութիւնները, նոյնպէս` բացայայտելու Էփ-երու ունեցած որեւէ պահուըտած երեւոյթ: Ոմանք անմեղ կը թուին, սակայն կ՛օգնեն երեխաներուն գաղտնի պահելու իրենց ըրածը», կ՛ըսէ ան:

«Սարքերը միայն պատմութեան կէսն են», կ՛ըսէ դոկտ. Սոնիա Լիվինկսթոն` Լոնտոնի Տնտեսագիտութեան դպրոցէն: Ան «Բրիտանիոյ երեխաներ առցանց նախագիծ»-ի ծիրին մէջ կ՛ուսումնասիրէ, թէ երեխաները ինչպէ՛ս կը գործածեն համացանցը:

Լիվինկսթոն կ՛ըսէ. «Ընկերութիւններ պէտք է կեդրոնանան աւելի նուազ վաճառելու եւ աւելի մշակելու ծառայութիւններ, որոնք կարիքը չունին պաշտպանութեան: Իսկ ծնողները պէտք է քաջալերեն երեխաները ճիշդ բանը ընելու` իրենք անձամբ այդպէս ընելով, փոխանակ պայմաններ պարտադրելու: Ատիկա նոյնպէս յարգանքի համար է. օգնել երեխաներուն ճիշդ որոշումներ տալու` իրաւարարական օրէնքներ հաստատելու փոխարէն: Եթէ երեխաները տեսնեն օրէնքներուն օգուտները, աւելի հաւանական է, որ հետեւին ատոնց: Ես շատ խանդավառ չեմ այն գաղափարով, որ ծնողներ իրենց զաւակներուն վրայ ամբողջական հակակշիռ ունենան: Երեխաներն ալ իրաւունքներ ունին», կ՛ըսէ դոկտ. Սոնիա Լիվինկսթոն:

ՄԱՐՔ ՈՒԱՐՏ
Արհեստագիտական աշխատակից,
«Պի.Պի.Սի.»

Երեխաներ Իրենց Ժամանակը
Առցանց Կը Մսխեն` Վատառողջ
Ուտելիք Համտեսելու Նման

Կենսական է, որ ծնողները միջամտեն վերջ տալու համար ընկերային ցանցերու իրենց զաւակներու կողմէ չափազանցուած օգտագործման, ինչպէս` վատառողջ ուտելիքի համտեսումը, այս մասին կը նշեն մանկավարժներ:

Մանուկներու հարցերով բրիտանացի յանձնակատար Ան Լոնկֆիլտ հարցազրոյցի մը մէջ քննադատեց ընկերային մեծ ցանցերու որդեգրած միջոցները, որպէսզի երեխաներ աւելի ժամանակ յատկացնեն առցանց: Լոնկֆիլտ ըսաւ, որ ծնողները պէտք է աւելի զգուշ եւ խիստ  ըլլան, որպէսզի իրենց երեխաները  ամրան արձակուրդին համացանցին կառչած չըլլան:

Այս առնչութեամբ Ան Լոնկֆիլտ նախաձեռնած է արշաւի մը` ծնողներուն օգնելու:

«Ասիկա բան մըն է, որուն մասին իւրաքանչիւր ծնող պէտք է զրուցէ, յատկապէս ամառնային արձակուրդներուն. երեխաները վտանգի մէջ են ընկերային ցանցը տեսնելով, այնպէս, ինչպէս շաքարեղէնը, եւ իրենց առցանց ժամանակը` վատառողջ ուտելիքի նման: Մեզմէ ոչ ոք, որպէս ծնող, կ՛ուզէ, որ մեր զաւակները միշտ վատառողջ ուտելիք համտեսեն: Այս նոյն պատճառով ալ մենք պէտք չէ ուզենք, որ մեր երեխաները նոյնը ընեն համացանցին դիմաց», ըսաւ Ան Լոնկֆիլտ:

Ան աւելցուց. «Երբ բջիջային հեռաձայնները, ընկերային ցանցը եւ խաղերը մեզ կը մտահոգեն, կ՛ընկճեն եւ անհսկելի կը դարձնեն, կը նշանակէ, որ մենք ճիշդ հաւասարակշռութիւնը չենք գտած: Ձեր սննդականոնով դուք ատիկա գիտէք, որովհետեւ շատ լաւ չէք զգար: Նոյնն է ընկերային ցանցին պարագային»:

Անցեալ տարի Արհեստագիտութեան ուսումնասիրութեան Օֆքոմ կեդրոնը ըսաւ, որ համացանցը որպէս բրիտանացի երեխաներուն համար ամէնէն ժողովրդական ժամանց` գերազանցած է պատկերասփիւռը: 5-15 տարեկան երեխաներ շաբաթական  15  ժամ կը զբաղին համացանցով:

Ըստ Ան Լոնկֆիլտի, պէտք է օգնել երեխաներուն, որպէսզի անոնք հասկնան, որ կայքերը կը քաջալերեն զիրենք շարունակելու այն, ինչ որ իրենք նախապէս առցանց կ՛ընէին:

Այս տարեսկիզբին պատրաստուած ուսումնասիրութիւն մը համակարգիչի կամ բջիջայինի յատկացուած ժամանակի եւ երեխաներու մտային առողջութեան  մասին կը նշէ, որ սարքերու չափաւոր օգտագործումը կրնայ օգտակար ըլլալ: